Huddi shunday genetik ma’nosiz narsa gendan bir nukleotid tushib qolganda
ham paydo bo‘ladi. Bunday buzilgan gendan o‘tgan oqsil organizmda jiddiy
genetik
kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin (Daun
kasalligi,
qandli diabet,
mushak
distrofiyasi va boshqalar). DNK informatsion matritsasidagi bunday xato shu oqsilni
sintezlash vaqtida qaytaraliveradi. Huddi kitob yoki gazeta nashr ettirilayotganda,
matritsadagi xato qaytarilavergani kabi.
Barcha oqsillar sintezi uchun matritsa bo‘lgan DNK molekulasining o‘zi
sintezlash jarayonida ishtirok etmaydi. U faqatgina genetik ma’lumotlarni
tashuvchidir.
Oqsil sintezida uning tuzilishi haqidagi ma’lumot avval DNKdan
ribosoma
molekulasiga – oqsil ishlab chiqaruvchi o‘ziga xos fabrikaga yetkaziladi. Bunday
ma’lumotlarni ko‘chirish
tashuvchi informatsion RNK (t- RNK,
t- ribonuklein
kislotasi) molekulasi yordamida amalga oshiriladi, u DNKning bir qismining aniq
nushasi, oynadagi aksidir. I-RNK esa DNK molekulasi bir ipi bilan komplementar
bo‘lgan bir zanjirli spiral.
DNKdan RNKga genetik ma’lumotlarni
nusxalash jarayoni transkripsiya
(lotin “transcriptio” – ko‘chirib yozish) deb ataladi. Ko‘chirib
yozish jarayonida
maxsus ferment – polimeraza DNK bo‘ylab harakatlanib ketma-ket ravishda uning
nukleotidlarini o‘qiydi va komplementarlik prinsipi bo‘yicha I-RNK zanjirini hosil
qiladi, ya’ni DNK dan u yoki bu gen “chizma”sini oladi.
Har bir gendan xoxlagan sondagi RNK nusxalarini olish mumkin. Shunday
qilib, oqsil sintezi jarayonida I-RNK perfokarta rolini bajaradi, unga aniq bir oqsil
qurilishi “dasturi” yozilgan bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: