1. Siyasi psixologiyanın mövzusu Tədqiqat metodları

29. Kütləvi kommunikasiyaların siyasətdə rolu 
Kütləvi kommunikasiya və ya kütləvi informasiya – informasiyanın emalı və onun pressa, radio 
və televiziya vasitəsilə yayımlanması və texniki vasitələrin köməyi ilə həyata keçən “kütlənin” 
üzvləri kimi adamlarla ünsiyyət prosesidir. 
Cəmiyyətdə kütləvi kommunikasiyanın rolu və yeri ilə bağlı konsepsiyalar müxtəlifdir. Bir qisim 
kütləvi kommunikasiyada “yuxarıların” “aşağılar” üzərində hakimiyyətinin təmərküzləşməsini 
görür (R.Mills). Digərləri onu kütlənin ruhi cəhətdən idarə olunması vasitəsi kimi nəzərdən 
keçirirlər (P.Lazarsfeld, R.Merton). Üçüncülər – onu siyasətçilərin dünyada hakimiyyətin təmin 
olunması üçün həlledici mübarizə vasitəsi hesab edirlər (X.Şiller). M.Makluen və A.Molun 
orijinal nəzəriyyələri xüsusi yer tutur. 

---

30. Kütləvi kommunikasiya sistemi 
Kütləvi kommunikasiya sistemi. Ümumi sxem. Sadə kommunikasiya modelini 
Aristotel bilmişdir: S→ M→R. Burada S (sourse) – mənbə, M (message) – 
məlumat, R (receiver) - əldə edəndir. Resipienti mənbə ilə əlaqələndirən əks əlaqə 
sxemini də əlavə etsək demək olar ki, müasir model yaranır. 
Ümumi şəkildə kütləvi kommunikasiya – öz aralarında, məlumatların gedib gəldiyi 
fiziki kanalla (qəzet, radio, televiziya, kino, səs yazısı, video yazı, İnternet) birləşən 
məlumat mənbəyi və onu əldə edəndən ibarət olan sistemdir. Lassuelin 
əsərlərində bildirilirdi ki, kütləvi kommunikasiyanın tərifi ardıcıl suallar zəncirinə 
verilən cavablara əsasən aydınlaşır: Kim danışır – nə bildirir – hansı kanalla – kimə 
- hansı effektlə. Lassuelin sonrakı işlərində situasiya daha mürəkkəb formada 
təqdim edilir. Onun təklif etdiyi “kommunikasiya” düsturunu nəzərdən keçirək: 
kommunikator→məlumatın məzmunu→kommunikasiya vasitəsi→auditoriyanın 
xarakteristikası→kommunikasiya nəticəsində auditoriyada dəyişiklik. 
Kommunikator – kütləvi kommunikasiyanı təşkil və idarə edən orqandır (və ya 
instansiya). Lakin təşkil etmə və idarə etmə onun yeganə funksiyasıdır. O daha 
doğrusu, “xəbər verən” və ya “nəşr edən” funksiyası daşıyır. “Kommunikator” 
anlayışı məlumatın gəldiyi “mənbə” anlayışı ilə yaxındır. Mənbə - kommunikasiya 
siyasətini müəyyən edən, zəruri informasiyanı yığan, onu hazırlayan, məzmun və 
son variantı müəyyən edən, “imzalayan” və onu “işıqlandırandır”. Beləliklə o, altı 
əsas funksiyanı icra edir: 
1) kommunikasiya siyasətinin müəyyən edilməsi və onun həyata keçməsinə 
nəzarət etmək;
2) informasiyanın yığılması;
3) informasiyanın emal edilməsi;
4) “məlumatın” yaradılması, onun son məzmununun müəyyən edilməsi; 
5) “məlumata” görə məsuliyyət daşımaq;
6) mövcud məlumatın işıqlandırılması (tiraj, efir).