Çağdaş Azərbaycan postmodern romanı 67
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında roman-pyesin əla-
mətlərini İlqar Fəhminin «Akvarium» (2006) əsərində tap-
maq olar, hansı ki, daha çox teatr romanı kimi məşhurdur.
Romanın süjet xətti bir insanın taleyi ətrafında qurulur,
hansı ki, bütün arzularına qırx yaşlarında çatır, ancaq «ak-
varium»dakı zindana qalib gəlmək gücündə deyil. Akvari-
um baş qəhrəmanın yerləşdirildiyi məhdudlaşdırıcı mənə-
vi-məkan kimi çıxış edir, harada ki, lal balıqla müqayisə
edilir. Müəllif mümkün süjet xətlərindən istifadə edir: bir
tərəfdən, azadlıq və müstəqillikdən imtina edən uğurlu in-
sanın yolu; digər tərəfdən, harmoniya və gözəllik, azadlıq
və xeyirxahlıq dəyərlərinə əsaslanan xəyali tale.
Postmodern romanların süjetində digər romanlarda ol-
duğu kimi təqlid və əkstəqlid özünü göstərir. Təqlid özünü
ən çox roman-silsilə və roman-davamda (söhbət başqa
müəlliflərin bədii əsərlərinin «davamı» və ya «ardı» kimi
yaradılmış əsərlərdən gedir) janr qarışıqlığı çox yönlü xü-
susiyyətində özünü daha qabarıq göstərir. Nəticədə roman-
silsilələrin hissələri bir-birilərindən janr konstruksiyaları
baxımından fərqlənə bilərlər. Bu roman-davama münasibət
də ədalətlidir.
Bədii nəqlin göstəricilərindən biri oxucu tərəfindən ro-
man məzmununun gerçəklik kimi qəbul edilməsidir ki, bu
da təqlid və ya əkstəqlid (antitəqlid) bədii üsulları ilə əla-
qəlidir. Təqlid yalnız süjetə deyil, həmçinin «janr əlamət-
ləri»nə toxunur. Təqlid yalnız bir epoxanın əsərində deyil,
həmçinin zaman və ya coğrafi bölgülərdə də mümkündür.
Ədəbiyyatda çox nadir hallarda rast gəlinən əkstəqlid (an-
titəqlid) kimi hala da rast gəlmək mümkündür.
Əsərin süjet xətti bir uydurma, ya obyektiv antitəqlid
edən bədii gerçəkliyin yaranmasında iştirak edir. Janr təq-
