1. Siyasi psixologiyanın mövzusu Tədqiqat metodları
Kütləvi kommunikasiya vasitələri və effektləri
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
31. Kütləvi kommunikasiya vasitələri və effektləri
Auditoriya. Kütləvi kommunikasiyanın auditoriyası hələ də əksəriyyət tərəfindən passiv, iradəsiz və loyal məhsul kimi qəbul edilir. Yalnız kommunikatorun aktiv olduğu, auditoriyanın isə passiv obyekt kimi çıxış etdiyi belə subyekt-obyekt yanaşması kütləvi kommunikasiyada olan manipulyativ istiqaməti əks etdirir.. Son onilliklərdə situasiya dəyişilmişdir. Subyekt-obyekt sxeminin effektivliyi azalmağa başlamışdır. Bu fonda subyekt-subyekt yanaşması inkişaf edir. Kommunikativ məlumat. Bizim dilimizdəki “məlumat” sözü, ingilis sözü “message”-nin tərcüməsi olsa da onu tamlıqla əks etdirmir (o yalnız nə haqqındasa informasiya verən məlumat olmayıb, nəsə doğuran, nəyə isə çağıran “göndəriş”dir). Ən sadə anlamda bu baş verən hadisə haqqında informasiyanın verilməsidir Radio. Onun üstünlüyü – maksimal operativliyi və həmçinin məlumatın formalaşma və yayılmasının texniki cəhətdən sadə olmasıdır. Onun əsas üstünlüyü sürətliliyidir (öz məlumatını auditoriyasına tez bir anda çatdırma imkanı). Çatışmazlığı isə bundan ibarətdir ki, məlumat eşitməklə qəbul edilir. Deməli çoxlu sayda faktlar, detallar, rəqəmlər qavramanı çətinləşdirir. Televiziya. Onun başlıca üstünlüyü, adından məlumdur. Belə ki, o, aşkar “mənzərəyə” malikdir. Məhz bu, televizion təsirə heç nə ilə müqayisəyə gəlməyəcək emosional qüvvə verir. Görmə və eşitmə obrazlarına malik olmaqla, hadisələri dinamikada göstərməklə televiziya bütün kütləvi kommunikasiya sistemində ən yoluxdurucu vasitədir. Mətbuat. Qəzet operativlik cəhətdən televiziyadan da arxa planda qalır. Adətən, radio birinci olaraq, ən qısa formada da olsa baş vermiş hadisə haqqında məlumat verir. Bir qədər keçdikdən sonra televiziya bunun necə baş verdiyini nümayiş etdirir. Yalnız sonrakı gün, bəlkə də bir az gec, oxucu məhz niyə tamamilə başqa birinin deyil, bunun baş verdiyini aydınlaşdıran kommentləri oxuyacağı qəzeti alır. Əks əlaqə. Kütləvi kommunikasiyanın effektivliyini mənbə ilə auditoriya arasında sabit “əks əlaqə” olmadan qiymətləndirmək olmaz. Kommunikator əgər təxribatçıdırsa kütləvi kommunikasiyanı “kor-koranə” qura bilməz. o mütləq auditoriyasını tanımalıdır, auditoriya nümayəndələrinin tipik psixi keyfiyyətləri, qavrayış, təfəkkür, emosiya, stereotip, yönəlişlik, dəyərlərinin və s. xüsusiyyətləri haqqında məlumatlı olmalıdır. Əks əlaqə 4 suala cavab verməlidir: 1) auditoriyanı kimlər təşkil edir (kəmiyyət portreti)?; 2) auditoriya üzvləri necədirlər (psixoloji məzmunlu portret)?; 3) onlar nə istəyirlər (ehtiyac və tələbatların xüsusiyyətləri)?; 4) onlar verilənlərdən nə dərəcədə razıdırlar (təminolunma dərəcəsi və mənbəyə olan inam)? Kütləvi kommunikasiya effektləri. “Oreol effekti”. Bəzən onu “nur haləsi effekti” də adlandırırlar. Bildiyimiz kimi, nur haləsi Allah və onun apostollarının, müqəddəslərin başında olur. Adətən müasir kütəvi kommunikasiyada “oreol effekti” adı altında teleekranın fərqləndiyi və çox zaman teleekranda “parıladayan” şəxslərə ötürülən “mavi işıqlanma” anlaşılır. Ənənəvi sosial psixologiyada “oreol effekti” adı altında konkret şəxsin nüfuz və populyarlığının yayımlanması və ya onların tərəfdar və ardıcıllarına olan hər hansı ümumiləşmiş simvolun yayımlanması başa düşülür. Gündəlik həyatdan məlumdur ki, teleekranda tez-tez görünməklə zahirən tanınan insan sadə insanlar tərəfindən “rəis” kimi qavranılır. Bu ona görə belədir ki, kütləvi kommunikasiya yalnız kəmiyyət deyil, həm də keyfiyyət baxımından həqiqətən də kütləvidir. Və teleekrandan kütlə ilə əlaqəsi olan hər bir şəxs dərkolunmadan bu müasir mavi rəngli səcdəgahın yeni kahininə çevrilir. Təkrarlamaq mənasızdır ki, deputat və prezidentləri insanlar seçmir. Onları ilk öncə televiziya seçir. Bundan sonra “seçilmişlər”də “mavi qartal effekti” yaranır. “Bumeranq effekti”. Əvvəlki nümunə “televiziya hökmranlığının” mexanizmlərinə aid idi. İndi isə onun əlaqədə olduğu insanlara qarşı gücsüzlüyünü və hətta neqativ rolunu nəzərdən keçirək. O “bumeranq effekti” adlanır. Öz işini görən bumeranq onu atan bacarıqlı əllərə qayıdır. Düzgün istifadə edilmədikdə isə, bumeranq qəfil olaraq və düzgün olmayan trayektoriyaya qayıdır. “Bumeranq effekti” pis təxribatın disfunksional effekti kimi nəzərdən keçirilir. İnsana həddən artıq informasiya verilməsi ilə bağlı olan çoxsaylı faktlar məlumdur. Bu həddin aşılması neqativ nəticələr verir. Məsələnin mahiyyəti aydındır. İnsan hətta ən dadlı qidadan belə çox yedikdə bezə bilər. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|