Azərbaycanda Korporativ İdarəetmə

Aidiyyəti şəxslərlə əqdlərin bağlanması
Təmsilçilik riskinin idarə edilməsi məqsədilə 
əlavə hüquqi mexanizmlər arasında hüquqi şəxs 
tərəfindən aidiyyəti şəxslərlə əqdlərin bağlanması 
qaydasını qeyd etmək olar.
Hal-hazırda Mülkü Məcəllədə əksini tapmış bu 
qaydalar Azərbaycanda təsis edilmiş bütün hüquqi 
şəxslərə şamil edilir. Əvvəllər, bənzər qaydalar yalnız 
investisiya qiymətli kağızların emitentlərinə və 
banklara münasibətdə tətbiq olunurdu.
6
Mülkü Məcəlləyə edilən müvafiq dəyişikliklərə 
əsasən hüquqi şəxsə aidiyyəti olan şəxslə həmin 
hüquqi şəxs arasında bağlanılan hər hansı əqd, 
razılaşma və yaxud əlaqəli əqdlər məcmusu 
aidiyyəti şəxslə əqd hesab edilir və qanunla 
müəyyən edilmiş qaydada təsdiq olunmalıdır.
7
Ümumiyyətlə, hüquqi şəxsə aidiyyəti olan şəxslərə 
aşağıdakılar aid edilmişdir:
1. 
hüquqi şəxsin müşahidə şurasının və icra 
orqanının rəhbəri və üzvləri;
2. 
hüquqi şəxsin struktur bölməsinin (filial, 
nümayəndəlik, idarə və s.) rəhbəri;
3. 
yuxarıda qeyd edilən 1-ci və 2-ci bəndlərdə 
göstərilən şəxslərin qohumları;
4. 
hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalında ən azı 
10 faiz və daha çox paya birbaşa və ya dolayı 
yolla malik olan hər hansı şəxs;
5. 
yuxarıda qeyd edilən 1-ci, 2-ci və 4-cü 
bəndlərdə göstərilən şəxslərin birbaşa və ya 
dolayısı ilə iştirak etdiyi hüquqi şəxslər;
6. 
hüquqi şəxsin, nizamnamə kapitalında ən azı 
20 faiz payla iştirak etdiyi hüquqi şəxs;
7. 
yuxarıda qeyd edilən 4-cü və 6-cı bəndlərdə 
göstərilən hüquqi şəxslərdə ən azı 20 faiz 
paya (səhmlərə) malik olan hər hansı şəxs;
8. 
yuxarıda qeyd edilən 4-cü və 6-cı bəndlərdə 
göstərilən hüquqi şəxslərin müşahidə 
şurasının və icra orqanlarının rəhbərləri.
8
Aidiyyəti şəxslə bağlanması nəzərdə tutulan əqdin 
dəyəri hüquqi şəxsin aktivlərinin 5 faiz və daha 
çox hissəsini təşkil etdikdə, həmin əqd hüquqi 
şəxs tərəfindən cəlb edilmiş müstəqil auditorun 
rəyi və hüquqi şəxsin iştirakçılarının ümumi 
yığıncağının sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş 
qərarı ilə bağlanılır.
9
Təəssüf ki, müstəqil auditorun 
rəyinin hansı məsələləri əhatə edəcəyi haqqında 
bir məlumat göstərilməmişdir və təcrübədə hazırki 
müddəanın tətbiqi çətinliklər yaradır.
Əlavə olaraq, həmin əqdə münasibətdə aidiyyəti 
şəxs olan iştirakçı məsələ ilə əlaqədar olan 
səsvermədə iştirak edə bilməz. Burada, zənnimcə, 
qanunvericilikdə boşluq var. Odur ki, bir hüquqi 
şəxs (A şirkəti) yeganə iştirakçısı olduğu törəmə 
cəmiyyəti (B şirkəti) ilə əqd bağlayarsa və 
həmin əqdin B şirkətinin iştirakçılarının ümumi 
yığıncağının qərarı ilə bağlanması tələb olunarsa, 
bu zaman ümumi yığıncaqda sadə səs çoxluğu 
ilə qərar qəbul etmək mümkün olmayacaq. Buna 
səbəb, B şirkətinin yeganə iştirakçısı olan A şirkəti, 
həmçinin B şirkətinə münasibətdə aidiyyəti şəxs 
olmasıdır və Mülki Məcəllə A şirkətinə məsələ ilə 
əlaqədar səsvermədə iştirak etməyə icazə verimir.
Yaxşı olardı ki, Mülki Məcəlləyə müvafiq düzəlişlər 
edilməklə aidiyyəti şəxslərlə əqdlərin bağlanması 
qaydalarının özünün yeganə iştirakçısı ilə əqd 
bağlayan hüquqi şəxslərə tətbiq olunmaması 
nəzərədə tutulsun. (Bu mövqe əvvəllər qüvvədə 
olan “İnvestisiya qiymətli kağızların emitentləri 
tərəfindən aidiyyəti şəxslərlə əqdlərin bağlanması 
və məlumatın açıqlanması Qaydaları”nda öz əksini 
tapmışdı və həmin qaydalar hüquqi şəxsdə 100 
faiz səhmlərə malik olan və hüquqi şəxsin 100 faiz 
paylarına malik olan şəxslərlə əməliyyatlara şamil 
edilmirdi.)
Aidiyyəti şəxslə bağlanması nəzərdə tutulan 
əqdin dəyəri hüquqi şəxsin aktivlərinin 5 faizədək 
hissəsini təşkil etdikdə, həmin əqd hüquqi şəxsin 
nizamnaməsinə uyğun olaraq, onun iştirakçılarının 
ümumi yığıncağı, müşahidə şurası və ya icra orqanı 
tərəfindən qəbul olunur. Bu halda iştirakçıların 
ümumi yığıncağında, müşahidə şurasının və 
kollegial icra orqanının iclaslarında aidiyyəti 
şəxs olan iştirakçı (üzv) səsvermədə iştirak edə 
bilməz. Hüquqi şəxsin təkbaşına icra orqanının 
rəhbəri, habelə onun yuxarıda qeyd edilən 3-cü 
və 5-ci bəndlərdə göstərilən şəxsləri aidiyyəti şəxs