Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

“Dövlət və özəl müəssisələri fərqləndirən əsas xüsusiyyətləri ayırd edir”

Dövlət müəssisəsi ilə özəl müəssisə arasında ən əsas fərqlər hansılardır? 

Dövlət müəssisəsi idarəçilərinin əsas xarakterik xüsusiyyətləri hansılardır? 

Özəl müəssisə idarəçilərinin əsas xarakterik xüsusiyyətləri hansılardır? 

---

32 
Təlim nəticəsi 3: Kariyerasının məqsədlərini müəyyən etməyi, müasir İşaxtarma və müraciət 
üsullarından istifadə etməyi bacarır 
3.1.1. Kariyera anlayışının mənasını izah edir

Kariyera anlayışı haqqında niyə məlumatlı olmalıyıq? 
Təhsil almağımızda, müəyyən bir sənətin mütəxəssisi olmağımızda ən əsas 
məqsədlərimizdən biri uğurlu kariyera qurmaqdır. “Kariyera quracam”, “Filan şəxsin 
uğurlu kariyerası var” ifadələrindəki kariyeranın məna etibariylə nə ifadə etdiyini 
bilmək maraqlı olarmı?

Şəkil 3.1. Kariyeraya gedən yollar

Kariyera nədir? 
 
Kariyera – işçinin İşhəyatı müddətində izləyə biləcəyi vəzifələr toplusudur. Ənənəvi metodda, 
kariyera qavramı təkcə peşəkar işçilər və müdiriyyət üçün keçərli olsa da, müasir dövrdə bütün işçilər 
üçün əsas amillərdən sayılır. Belə ki, ənənəvi metodda kariyera anlayışı təkcə yüksək vəzifəli şəxslərin 
yeni vəzifələrə qalxması, layihələrdə vəzifə verilməsi və buna bənzər dəyişiklikləri əhatə edirdi.
Müasir dövrdə isə artıq müəssisələr peşəkar kariyera anlayışı üzərində durmaqla işçilərini bu 
istiqamətdə motivasiya edirlər. Burada əsas məsuliyyət təşkilatın üzərinə düşür, ancaq İşgörənlərin də 
kariyerasının formalaşması və inkişafında xüsusi məsuliyyətləri var. Kariyera – İşhəyatımızın hər 
mərhələsində pilləkən olaraq qarşımıza çıxacaqdır.  
 

Kariyeranın mərhələləri
 
İşçilər İşhəyatı boyunca dörd əsas kariyera mərhələsindən keçirlər. Hər mərhələdə qalma 
müddəti şəxsdən-şəxsə dəyişir, eyni zamanda hər mərhələdə gözlənti və ehtiyaclar da müxtəlif olur. 
İndi isə dörd mərhələrə nəzər yetirək: 

Formalaşma mərhələsi – kariyeranın ilk mərhələsidir. Şəxs bu mərhələdə təhlükəsizlik ehtiyaclarına 
diqqət yetirir. Xüsusilə, müdriyyətdən bu mövzuda dəstək gözləyirlər. Rəhbərliyin yönləndirici 
qismində işçiyə dəstək olması çox vacibdir. Rəhbərindən dəstək alan işçi bu mərhələylə birlikdə 
kariyerasına ilk addımı atmış olur. 

İnkişaf mərhələsi - bu mərhələ həm eyni təşkilatın daxilində, həm də təşkilatlar arasında bir işdən 
digərinə keçmə prosesidir. Beləlikə, fərd özünü daha çox sübut etmək fikrindədir. 

---

33 

Davam etdirmə mərhələsi – şəxsin inkişafının sərhədlərinə gələrək gördüyü işə fokuslandığı 
mərhələdir. Yəni işçi bir tərəfdən içində olduğu vəziyyətə hakimdir, digər yandan da yaradıcılığını 
fərqli yönlərdə inkişaf etdirməyə başlayır. Şəxsin bu mərhələdə ən böyük ehtiyacı hörmətdir. 
Kariyerasında yetərli şəkildə irəliləyə bilməyən şəxs bir sıra fiziki və psixoloji narahatlıqlar keçirməyə 
başlayır.

Geri çəkilmə mərhələsi – şəxs artıq kariyerasını tamamlamışdır. Peşəkar həyatı boyunca etmək 
istədiyi, lakin vaxt ayıra bilmədiyi işlərə yönələrək psixoloji doyum əldə edir. Qısa şəkildə desək, bu 
mərhələ şəxs üçün dincəlmə mərhələsidir.

Kariyeranın inkişafında şəxsin kariyera keçidləri əsasən iki formada baş verir: 

Planlı keçid – daha üst və ya rəhbər vəzifəyə yüksəlmək üçün işçilər bir neçə ay içində yeni işə təyin 
olacaqlarını bilirlərsə və bunun üçün kariyera planı hazırlayıblarsa, bu planlı keçid sayılır. Yəni şəxs 
bu dəyişikliyin fərqindədir və bu, ona surpriz olmayacaq. Planlı keçiddə işçinin də istək və 
düşüncələri əsas alınır. 

Plansız keçid – ölüm, gözlənilməyən istefa, işdən çıxarılma müəssisənin digər müəssisə ilə ani 
şəkildə birləşdirilməsi gözlənilmədən işçinin yeni vəzifəyə keçidinə səbəb ola bilər. Bu hadisə işçi 
üçün gözlənilməzdir, bu baxımdan o, bu işə hazır ola da bilər, olmaya da bilər. Əgər işçi hələ bu 
vəzifəyə hazır deyilsə, stres və gərginliyin yaranmasına səbəb olacaqdır.
Kariyeranın növləri isə aşağıdakı kimidir: 

Peşəkar kariyera – seçilmiş peşə üzrə inkişaf, yüksəlmə. 

Şirkətdaxili kariyera – işçinin şirkətdə hərəkət trayektoriyasıdır: 

Şaquli kariyera – vəzifə yüksəlişi; 

Üfüqi kariyera-şirkətdaxili yüksəliş, məsələn eyni iyerarxiyaya aid müxtəlif strukturlarda çalışmaq; 

Mərkəzəqaçan kariyera- şirkətin nüvəsinə, şirkətin rəhbərliyinə yönəldilmİşkariyera.