İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

Aile üyelerinizle birlikte evinizin her oda ve birimini bu bölümde öğrendikleriniz 
çerçevesinde tek tek değerlendirin. Solunum yolunun kısmi veya tamamen tıkanık-
lığına sebep olabilecek unsurları belirleyin. Bunlar için alınması gerekli tedbirleri 
ailece belirleyin ve mutlaka uygulayın. Uygulanmayan hiçbir önlem yaşanabilecek 
pişmanlıkları engelleyemez!
E T K i N L i K L E R
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler

S o l u n u m   Y o l u   T ı k a n ı k l ı k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
61
Benzerlik Ne? Fark Ne? 
Solunum yolu tıkanma durumlarında yetişkin ve bebeğe yapılacak olan ilk yardı-
mı karşılaştırmalı olarak yazın.
Solunum Yolu Tıkanan Bebekse 
Solunum Yolu Tıkanan Yetişkinse 

İ l k   Y a r d ı m
62
S A Ğ L I K

K a n a m a l ı   D u r u m l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
63
Kan insanın hayatta kalması için ihtiyaç duyduğu bazı 
maddelerin taşıyıcısıdır. Bu sebeple kan kaybı hayati 
tehlike oluşturabilir.
Bu bölümde;
•  kanamanın sebebine göre ortaya çıkacak belirtiler ve
•  bu belirtilere göre uygulanacak ilk yardım
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
5
Kanamalı 
Durumlarda
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
64
Kan, vücuttaki tüm organların sağlıklı ve düzenli 
işlemesini sağlayan ve hayati önem taşıyan maddeleri 
ileten sıvıdır. Bu sebeple her türlü kan kaybı ciddiye 
alınmalı ve uygun ilk yardım hızlı ve etkin bir biçimde 
yapılmalıdır.
Vücut atar, toplar ve kılcal damar ağıyla örülüdür. Bu 
damarların yaralanması kanamalara yol açar. Damar-
ların bulunduğu yere göre, kanamalar vücut dışına, 
vücut içine veya her ikisine birden olabilir.
Kanama
•  İlk yardımcı kanamayı tespit edebilmelidir.
•  Kanama, küçük görünse bile durdurulmazsa hayatı 
tehdit edebilir.
•  Bazı hastalıklar ve ilaçlar, kanamanın durdurulması-
nı zorlaştırabilir.
•  Bilinen ilk yardım yöntemleri ile kanamanın dur-
durulamadığı durumlarda veya ciddi yaralanmalar 
sonucu oluşan kanamalarda mutlaka tıbbi müdahale 
gerekir.
•  İlk yardımcının amacı kanama ve şok tablosunu 
engellemektir.
Kanamalı Durumlarda
İlk Yardım
bk. AEP Sağlık Okur-
yazarlığı kitabı, Vü-
cudu Saran Büyük 
Ağ: Dolaşım Sistemi 
ve Vücut İçindeki 
Gezgin: Kan ve Ba-
ğışıklık Sistemi 
bölümüleri.

K a n a m a l ı   D u r u m l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
65
Harici Kanamalarda İlk Yardım İçin 
Ne Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
•  Yara ve kanama korkutucu olabilir; ancak ilk yar-
dımcı sakin olmalı ve yaralının da sakin olmasını 
sağlamalıdır. Bunun için öncelikle yaralının, yarayı 
görmesine müsaade etmeyin.
•  Kanama yerini belirleyin.
•  Ellerinizi yıkayın ve eldiven giyin. Eldiven yoksa 
elinizin kan ile temasını engelleyecek herhangi bir 
temiz bez, torba, kumaş vb. kullanın.
•  Vücudun içine gömülü olan hiçbir yabancı madde 
yerinden oynatılmamalıdır. Yalnızca çevrede bulu-
nan ve ilk yardımcıya ya da yaralıya zarar verebile-
cek maddeler uzaklaştırılmalıdır. Örneğin yaralının 
bacağına saplanmış bir cam 
şişe çıkartılmamalı, ancak 
etrafta bulunan cam kırıkla-
rı temizlenmelidir.
•  Kompres metodu uygulayın. 
Temiz bir bez veya gazlı bez 
ile yaranın üzerine doğru-
dan bası uygulanması çoğu kanamayı durdurur. 
•  Steril eldiven veya gazlı bez kullanarak yara ile elini-
zin doğrudan temasını engelleyin.
•  Yarayı tercihen steril gazlı bez ile, yoksa temiz 
kumaşla kapatın. El ile kapatmak en son seçenek 
olmalıdır.
•  Bir elinizle yaraya baskı uygularken diğer elinizle de 
yara bölgesini kalp hizasının üzerine kaldırın.
•  Yaranın üzerindeki ilk bezi, kanamanın durup durma-
harici kanama: 
Ciltteki bir yaradan 
vücudun dışına doğ-
ru olan kanama. 

İ l k   Y a r d ı m
66
dığını kontrol etmek için veya kan ile ıslansa bile, hiçbir 
şekilde kaldırmayın.
•  Bezin kan ile ıslanması hâlinde, üzerine yeni bir bez 
ekleyin. 
•  Kanama azalmıyorsa daha fazla baskı uygulayın.
•  İlk uygulanan bezi yara üzerinden kaldırmadan 
rulo sargı veya bez şeritler ile yaralı bölgeyi sıkıca 
sarın. Sararken aynı nokta üzerinde çok fazla kat 
olmamasına dikkat edin.
•  Sargının son ucunu ikiye ayırın ve doğrudan yaranın 
üzerinde düğümleyin. Bu düğüm yaranın üzerine 
yapılan baskıyı arttırmaya yardımcı olacaktır.
•  Sargının çok sıkı olmadığından emin olun. Sargı-
nın çok sıkı olması, yaranın alt kısmında morarma 
görülmesi veya nabızların alınamaması ile kendini 
gösterebilir.
Başka Ne Yapacağım?
•  Elevasyon: Kırık şüphesi yoksa ve ağrıya neden 
olmuyorsa yaralı kol ya da bacak kalp seviyesinden 
yukarıda olacak şekilde kaldırılmalıdır.
•  Şiddetli kanamalarda şok tablosu gelişebilir. Bu 
sebeple, şiddetli kanama durumunda hastayı şok 
pozisyonuna getirin. 
•  Kanama durmuyorsa ya da ilk yardımcının ellerinin 
serbest kalmasını gerektiren bir durum varsa (birden 
fazla yaralı olması vb.) baskılı bandaj uygulayın. 
kompres yöntemi: Te-
miz bir bez veya gazlı 
bez ile yaraya doğru-
dan baskı uygulanma-
sı. Gazlı bez mevcut 
değilse duruma göre 
başörtüsü, gömlek, 
atlet vb., bunlar da 
mevcut değilse iç içe 
geçmiş 3-4 poşet ile 
de yaraya doğrudan 
kanama duracak  kadar 
baskı uygulanabilir.
baskılı bandaj: 
Yaranın üstünü baskı 
yapacak malzemelerle 
doldurup bandajla 
çepeçevre sarmak.

K a n a m a l ı   D u r u m l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
67
Bunları Asla Yapmayın!
•  Yaraya batmış durumdaki nesneleri çıkarmaya 
çalışmayın ve yarayı kurcalamayın.
•  Büyük bir yarayı temizlemeye çalışmayın. 
•  Hayatı tehdit edecek kadar yoğun bir kanama 
yoksa (büyük damar yaralanmaları, kopmalar vb.) 
boğucu sargı uygulamayın.
•  Kanla ıslanmış da olsa ilk sargıyı çıkarmayın, değiş-
tirmeyin. Gerektiğinde ilk sargının üzerine yenileri-
ni ekleyin.
•  Kanamanın durup durmadığını görmek için sargıyı 
çıkarmayın.
•  Kanama durduktan sonra yarayı temizlemeye 
çalışmayın.
•  Baş, boyun ya da omurgada yaralanma varsa 
veya hareket ile yaralıda ağrı oluşuyorsa şok 
pozisyonundan kaçının. Hastayı hareket ettir-
meyin.
•  Yaralıya yiyecek ve içecek vermeyin.
İç Kanama
İç organlardaki veya vücudun iç boşluklarına doğru 
olan kanama iç kanamadır. İç kanamalar; gelişmiş tıbbi 
merkezlerde profesyoneller tarafından tedavi gerektiren, 
hayatı tehdit eden kanamalardır. Bu sebeple iç kanama-
dan şüphelenildiğinde gecikmeden yardım çağırılmalıdır.
İç kanamayı düşündüren durumlar şunlardır:
•  Kanlı kusma
•  Karında ağrı ve şişlik
•  Bilinç bulanıklığı
•  Şok bulguları
•  Sık aralıklarla ölçülen tansiyonda hızlı veya aşırı düşüşler 
Batmış cisim 
bulunan yaralar, göz 
yaralanmaları ve kafa kı-
rıkları ile birlikte olan yara-
lara doğrudan kompres 
uygulamayın!
Yara bası yapı-
lamayacak kadar geniş 
ise ya da bası uygulamasın-
dan 15 dakika sonra kanama 
hâlâ durdurulamadıysa bası 
noktalarına (ana atarda-
marlar üzerine) bası 
uygulayın. 
Kanayan yerin üze-
rine doğrudan bası 
uygulamak, pıhtı 
oluşmasını sağla-
yıp tampon görevi 
görerek kanama-
nın durmasını 
sağlar. 
Tansiyon Ölçümü
İlk yardımcı, tansiyon aletini etkin bir şekilde kullanmayı bilmelidir. Tansiyon aleti 
gerektiği zaman bası noktaları üzerine bası uygulanması için de kullanılabilir.

İ l k   Y a r d ı m
68
İç Kanamada İlk Yardım İçin Ne 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygulayın.
•  Sağlık ekibi gelene kadar yaralıyı hareketsiz tutun.
•  Hastayı şok pozisyonuna getirin.
•  Hasta kusuyorsa hava yolunun tıkanmasını engel-
lemek için başını dikkatli bir şekilde hafifçe yana 
çevirin.
Bunları Asla Yapmayın!
•  Baş, boyun ya da omurgada yaralanma varsa veya 
hareket ile yaralıda ağrı oluşuyorsa şok pozisyonun-
dan kaçının. Hastayı hareket ettirmeyin.
•  Yaralıya yiyecek ve içecek vermeyin.
Burun Kanaması
Burna gelen darbe ve çarpmalar, burun enfeksiyonları, 
burun içine yabancı cisim kaçması, burunla oyna-
mak, yüksek tansiyon, bazı kan hastalıkları ve kafatası 
kırıkları gibi durumlara bağlı olarak burun kanaması 
gelişebilir.
Burun Kanamasında İlk Yardım İçin 
Ne Yapabiliriz?
• Hastanın başını öne doğru hafifçe eğin.
• Hastayı kanı yutmaması konusunda uyarın.
•  Bir elin işaret ve başparmağı ile burun kanatlarının 
etli kısımlarını iyice sıkın.
•  10 dakika boyunca bu pozisyonda burnu sıkın.
Omurga yaralanma-
sı varlığına dikkat 
edilmelidir. İmkân 
dâhilinde ise blok bir 
tahta yaralının altına 
sokulmalıdır. Tüm 
vücut bir yana olacak 
şekilde yerden en faz-
la bir karış yukarıya 
kaldırılarak yaralının 
kusmuğunun solu-
num yollarına kaç-
madan dışarı akması 
sağlanabilir. İkinci bir 
yardımcının varlığın-
da, işaret parmağı 
yardımı ile kusmuğun 
rahatça dışarı çıkması 
sağlanabilir; ancak 
parmak ağız içine 
fazla sokulmamalıdır.
Burun 
kanamasının kafa 
travmalarına bağlı olarak 
geliştiği düşünülüyorsa 
vakit kaybetmeden acil 
tıbbi yardım isten-
melidir.

K a n a m a l ı   D u r u m l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
69
•  Bu sırada burun kanamasının nedenlerini soruşturun.
•  Kanama bu müdahale ile durdurulamıyorsa bası uy-
gulamaya devam ederek sağlık kuruluşuna başvurun.
Kulak Kanaması
Kulak kanamaları iç kulakta veya dış kulakta gerçekle-
şebilir.
•  Kafa travmaları, beyin travmaları, çoklu travmalar 
sonrasında iç kulaktan kanamalar olabilir. Bunlar 
profesyonel müdahale gerektiren durumlardır. Bu 
durumların varlığında ortamın, ilk yardımcının ve 
hastanın güvenliği temin edildikten sonra hastanın 
bilinci, hava yolları, solunumu ve kan dolaşımı kont-
rol edilerek en kısa süre içerisinde 112 aranmalıdır.
•  Gözle görülebilir şekilde, bir kesik ya da travma 
sonucu kanama meydana geldiyse kanayan yeri 
kapatarak kompres uygulayın.
•  Kanamanın iç ya da dış kulaktan gelip gelmediği an-
laşılamıyorsa kanayan kulağı gazlı bir bez ile kapatın. 
Yaralıyı kanayan kulağının tarafına doğru yatırarak 
acil tıbbi müdahale almasını sağlayın.
Kulağın 
içine asla bir şey 
sokulmamalı-
dır.
Burun içinde 
yabancı cisim varlı-
ğında, burun kanatla-
rına baskı uygulanması 
kanamayı arttırabilir. Acil 
tıbbi yardım isten-
melidir.

İ l k   Y a r d ı m
70
Hatırla Onu
Kanamalı durumlarda yapılması gereken ilk yardım konusunda kendinize bir 
hatırlatma notu hazırladığınızı düşünün. Dikkat edilmesi gereken şeyleri liste 
hâlinde not edin.
E T K i N L i K L E R
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ..........................................................................................................................................
•  ...............................................................................................
•  ...........................................................................................
•  ..........................................................................................
•  .........................................................................................
•  .........................................................................................
•  ..........................................................................................

K a n a m a l ı   D u r u m l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
71
Burun Kanaması
Burun kanamasında ilk yardım için ne yapabiliriz?
1. ............................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................
5. ............................................................................................................................................
Burun kanamasının sebepleri nelerdir?
1. ............................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................
5. ............................................................................................................................................

İ l k   Y a r d ı m
72
S A Ğ L I K

S u d a   B o ğ u l m a l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
73
Sudaki kazalar nedeniyle ülkemizde her yıl 1.500’den 
fazla insan ölmektedir. Bu kişilerin çoğu uygun acil 
bakım ile kurtarılabilir. 
Bu bölümde kazazedenin; 
•  hayatta kalmasını sağlayacak veya 
•  zarar görmesini engelleyecek 
ilk yardım hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
6
Suda Boğulmalarda
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
74
Sudaki kazalar nedeniyle her yıl 1.500’den fazla insan 
ölmektedir. Oysa bu kişilerin çoğu uygun acil bakım 
ile kurtarılabilir. Üstelik yapılması gereken bazen 
sadece kişiyi sudan çıkarmak ve hava yolunu açmaktan 
ibarettir. Sudaki bir kazada eğer ilk yardımcı daha fazla 
yaralanmayı önlemeyi, özellikle dalma kazalarında 
omurgayı korumayı ve hasta sudan çıkar çıkmaz temel 
yaşam desteği basamaklarını uygulamayı biliyorsa 
kazazedenin hayata dönme şansı artar. 
Nasıl Ulaşabiliriz?
Boğulmakta olan kişiye ulaşmak için şu yollardan 
birini deneyebilirsiniz:
•  Tutunması için sağlam bir ip atın.
•  Tutunabileceği uzun bir sopa uzatın.
•  Can simidi atın.
•  Tekne yardımı ile ulaşmaya çalışın.
Suda Boğulmalarda
İlk Yardım
Boğulma 
genellikle kişinin 
suda paniğe kapıl-
ması sonucu 
gelişir.
Boğulmaların 
büyük kısmının 
kurtarma sırasında 
meydana geldiğini bili-
yor muydunuz?

S u d a   B o ğ u l m a l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
75
Suda Boğulmalarda İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Boğulmakta olan kişiyi taşımanız gerekiyorsa ve 
boyun yaralanmasından şüphelenmiyorsanız başı 
gövdesine göre aşağıda kalacak şekilde taşıyın. Bu 
şekilde, kişinin kusması durumunda akciğerlerini 
koruma altına almış olursunuz.
•  Boğulmakta olan kişinin yanına ulaşmışsanız ancak 
sudan çıkaramıyorsanız solunumunu kontrol edin. 
Solunum yoksa derhal suni solunuma başlayın. 
Solunumun durduğu durumlarda dahi kalp atımının 
devam edebileceğini aklınızda bulundurun.
•  Sudan çıkarılan kişiyi sırt üstü yatırarak hava yolla-
rını, solunumunu ve kan dolaşımını kontrol edin. 
Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını 
uygulayın.
•  Kazazedenin üzerindeki ıslak kıyafetleri çıkarın, 
üzerini kuru ve sıcak örtülerle örtün.
•  Kazazedenin vücudunda ilk yardım gerektirebilecek 
genel bir yaralanmanın olup olmadığını kontrol edin.
•  Tıbbi yardım gelene kadar kazazedeyi yalnız bırak-
mayın.
Bunları Asla Yapmayın!
•  Su içinde ilk yardım yapmak konusunda 
eğitim almadıysanız boğulmakta olan kişi-
ye yüzerek ulaşmaya çalışmayın. Özellikle 
derin sularda, boğulmakta olan kişi sizi de 
dibe çekebilir.
 
•  Boğulma vakalarında, kurtarıcı değil ilk 
yardımcı olduğunuzu asla unutmayın.
Boğulmalarda 
problem genellikle 
solunumdadır. Suni solu-
num ile boğulmakta olan 
kişinin durumu hızla 
düzelebilir.

İ l k   Y a r d ı m
76
Boğulmalarda Dikkat Etmeli!
•  Hava yolu yabancı cisimler açısından dikkatle değer-
lendirilmelidir.
•  Atlama, düşme vb. durumları takip eden boğulma 
vakalarında omurga yaralanmalarından şüphe edil-
melidir.
•  Boğulan kişinin solunumu ve dolaşımı geri dön-
düğünde kusabileceği veya akciğerlerindeki suyun 
dışarı çıkabileceği akılda tutulmalı, hasta uygun şe-
kilde yan pozisyona alınmalı, bu maddelerin yeniden 
akciğere kaçması engellenmelidir.

S u d a   B o ğ u l m a l a r d a   İ l k   Y a r d ı m
77
Suda Boğulmalarda… 
Suda boğulmalarla ilgili olarak aşağıdaki 
başlıklar için gerekli bilgileri yazın.
E T K i N L i K L E R
Nasıl Ulaşalım?
İlk Yardım İçin Ne Yapalım?
Bunları Asla Yapmayın!
Bunlara Dikkat Edin!

İ l k   Y a r d ı m
78
S A Ğ L I K

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
79
Kesici delici alet yaralanmalarında yaranın yerine ve 
durumuna göre yapılacak ilk yardım farklılaşabilir.
Bu bölümde;
•  yaralanmalara sebep olabilecek durumlar,
•  kesici ve delici aletlerin sebep olabileceği yaralanma 
türleri,
•  yaranın yer aldığı vücut bölgesine göre uygulanacak 
ilk yardım
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
7
Kesici Delici Alet 
Yaralanmalarında
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
80
Kesici ve delici aletlerle vücutta meydana gelen yara-
lanmalar genel olarak dört grupta ele alınabilir:
1.  Kesikler: Genellikle bıçak, çakı, cam, jilet, makas, 
satır, balta gibi kesici aletlerin temasları ile oluşan 
yaralardır. Elma soyarken veya soğan doğrarken 
parmağın kesilmesi, tıraş olurken yapılan kesikler 
bu tür yaralanmalara örmektir. Bazen basit bazen 
de daha derin olabilirler.
2.  Delici Aletlerle Yaralanmalar: Şiş, tornavida, demir 
çubuk vb. uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır. 
Kama gibi hem kesici hem delici aletler ise kesik-
lere ve derin yaralanmaya neden olur. Dışarıdan 
bakıldığında çok az kanama ve küçücük bir delik 
gibi gözüken yaralanma içeriye kadar uzanmış ve 
hatta iç organları delmiş olabilir. Ayrıca yüksek 
tetanos riski vardır.
3.  Parçalı Yaralar: Deri ve tüm alt tabakalarında bir 
çekme etkisi ile meydana gelir. Bazı iş makine-
leri veya araba ve motor kazalarında fırlama vb. 
sebeplerle oluşabilir. Yüksek süratte yerde sürük-
Kesici Delici Alet
Yaralanmalarında
İlk Yardım

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
81
lenme sonrası da bu tür yaralanmalar oluşur. Bu 
tür durumlarda tüm organlar ve saçlı deri de zarar 
görebilir. Tedavisi oldukça uzun ve zordur.
4.  Kirli Yaralar: Mikrop kapma ihtimali yüksek olan 
yaralardır. Genel olarak şunlar kirli yara olarak 
değerlendirilir:
•  Müdahalesi gecikmiş yaralar (yaralanmadan sonra 6 
saatten fazla süre geçmişse)
•  Dikişleri açılmış yaralar
•  Kenarları muntazam olmayan yaralar (parçalanmış, 
parçalı yaralar)
•  Derin yaralar (tarla, inşaat gibi yerlerde oluşmuş ve 
içine toprak vs. karışmış yaralar)
•  Ateşli silah yaraları
•  Isırma veya hayvan sokması ile oluşan yaralar
Kaza Geldim Demeden…
•  Kesici ve delici aletleri çocukların erişemeyeceği 
kapalı dolaplarda bulundurun.
•  Çocukların eline bardak, şişe gibi cam eşyalar ver-
meyin.
•  Çocukların gıdalarını kırılmayan kaplara koyun.
•  Çocuklara kesici ve delici aletleri oyun amaçlı ver-
meyin, bu aletlerle oynamalarına müsaade etmeyin.
Kesiklerde ve Yaralanmalarda İlk 
Yardım
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Yara yerini değerlendirin. Yaranın oluş şeklini, 
süresini, yarada yabancı cisim olup 
olmadığını ve kanama durumunu 
tespit edin.
•  Vücuda batmış bir nesne 
varsa kesinlikle çıkarmayın.
Kesici ve delici 
aletlerle meydana 
gelen yaralanmalar ilk 
bakışta fark edilmeyen 
bir derinliğe sahip 
olabilir.

İ l k   Y a r d ı m
82
•  Yaralı bölgeyi sabunlu suyla ve temiz bir bezle 
yıkayın.
• Yara üzerinde dışarıdan görülebilen ya-
bancı cisim varsa alın.
• Sızıntı şeklinde kanama varsa kanayan 
kısmı kalp hizasından yukarıya gelecek 
şekilde kaldırın.
• Yaranın üzerine temiz bir bez koyarak 
bastırın, kanamayı durdurmaya çalışın.
• Kanama durursa fazla sıkmadan bağlayın.
• Hastayı tetanos konusunda uyarın.
•  Derin kesik ve yaralanmalarda yaralıyı en geç 6 
saat içinde bir sağlık kuruluşuna götürün.
Bunları Kesinlikle Yapmayın!
•  Kesiğin üzerine tentürdiyot ve oksijenli su sürmeyin.
•  Kesiğin üzerine tütün ve bunun gibi maddeler koy-
mayın.
•  Kesiğin üzerine toz, nemlendirici merhem ve bunun 
gibi şeyler sürmeyin. 
•  Yaranın üzerini kirli bezle sarmayın. 
Ciddi Yaralanmalar
Aşağıdaki özellikleri taşıyan yaralar ciddi yara olarak 
değerlendirilir:
•  Kenarları birleşmeyen veya 2-3 santim olan yaralar
•  Kanaması durdurulamayan yaralar
•  Kas veya kemiğin göründüğü yaralar
•  Delici aletlerle (şiş, tornavida, kama vb.) oluşan 
yaralar 
•  Yabancı cisim (metal parçaları, cam kırıkları, kemik 
vb.) saplanmış olan yaralar 
•  İnsan ve hayvan ısırıkları
•  Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar (yüzdeki 
yaralar vb.)
Okul çağında ve 
aşıları tam çocuklarda 
tetanos aşısını tekrar yaptırmak 
gerekmez. Yetişkinlerde ise bir kere 
yapılan aşının beş yıl koruyuculuğu 
vardır. Eğer süre dolmuşsa yaralanma-
dan sonra aşı tekrarlanmalıdır. Aşı 
yapılıp yapılmadığı hatırlanmıyor 
ise aşıyı tekrar yaptırmanın 
bir zararı yoktur.

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
83
Ciddi Yaralanmalarda İlk Yardım
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
•  Yaraya saplanan yabancı cismi çıkartmaya çalışma-
yın.
•  Yarada kanama varsa durdurun.
•  Yara içini kurcalamayın.
•  Yarayı temiz ve nemli bir bezle örtün.
•  Yara üzerine bandaj uygulayın.
Delici Aletlerle Göğüs Yaralanmaları
Göğüsün içine giren cisim akciğer zarını yaralar. Bu-
nun sonucunda şu belirtiler görülebilir:
•  Yoğun ağrı
•  Solunum zorluğu
•  Morarma
•  Kan tükürme
•  Açık pnömotoraks (göğüsteki yarada nefes alıyor 
görüntüsü).
Delici Aletlerle Göğüs 
Yaralanmalarında İlk Yardım
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
•  Yara üzerini plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir 
bezle kapatın.
•  Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engel-
lemek ve nefes verme sırasında da havanın dışarı 
çıkmasını sağlamak için yara üzerine koyduğunuz 
bezin bir ucunu açık bırakın.
•  Bilinci açık ise yaralıyı oturtun.

İ l k   Y a r d ı m
84
•  Yaralının bir şey yiyip içmesine izin vermeyin.
•  Yaşam bulgularını sık sık kontrol edin.
•  Şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri 
alın.
Delici Aletlerle Karın Yaralanmaları
Delici bir aletle karın bölgesinde yaralanma oluştuy-
sa şu sorunlarla karşılaşılabilir:
•  Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir.
•  İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir.
•  Bağırsaklar dışarı çıkabilir. 
Delici Aletlerle Karın 
Yaralanmalarında İlk Yardım
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
•  Dışarı çıkan organları içeri sokmaya çalışmayın.
•  Yaranın üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtün. 
Delici aleti çıkarmaya çalışmayın. Oynamaması için 
gazlı bez vb. ile sabitleyin.
•  Yaralının bilinci yerindeyse sırt üstü pozisyonda 
bacakları bükülmüş olarak yatırın.
•  Isı kaybını önlemek için yaralının üzerini örtün.
•  Yaralının bir şey yiyip içmesine izin vermeyin.
•  Yaşam bulgularını sık sık kontrol edin.
Delici bir aletle 
yaralanma duru-
munda karın bölgesi 
tahta gibi sert ve çok 
ağrılı ise durum 
ciddidir.

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
85
Kafatası ve Omurga Yaralanmaları 
Kafatası ve omurga yaralanmaları oldukça ciddi sonuç-
lar doğurabilir. Kafaya alınan darbenin şiddetine bağlı 
olarak, kafatası boşluğunda yer alan ve vücudun tüm 
işleyişini kontrol eden merkezî sinir sistemi etkilenebi-
lir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda ise ani sıkışma ya 
da ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir 
sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir. 
Kafatası ve omurga yaralanmalarına genellikle şunlar 
sebep olur:
•  Yüksek yerden düşme
•  Otomobil ve motosiklet kazaları
•  Spor kazaları
•  İş kazaları
•  Yıkıntı veya göçük altında kalma
Kazalarda en çok zarar gören bölge bel ve boyun böl-
gesidir. Bu bölgedeki yaralanmalar çok ağrılıdır.
Kafatasındaki yaralanmalar genellikle şu şekillerde 
görülür:
•  Saçlı deride yaralanmalar: Saç derisi kafatası üzerin-
de kolaylıkla yer değiştirebilir ve ani bir 
darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu du-
rumda çok fazla kanama olur. Bu nedenle 
böyle bir durumda öncelikle kanamanın 
durdurulması gereklidir.
•  Kafatası kırıkları: Kafatası kırıklarında 
beyin zedelenmesi kemiğin kırılmasından 
daha önemlidir. Bu nedenle böyle bir 
durumda beyin hasarı bulguları değerlen-
dirilmelidir.
•  Yüz yaralanmaları: Ağız ve burun yara-
lanmalarında solunum ciddi şekilde etki-
lenebilir ve duyu organları zarar görebilir. 
Bir yüz yaralanması sonucunda burun ve 
çene kemiklerinde yaralanma görülebilir.

İ l k   Y a r d ı m
86
Kafatası ve Omurga 
Yaralanmalarında Belirtiler 
•  Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza kaybı
•  Başta, boyunda ve sırtta ağrı
•  Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı
•  Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hare-
ket kaybı
•  Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu
•  Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı veya kan 
gelmesi
•  Baş, boyun ve sırtta dış kanama
•  Sarsıntı
•  Denge kaybı
•  Kulak ve göz çevresinde morluk
Bu belirtilerin hiçbirisi görülmese bile;
•  yüz ve köprücük kemiği yaralanan
•  bir yerden düşen 
•  trafik kazası geçiren
•  yaralanıp bilinci kapanan
herkeste kafa ve omurga yaralanması olduğu varsayılıp 
ona göre tedbir alınmalıdır.
Kafatası ve Omurga 
Yaralanmalarında İlk Yardım
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsiniz.
•  Bilinci açıksa yaralının hareket etmemesine dikkat 
edin.
•  Herhangi bir tehlike söz konusu ve hastanın taşın-
ması gerekiyor ise düz pozisyonda sürükleyerek 
taşıyın.
Trafik kazalarında 
ölümlerin %80’i 
kafatası ve omurga 
yaralanmalarından 
kaynaklan-
maktadır.

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
87
•  Hastanın taşıma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz 
kalmamasına dikkat edin.
•  Baş-boyun-gövde ekseninin bozulmamasına dikkat 
edin. Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde 
ekseni bozulmadan alınmasını sağlayın.
•  Tüm yapılanlar ve yaralı hakkındaki bilgileri kayde-
din. Profesyonel tıbbi yardım ekibi geldiğinde onlara 
bilgi verin.
•  Yaralıyı asla yalnız bırakmayın.

İ l k   Y a r d ı m
88
Evet