• Основные стратегические варианты
- bob. BOZOR KONYUNKTURASINI TATBIQ ETISH
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8- bob. MAQSADLI SEGMENTNI TANLASH....................
- 9- bob. TOVAR VA TOVAR SIYOSATI.................................. 114 5
- KIRISH
|
7- bob. BOZOR KONYUNKTURASINI TATBIQ ETISH ....
92 7.1. Bozor konyunkturasi haqida tushuncha.......................... 92 7.2. Bozor konyunkturasi holati va kelgusida rivojlanish ko‘rsatkichlari hamda baholash uslublari......................... 93 7.3. Konyunktura va bozor konyunkturasini bashorat qilish uslublari............................................................................ 95 8- bob. MAQSADLI SEGMENTNI TANLASH.................... 100 8.1. Bozorni segmentlashning mohiyati, ahamiyati va xususiyatlari...................................................................... 100 8.2. Bozorni segmentlash turlari.............................................. 105 8.3. Bozorni segmentlashning asosiy tamoyillari.................... 106 8.4. Maqsadli bozor segmentlarini tanlash va tovarni bozordagi mavqei ............................................................. 107 9- bob. TOVAR VA TOVAR SIYOSATI.................................. 114 5 6 KIRISH Mamlakatni modernizatsiyalash, demokratik bozor islohotlarini va iqtisodiyotni liberallashtirishni yanada chuqurlashtirish sharoitida marketing sohasidagi xalqaro andozalarni mamlakatimiz ta’lim tizimida qo‘llash bo‘yicha ishlarni olib borish hozirgi kunning eng dolzarb masalasi bo‘lib hisoblanadi. Marketing - bozorda vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlarni faollashtirish uslublarini, tovarlarni ishlab chiqarish hamda sotish muammolarini kompleks, tizimli echish uslublarini, bozorda vujudga keladigan o‘zgarishlarga tezda moslashish, iste’molchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi tovarlarni vujudga keltirish va ularni ishlab chiqarishni tashkil etish, konyunkturani o‘rganish va prognoz qilish hamda ta’sirchan reklamani rivojlantirish masalalarini o‘rganishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. Shuni ta’kidlash lozimki, mustaqillik yillarida amaliyotda marketingni qo‘llash va uning tamoyillaridan maqsadli foydalanish muammolariga O‘zbekistonda ham katta ahamiyat berilmoqda. Ayniqsa, bu borada mamlakatimiz Prezidenti Islom Karimovning “... marketing tadqiqotlarini tashkil etishni, ... ichki va tashqi bozorlarning taraqqiyot tamoyillarini yaxshi bilmaslik natijasida korxonalar ... katta zarar ko‘rmoqda” 1 , -deb bu tizimdan samarali foydalanish zarurligi haqida ta’kidladi. Mamlakatimizda yaratilayotgan qulay shart-sharoitlar tadbirkorlik subyektlari faoliyatini yanada rivojlantirish imkonini bermoqda. Mamlakatimiz Prezidenti bu borada “... kichik biznes korxonalariga... o‘z mahsulotlarini sotishga ko‘maklashadigan, marketing o‘tkazish, sertifikat va ruxsatnomalar olishni ta’minlaydigan yaratish uchun barcha zarur ishlarni amalga oshirish darkor” 2 , – deb ta’kidlab o‘tganlar. Bu esa o‘z o‘rnida marketingning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi ahamiyati beqiyos ekanligini anglatadi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tubdan yaxshilash, sotuvchilar va xaridorlar uchun eng qulay shart-sharoitlarni yaratish, shu orqali aholining talab-ehtiyojini qondirib, ularning turmushi darajasini yanada yuksaltirish, marketing faoliyatini amalda keng qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lib, bu esa «Marketing» fanining hozirgi davrda dolzarbligidan dalolat beradi. 1 Karimоv I.А. Kelajakni jasoratli odamlar quradi. - Т.: 7-t. O‘zbekiston, 1999, - 321 bet. 2 Barcha rеja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, хalqimiz farоvоnligini оshirishga хizmat qiladi. Prеzidеnt Islоm Karimоvning 2010-yilda mamlakatimizni ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlantirish yakunlari va 2011-yilga mo‘ljallangan eng muhim ustuvоr yo‘nalashlarga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi.// Хalq so‘zi, 2011- yil 22- yanvar. 7 Marketingning ta’rifi turlicha bo‘lib, ulardan ko‘pchiligi marketing- xaridorlarning aniq guruhlari ehtiyojlarini qondirish, bozor muammolarini yechishga har tomonlama yondashish, ehtiyojlarni ayirboshlash yordamida qondirishga qaratilgan faoliyat turi ekanligini ifodalaydi, shuningdek, boshqa bir qancha umumiy qoidalarni qamrab oladi. Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytish mumkinki, marketing haqidagi barcha ta’riflar mazmuni, umuman olganda, xaridor va iste’mol sohasini yaxlit tadqiq qilishga borib taqaladi. Bu esa, bozor iqtisodiyotidagi raqobat kurashi sharoitida, korxona ishi sifati bo‘yicha o‘z raqobatchilariga nisbatan, iste’molchilarning ehtiyojini qondirishga yo‘naltirilgan faoliyatda, doimo ustunlikka erishishni taqozo etadi. Marketing - bozorda vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlarni faollashtirish uslublarini, tovarlarni ishlab chiqarish hamda sotish muammolarini yaxlit, tizimli yechish uslublarini, bozorda vujudga keladigan o‘zgarishlarga tezkorlikda moslashish, iste’molchilarga tabaqali yondashish, raqobatbardosh yangi tovarlarni vujudga keltirish va ularni ishlab chiqarishni tashkil etish, konyunkturani o‘rganish va bashorat qilish hamda ta’sirchan reklamani rivojlantirish masalalarini o‘rganishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. «Marketing» fani korxonalar (firmalar)ni bozorda iqtisodiy maqsadlarga erishish quroli (ya’ni, foyda oladigan bozorlar hissasiga erishish) sifatida qarashga alohida e’tibor beradi. Mamlakatimizda marketing haqidagi dastlabki maqolalar o‘tgan asrning oltmishinchi yillari o‘rtalarida paydo bo‘ldi. To‘g‘ri, u paytdagi barcha maqolalar tanqidiy ruhda yozilgan edi. Lekin marketingni fan tariqasida o‘rganish XX-asrning saksoninchi yillari oxirida boshlandi. Bozor hamda tovar-pul munosabatlari asta-sekin rivojlanishi, ayniqsa, oliy ta’lim muassasalarining professor-o‘qituvchilaridan bu yo‘nalishda faol harakat qilishni talab etdi. Shu sababli, iqtisodiyot yo‘nalishlari uchun mutaxassisliklar tayyorlaydigan oliy o‘quv yurtlari birinchilar qatorida «Marketing» fanini o‘rganishga kirishdilar. «Marketing»ni o‘rganish hamda o‘qitish imkoniyatlarini ko‘rib chiqish bilanoq, biz bir qancha muammolarga duch kelamiz. Jumladan, «Marketing» fani rivojlangan mamlakatlarda qay darajada o‘rganilayotgan bo‘lsa, shunday qabul qilishga urinib ko‘ramiz. Tabiiyki u holda, biz turli to‘siqlarga duch kelamiz. Darhaqiqat, iqtisodiyotimiz, salohiyatimiz hamda sharoitlarimiz hali marketingni u darajada qabul qila olmaydi. Chunki, O‘zbekistonda bozor munosabatlari so‘nggi davrlarda rivojlana boshladi. Shuning uchun ham biz «Marketing» fani rivojlanishining boshlang‘ich bosqichlariga ko‘proq e’tibor qaratib, uning shunday bosqichlarini topishimiz kerakki, ular mamlakatimiz iqtisodiy faoliyati darjasiga ko‘proq javob bersin. 8 Yurtdoshlarimiz, shu jumladan, ko‘pgina mutaxassislar marketingdan faqat bozor tovarlarga mo‘l-ko‘l bo‘lgandagina unumli foydalanish mumkin, deb hisoblaydilar. Tabiiyki u, bozor normal sharoitda bo‘lganda samaralidir. Lekin, «Marketing» fanining bozor munosabatlari endigina rivojlanayotgan paytdagi ahamiyati juda katta. Iqtisodiyot, biznes va tijorat sohasi bo‘yicha tayyorlanayotgan mutaxassisliklar uchun «Marketing» - bozor faoliyatining uslubiy asoslarini o‘rgatadigan asosiy fan. Marketing, avvalo, uni o‘rganuvchilarni bozor faoliyati tizimi sifatida jalb etadi. U korxonalarning bozordagi harakati va holatini o‘rganadi. Marketing - faol assortiment siyosatini, narx, oldi-sotdi, reklama, iste’molchilarni o‘rganish, tomonlar bilan munosabatlarga kirishish, tijorat tavakkalchiligi va raqobatchilarni o‘rganadigan fandir. «Marketing» fani shu bilan bir qatorda iste’molchi xulqini modellashtirish, tovar sifatini, uning raqobatbardoshligini, rag‘batlantirishni, reklama va bozorni chuqur o‘rganadi. «Marketing» fani bozorning xo‘jalik faoliyati sohasi, tashqi muhiti, ya’ni ularni u yerda namoyon bo‘lib, harakat qiladigan joyi sifatida ko‘radi. Shu tufayli barchamiz bozorni xo‘jalik faoliyatimizning hal qiluvchi sohasi sifatida qabul qilib, u yerda harakat qila olish qobiliyatiga ega bo‘lishimiz kerak. Shuni qayd etish lozimki, «Marketing» bo‘yicha xorijiy tajribani korxonalarimiz va tashkilotlarimiz amaliyotiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tatbiq etish biroz cheklangan. Korxonalarimizda marketing funksiyalarini to‘liq, ya’ni korxonalarimiz va rivojlangan xorijiy mamlakatlar firmalari faoliyati o‘rtasidagi farqlar bo‘yicha tatbiq etish mumkin emas, balki bu boradagi masalaga iqtisodiyotimizning o‘ziga xos xususiyatlari, mahalliy shar- sharoitlarni hisobga olgan holda yondashish zarur. Mazkur darslik “Marketing” fanining o‘quv dasturi asosida yozildi. Undagi nazariy xulosalarni bevosita amaliyot bilan bog‘liq holda yoritishga harakat qilindi. «Marketing» fani keng qirrali oliy ma’lumotli zamonaviy raqobatbardosh iqtisodchilarni shakllantiradigan asosiy mutaxassislik fanlaridan biri hisoblanadi. Marketingning bosh vazifasi iste’molchilarning talab-istaklariga mos holda marketingning asosiy uslub va tamoyillarini o‘rgatishdan iborat. |