Aile üyelerinizle birlikte evinizin her oda ve birimini bu bölümde öğrendikleriniz
çerçevesinde tek tek değerlendirin. Solunum yolunun kısmi veya tamamen tıkanık-
lığına sebep olabilecek unsurları belirleyin. Bunlar için alınması gerekli tedbirleri
ailece belirleyin ve mutlaka uygulayın. Uygulanmayan hiçbir önlem yaşanabilecek
pişmanlıkları engelleyemez!
E T K i N L i K L E R
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler
S o l u n u m Y o l u T ı k a n ı k l ı k l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
61
Benzerlik Ne? Fark Ne?
Solunum yolu tıkanma durumlarında yetişkin ve bebeğe yapılacak olan ilk yardı-
mı karşılaştırmalı olarak yazın.
Solunum Yolu Tıkanan Bebekse
Solunum Yolu Tıkanan Yetişkinse
İ l k Y a r d ı m
62
S A Ğ L I K
K a n a m a l ı D u r u m l a r d a İ l k Y a r d ı m
63
Kan insanın hayatta kalması için ihtiyaç duyduğu bazı
maddelerin taşıyıcısıdır. Bu sebeple kan kaybı hayati
tehlike oluşturabilir.
Bu bölümde;
• kanamanın sebebine göre ortaya çıkacak belirtiler ve
• bu belirtilere göre uygulanacak ilk yardım
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
5
Kanamalı
Durumlarda
İlk Yardım
İ l k Y a r d ı m
64
Kan, vücuttaki tüm organların sağlıklı ve düzenli
işlemesini sağlayan ve hayati önem taşıyan maddeleri
ileten sıvıdır. Bu sebeple her türlü kan kaybı ciddiye
alınmalı ve uygun ilk yardım hızlı ve etkin bir biçimde
yapılmalıdır.
Vücut atar, toplar ve kılcal damar ağıyla örülüdür. Bu
damarların yaralanması kanamalara yol açar. Damar-
ların bulunduğu yere göre, kanamalar vücut dışına,
vücut içine veya her ikisine birden olabilir.
Kanama
• İlk yardımcı kanamayı tespit edebilmelidir.
• Kanama, küçük görünse bile durdurulmazsa hayatı
tehdit edebilir.
• Bazı hastalıklar ve ilaçlar, kanamanın durdurulması-
nı zorlaştırabilir.
• Bilinen ilk yardım yöntemleri ile kanamanın dur-
durulamadığı durumlarda veya ciddi yaralanmalar
sonucu oluşan kanamalarda mutlaka tıbbi müdahale
gerekir.
• İlk yardımcının amacı kanama ve şok tablosunu
engellemektir.
Kanamalı Durumlarda
İlk Yardım
bk. AEP Sağlık Okur-
yazarlığı kitabı, Vü-
cudu Saran Büyük
Ağ: Dolaşım Sistemi
ve Vücut İçindeki
Gezgin: Kan ve Ba-
ğışıklık Sistemi
bölümüleri.
K a n a m a l ı D u r u m l a r d a İ l k Y a r d ı m
65
Harici Kanamalarda İlk Yardım İçin
Ne Yapabiliriz?
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi
arayabilirsiniz.
• Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
• Yara ve kanama korkutucu olabilir; ancak ilk yar-
dımcı sakin olmalı ve yaralının da sakin olmasını
sağlamalıdır. Bunun için öncelikle yaralının, yarayı
görmesine müsaade etmeyin.
• Kanama yerini belirleyin.
• Ellerinizi yıkayın ve eldiven giyin. Eldiven yoksa
elinizin kan ile temasını engelleyecek herhangi bir
temiz bez, torba, kumaş vb. kullanın.
• Vücudun içine gömülü olan hiçbir yabancı madde
yerinden oynatılmamalıdır. Yalnızca çevrede bulu-
nan ve ilk yardımcıya ya da yaralıya zarar verebile-
cek maddeler uzaklaştırılmalıdır. Örneğin yaralının
bacağına saplanmış bir cam
şişe çıkartılmamalı, ancak
etrafta bulunan cam kırıkla-
rı temizlenmelidir.
• Kompres metodu uygulayın.
Temiz bir bez veya gazlı bez
ile yaranın üzerine doğru-
dan bası uygulanması çoğu kanamayı durdurur.
• Steril eldiven veya gazlı bez kullanarak yara ile elini-
zin doğrudan temasını engelleyin.
• Yarayı tercihen steril gazlı bez ile, yoksa temiz
kumaşla kapatın. El ile kapatmak en son seçenek
olmalıdır.
• Bir elinizle yaraya baskı uygularken diğer elinizle de
yara bölgesini kalp hizasının üzerine kaldırın.
• Yaranın üzerindeki ilk bezi, kanamanın durup durma-
harici kanama:
Ciltteki bir yaradan
vücudun dışına doğ-
ru olan kanama.
İ l k Y a r d ı m
66
dığını kontrol etmek için veya kan ile ıslansa bile, hiçbir
şekilde kaldırmayın.
• Bezin kan ile ıslanması hâlinde, üzerine yeni bir bez
ekleyin.
• Kanama azalmıyorsa daha fazla baskı uygulayın.
• İlk uygulanan bezi yara üzerinden kaldırmadan
rulo sargı veya bez şeritler ile yaralı bölgeyi sıkıca
sarın. Sararken aynı nokta üzerinde çok fazla kat
olmamasına dikkat edin.
• Sargının son ucunu ikiye ayırın ve doğrudan yaranın
üzerinde düğümleyin. Bu düğüm yaranın üzerine
yapılan baskıyı arttırmaya yardımcı olacaktır.
• Sargının çok sıkı olmadığından emin olun. Sargı-
nın çok sıkı olması, yaranın alt kısmında morarma
görülmesi veya nabızların alınamaması ile kendini
gösterebilir.
Başka Ne Yapacağım?
• Elevasyon: Kırık şüphesi yoksa ve ağrıya neden
olmuyorsa yaralı kol ya da bacak kalp seviyesinden
yukarıda olacak şekilde kaldırılmalıdır.
• Şiddetli kanamalarda şok tablosu gelişebilir. Bu
sebeple, şiddetli kanama durumunda hastayı şok
pozisyonuna getirin.
• Kanama durmuyorsa ya da ilk yardımcının ellerinin
serbest kalmasını gerektiren bir durum varsa (birden
fazla yaralı olması vb.) baskılı bandaj uygulayın.
kompres yöntemi: Te-
miz bir bez veya gazlı
bez ile yaraya doğru-
dan baskı uygulanma-
sı. Gazlı bez mevcut
değilse duruma göre
başörtüsü, gömlek,
atlet vb., bunlar da
mevcut değilse iç içe
geçmiş 3-4 poşet ile
de yaraya doğrudan
kanama duracak kadar
baskı uygulanabilir.
baskılı bandaj:
Yaranın üstünü baskı
yapacak malzemelerle
doldurup bandajla
çepeçevre sarmak.
K a n a m a l ı D u r u m l a r d a İ l k Y a r d ı m
67
Bunları Asla Yapmayın!
• Yaraya batmış durumdaki nesneleri çıkarmaya
çalışmayın ve yarayı kurcalamayın.
• Büyük bir yarayı temizlemeye çalışmayın.
• Hayatı tehdit edecek kadar yoğun bir kanama
yoksa (büyük damar yaralanmaları, kopmalar vb.)
boğucu sargı uygulamayın.
• Kanla ıslanmış da olsa ilk sargıyı çıkarmayın, değiş-
tirmeyin. Gerektiğinde ilk sargının üzerine yenileri-
ni ekleyin.
• Kanamanın durup durmadığını görmek için sargıyı
çıkarmayın.
• Kanama durduktan sonra yarayı temizlemeye
çalışmayın.
• Baş, boyun ya da omurgada yaralanma varsa
veya hareket ile yaralıda ağrı oluşuyorsa şok
pozisyonundan kaçının. Hastayı hareket ettir-
meyin.
• Yaralıya yiyecek ve içecek vermeyin.
İç Kanama
İç organlardaki veya vücudun iç boşluklarına doğru
olan kanama iç kanamadır. İç kanamalar; gelişmiş tıbbi
merkezlerde profesyoneller tarafından tedavi gerektiren,
hayatı tehdit eden kanamalardır. Bu sebeple iç kanama-
dan şüphelenildiğinde gecikmeden yardım çağırılmalıdır.
İç kanamayı düşündüren durumlar şunlardır:
• Kanlı kusma
• Karında ağrı ve şişlik
• Bilinç bulanıklığı
• Şok bulguları
• Sık aralıklarla ölçülen tansiyonda hızlı veya aşırı düşüşler
Batmış cisim
bulunan yaralar, göz
yaralanmaları ve kafa kı-
rıkları ile birlikte olan yara-
lara doğrudan kompres
uygulamayın!
Yara bası yapı-
lamayacak kadar geniş
ise ya da bası uygulamasın-
dan 15 dakika sonra kanama
hâlâ durdurulamadıysa bası
noktalarına (ana atarda-
marlar üzerine) bası
uygulayın.
Kanayan yerin üze-
rine doğrudan bası
uygulamak, pıhtı
oluşmasını sağla-
yıp tampon görevi
görerek kanama-
nın durmasını
sağlar.
Tansiyon Ölçümü
İlk yardımcı, tansiyon aletini etkin bir şekilde kullanmayı bilmelidir. Tansiyon aleti
gerektiği zaman bası noktaları üzerine bası uygulanması için de kullanılabilir.
İ l k Y a r d ı m
68
İç Kanamada İlk Yardım İçin Ne
Yapabiliriz?
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi
arayabilirsiniz.
• Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygulayın.
• Sağlık ekibi gelene kadar yaralıyı hareketsiz tutun.
• Hastayı şok pozisyonuna getirin.
• Hasta kusuyorsa hava yolunun tıkanmasını engel-
lemek için başını dikkatli bir şekilde hafifçe yana
çevirin.
Bunları Asla Yapmayın!
• Baş, boyun ya da omurgada yaralanma varsa veya
hareket ile yaralıda ağrı oluşuyorsa şok pozisyonun-
dan kaçının. Hastayı hareket ettirmeyin.
• Yaralıya yiyecek ve içecek vermeyin.
Burun Kanaması
Burna gelen darbe ve çarpmalar, burun enfeksiyonları,
burun içine yabancı cisim kaçması, burunla oyna-
mak, yüksek tansiyon, bazı kan hastalıkları ve kafatası
kırıkları gibi durumlara bağlı olarak burun kanaması
gelişebilir.
Burun Kanamasında İlk Yardım İçin
Ne Yapabiliriz?
• Hastanın başını öne doğru hafifçe eğin.
• Hastayı kanı yutmaması konusunda uyarın.
• Bir elin işaret ve başparmağı ile burun kanatlarının
etli kısımlarını iyice sıkın.
• 10 dakika boyunca bu pozisyonda burnu sıkın.
Omurga yaralanma-
sı varlığına dikkat
edilmelidir. İmkân
dâhilinde ise blok bir
tahta yaralının altına
sokulmalıdır. Tüm
vücut bir yana olacak
şekilde yerden en faz-
la bir karış yukarıya
kaldırılarak yaralının
kusmuğunun solu-
num yollarına kaç-
madan dışarı akması
sağlanabilir. İkinci bir
yardımcının varlığın-
da, işaret parmağı
yardımı ile kusmuğun
rahatça dışarı çıkması
sağlanabilir; ancak
parmak ağız içine
fazla sokulmamalıdır.
Burun
kanamasının kafa
travmalarına bağlı olarak
geliştiği düşünülüyorsa
vakit kaybetmeden acil
tıbbi yardım isten-
melidir.
K a n a m a l ı D u r u m l a r d a İ l k Y a r d ı m
69
• Bu sırada burun kanamasının nedenlerini soruşturun.
• Kanama bu müdahale ile durdurulamıyorsa bası uy-
gulamaya devam ederek sağlık kuruluşuna başvurun.
Kulak Kanaması
Kulak kanamaları iç kulakta veya dış kulakta gerçekle-
şebilir.
• Kafa travmaları, beyin travmaları, çoklu travmalar
sonrasında iç kulaktan kanamalar olabilir. Bunlar
profesyonel müdahale gerektiren durumlardır. Bu
durumların varlığında ortamın, ilk yardımcının ve
hastanın güvenliği temin edildikten sonra hastanın
bilinci, hava yolları, solunumu ve kan dolaşımı kont-
rol edilerek en kısa süre içerisinde 112 aranmalıdır.
• Gözle görülebilir şekilde, bir kesik ya da travma
sonucu kanama meydana geldiyse kanayan yeri
kapatarak kompres uygulayın.
• Kanamanın iç ya da dış kulaktan gelip gelmediği an-
laşılamıyorsa kanayan kulağı gazlı bir bez ile kapatın.
Yaralıyı kanayan kulağının tarafına doğru yatırarak
acil tıbbi müdahale almasını sağlayın.
Kulağın
içine asla bir şey
sokulmamalı-
dır.
Burun içinde
yabancı cisim varlı-
ğında, burun kanatla-
rına baskı uygulanması
kanamayı arttırabilir. Acil
tıbbi yardım isten-
melidir.
İ l k Y a r d ı m
70
Hatırla Onu
Kanamalı durumlarda yapılması gereken ilk yardım konusunda kendinize bir
hatırlatma notu hazırladığınızı düşünün. Dikkat edilmesi gereken şeyleri liste
hâlinde not edin.
E T K i N L i K L E R
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ..........................................................................................................................................
• ...............................................................................................
• ...........................................................................................
• ..........................................................................................
• .........................................................................................
• .........................................................................................
• ..........................................................................................
K a n a m a l ı D u r u m l a r d a İ l k Y a r d ı m
71
Burun Kanaması
Burun kanamasında ilk yardım için ne yapabiliriz?
1. ............................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................
5. ............................................................................................................................................
Burun kanamasının sebepleri nelerdir?
1. ............................................................................................................................................
2. ............................................................................................................................................
3. ............................................................................................................................................
4. ............................................................................................................................................
5. ............................................................................................................................................
İ l k Y a r d ı m
72
S A Ğ L I K
S u d a B o ğ u l m a l a r d a İ l k Y a r d ı m
73
Sudaki kazalar nedeniyle ülkemizde her yıl 1.500’den
fazla insan ölmektedir. Bu kişilerin çoğu uygun acil
bakım ile kurtarılabilir.
Bu bölümde kazazedenin;
• hayatta kalmasını sağlayacak veya
• zarar görmesini engelleyecek
ilk yardım hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
6
Suda Boğulmalarda
İlk Yardım
İ l k Y a r d ı m
74
Sudaki kazalar nedeniyle her yıl 1.500’den fazla insan
ölmektedir. Oysa bu kişilerin çoğu uygun acil bakım
ile kurtarılabilir. Üstelik yapılması gereken bazen
sadece kişiyi sudan çıkarmak ve hava yolunu açmaktan
ibarettir. Sudaki bir kazada eğer ilk yardımcı daha fazla
yaralanmayı önlemeyi, özellikle dalma kazalarında
omurgayı korumayı ve hasta sudan çıkar çıkmaz temel
yaşam desteği basamaklarını uygulamayı biliyorsa
kazazedenin hayata dönme şansı artar.
Nasıl Ulaşabiliriz?
Boğulmakta olan kişiye ulaşmak için şu yollardan
birini deneyebilirsiniz:
• Tutunması için sağlam bir ip atın.
• Tutunabileceği uzun bir sopa uzatın.
• Can simidi atın.
• Tekne yardımı ile ulaşmaya çalışın.
Suda Boğulmalarda
İlk Yardım
Boğulma
genellikle kişinin
suda paniğe kapıl-
ması sonucu
gelişir.
Boğulmaların
büyük kısmının
kurtarma sırasında
meydana geldiğini bili-
yor muydunuz?
S u d a B o ğ u l m a l a r d a İ l k Y a r d ı m
75
Suda Boğulmalarda İlk Yardım İçin
Neler Yapabiliriz?
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi
arayabilirsiniz.
• Boğulmakta olan kişiyi taşımanız gerekiyorsa ve
boyun yaralanmasından şüphelenmiyorsanız başı
gövdesine göre aşağıda kalacak şekilde taşıyın. Bu
şekilde, kişinin kusması durumunda akciğerlerini
koruma altına almış olursunuz.
• Boğulmakta olan kişinin yanına ulaşmışsanız ancak
sudan çıkaramıyorsanız solunumunu kontrol edin.
Solunum yoksa derhal suni solunuma başlayın.
Solunumun durduğu durumlarda dahi kalp atımının
devam edebileceğini aklınızda bulundurun.
• Sudan çıkarılan kişiyi sırt üstü yatırarak hava yolla-
rını, solunumunu ve kan dolaşımını kontrol edin.
Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını
uygulayın.
• Kazazedenin üzerindeki ıslak kıyafetleri çıkarın,
üzerini kuru ve sıcak örtülerle örtün.
• Kazazedenin vücudunda ilk yardım gerektirebilecek
genel bir yaralanmanın olup olmadığını kontrol edin.
• Tıbbi yardım gelene kadar kazazedeyi yalnız bırak-
mayın.
Bunları Asla Yapmayın!
• Su içinde ilk yardım yapmak konusunda
eğitim almadıysanız boğulmakta olan kişi-
ye yüzerek ulaşmaya çalışmayın. Özellikle
derin sularda, boğulmakta olan kişi sizi de
dibe çekebilir.
• Boğulma vakalarında, kurtarıcı değil ilk
yardımcı olduğunuzu asla unutmayın.
Boğulmalarda
problem genellikle
solunumdadır. Suni solu-
num ile boğulmakta olan
kişinin durumu hızla
düzelebilir.
İ l k Y a r d ı m
76
Boğulmalarda Dikkat Etmeli!
• Hava yolu yabancı cisimler açısından dikkatle değer-
lendirilmelidir.
• Atlama, düşme vb. durumları takip eden boğulma
vakalarında omurga yaralanmalarından şüphe edil-
melidir.
• Boğulan kişinin solunumu ve dolaşımı geri dön-
düğünde kusabileceği veya akciğerlerindeki suyun
dışarı çıkabileceği akılda tutulmalı, hasta uygun şe-
kilde yan pozisyona alınmalı, bu maddelerin yeniden
akciğere kaçması engellenmelidir.
S u d a B o ğ u l m a l a r d a İ l k Y a r d ı m
77
Suda Boğulmalarda…
Suda boğulmalarla ilgili olarak aşağıdaki
başlıklar için gerekli bilgileri yazın.
E T K i N L i K L E R
Nasıl Ulaşalım?
İlk Yardım İçin Ne Yapalım?
Bunları Asla Yapmayın!
Bunlara Dikkat Edin!
İ l k Y a r d ı m
78
S A Ğ L I K
K e s i c i D e l i c i A l e t Y a r a l a n m a l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
79
Kesici delici alet yaralanmalarında yaranın yerine ve
durumuna göre yapılacak ilk yardım farklılaşabilir.
Bu bölümde;
• yaralanmalara sebep olabilecek durumlar,
• kesici ve delici aletlerin sebep olabileceği yaralanma
türleri,
• yaranın yer aldığı vücut bölgesine göre uygulanacak
ilk yardım
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
7
Kesici Delici Alet
Yaralanmalarında
İlk Yardım
İ l k Y a r d ı m
80
Kesici ve delici aletlerle vücutta meydana gelen yara-
lanmalar genel olarak dört grupta ele alınabilir:
1. Kesikler: Genellikle bıçak, çakı, cam, jilet, makas,
satır, balta gibi kesici aletlerin temasları ile oluşan
yaralardır. Elma soyarken veya soğan doğrarken
parmağın kesilmesi, tıraş olurken yapılan kesikler
bu tür yaralanmalara örmektir. Bazen basit bazen
de daha derin olabilirler.
2. Delici Aletlerle Yaralanmalar: Şiş, tornavida, demir
çubuk vb. uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır.
Kama gibi hem kesici hem delici aletler ise kesik-
lere ve derin yaralanmaya neden olur. Dışarıdan
bakıldığında çok az kanama ve küçücük bir delik
gibi gözüken yaralanma içeriye kadar uzanmış ve
hatta iç organları delmiş olabilir. Ayrıca yüksek
tetanos riski vardır.
3. Parçalı Yaralar: Deri ve tüm alt tabakalarında bir
çekme etkisi ile meydana gelir. Bazı iş makine-
leri veya araba ve motor kazalarında fırlama vb.
sebeplerle oluşabilir. Yüksek süratte yerde sürük-
Kesici Delici Alet
Yaralanmalarında
İlk Yardım
K e s i c i D e l i c i A l e t Y a r a l a n m a l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
81
lenme sonrası da bu tür yaralanmalar oluşur. Bu
tür durumlarda tüm organlar ve saçlı deri de zarar
görebilir. Tedavisi oldukça uzun ve zordur.
4. Kirli Yaralar: Mikrop kapma ihtimali yüksek olan
yaralardır. Genel olarak şunlar kirli yara olarak
değerlendirilir:
• Müdahalesi gecikmiş yaralar (yaralanmadan sonra 6
saatten fazla süre geçmişse)
• Dikişleri açılmış yaralar
• Kenarları muntazam olmayan yaralar (parçalanmış,
parçalı yaralar)
• Derin yaralar (tarla, inşaat gibi yerlerde oluşmuş ve
içine toprak vs. karışmış yaralar)
• Ateşli silah yaraları
• Isırma veya hayvan sokması ile oluşan yaralar
Kaza Geldim Demeden…
• Kesici ve delici aletleri çocukların erişemeyeceği
kapalı dolaplarda bulundurun.
• Çocukların eline bardak, şişe gibi cam eşyalar ver-
meyin.
• Çocukların gıdalarını kırılmayan kaplara koyun.
• Çocuklara kesici ve delici aletleri oyun amaçlı ver-
meyin, bu aletlerle oynamalarına müsaade etmeyin.
Kesiklerde ve Yaralanmalarda İlk
Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Yara yerini değerlendirin. Yaranın oluş şeklini,
süresini, yarada yabancı cisim olup
olmadığını ve kanama durumunu
tespit edin.
• Vücuda batmış bir nesne
varsa kesinlikle çıkarmayın.
Kesici ve delici
aletlerle meydana
gelen yaralanmalar ilk
bakışta fark edilmeyen
bir derinliğe sahip
olabilir.
İ l k Y a r d ı m
82
• Yaralı bölgeyi sabunlu suyla ve temiz bir bezle
yıkayın.
• Yara üzerinde dışarıdan görülebilen ya-
bancı cisim varsa alın.
• Sızıntı şeklinde kanama varsa kanayan
kısmı kalp hizasından yukarıya gelecek
şekilde kaldırın.
• Yaranın üzerine temiz bir bez koyarak
bastırın, kanamayı durdurmaya çalışın.
• Kanama durursa fazla sıkmadan bağlayın.
• Hastayı tetanos konusunda uyarın.
• Derin kesik ve yaralanmalarda yaralıyı en geç 6
saat içinde bir sağlık kuruluşuna götürün.
Bunları Kesinlikle Yapmayın!
• Kesiğin üzerine tentürdiyot ve oksijenli su sürmeyin.
• Kesiğin üzerine tütün ve bunun gibi maddeler koy-
mayın.
• Kesiğin üzerine toz, nemlendirici merhem ve bunun
gibi şeyler sürmeyin.
• Yaranın üzerini kirli bezle sarmayın.
Ciddi Yaralanmalar
Aşağıdaki özellikleri taşıyan yaralar ciddi yara olarak
değerlendirilir:
• Kenarları birleşmeyen veya 2-3 santim olan yaralar
• Kanaması durdurulamayan yaralar
• Kas veya kemiğin göründüğü yaralar
• Delici aletlerle (şiş, tornavida, kama vb.) oluşan
yaralar
• Yabancı cisim (metal parçaları, cam kırıkları, kemik
vb.) saplanmış olan yaralar
• İnsan ve hayvan ısırıkları
• Görünürde iz bırakma ihtimali olan yaralar (yüzdeki
yaralar vb.)
Okul çağında ve
aşıları tam çocuklarda
tetanos aşısını tekrar yaptırmak
gerekmez. Yetişkinlerde ise bir kere
yapılan aşının beş yıl koruyuculuğu
vardır. Eğer süre dolmuşsa yaralanma-
dan sonra aşı tekrarlanmalıdır. Aşı
yapılıp yapılmadığı hatırlanmıyor
ise aşıyı tekrar yaptırmanın
bir zararı yoktur.
K e s i c i D e l i c i A l e t Y a r a l a n m a l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
83
Ciddi Yaralanmalarda İlk Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
• Yaraya saplanan yabancı cismi çıkartmaya çalışma-
yın.
• Yarada kanama varsa durdurun.
• Yara içini kurcalamayın.
• Yarayı temiz ve nemli bir bezle örtün.
• Yara üzerine bandaj uygulayın.
Delici Aletlerle Göğüs Yaralanmaları
Göğüsün içine giren cisim akciğer zarını yaralar. Bu-
nun sonucunda şu belirtiler görülebilir:
• Yoğun ağrı
• Solunum zorluğu
• Morarma
• Kan tükürme
• Açık pnömotoraks (göğüsteki yarada nefes alıyor
görüntüsü).
Delici Aletlerle Göğüs
Yaralanmalarında İlk Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
• Yara üzerini plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir
bezle kapatın.
• Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engel-
lemek ve nefes verme sırasında da havanın dışarı
çıkmasını sağlamak için yara üzerine koyduğunuz
bezin bir ucunu açık bırakın.
• Bilinci açık ise yaralıyı oturtun.
İ l k Y a r d ı m
84
• Yaralının bir şey yiyip içmesine izin vermeyin.
• Yaşam bulgularını sık sık kontrol edin.
• Şok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle şok önlemleri
alın.
Delici Aletlerle Karın Yaralanmaları
Delici bir aletle karın bölgesinde yaralanma oluştuy-
sa şu sorunlarla karşılaşılabilir:
• Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir.
• İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir.
• Bağırsaklar dışarı çıkabilir.
Delici Aletlerle Karın
Yaralanmalarında İlk Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsi-
niz.
• Dışarı çıkan organları içeri sokmaya çalışmayın.
• Yaranın üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtün.
Delici aleti çıkarmaya çalışmayın. Oynamaması için
gazlı bez vb. ile sabitleyin.
• Yaralının bilinci yerindeyse sırt üstü pozisyonda
bacakları bükülmüş olarak yatırın.
• Isı kaybını önlemek için yaralının üzerini örtün.
• Yaralının bir şey yiyip içmesine izin vermeyin.
• Yaşam bulgularını sık sık kontrol edin.
Delici bir aletle
yaralanma duru-
munda karın bölgesi
tahta gibi sert ve çok
ağrılı ise durum
ciddidir.
K e s i c i D e l i c i A l e t Y a r a l a n m a l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
85
Kafatası ve Omurga Yaralanmaları
Kafatası ve omurga yaralanmaları oldukça ciddi sonuç-
lar doğurabilir. Kafaya alınan darbenin şiddetine bağlı
olarak, kafatası boşluğunda yer alan ve vücudun tüm
işleyişini kontrol eden merkezî sinir sistemi etkilenebi-
lir. Bel kemiğindeki yaralanmalarda ise ani sıkışma ya
da ayrılma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir
sistemi etkilenerek bazı olumsuz sonuçlar oluşabilir.
Kafatası ve omurga yaralanmalarına genellikle şunlar
sebep olur:
• Yüksek yerden düşme
• Otomobil ve motosiklet kazaları
• Spor kazaları
• İş kazaları
• Yıkıntı veya göçük altında kalma
Kazalarda en çok zarar gören bölge bel ve boyun böl-
gesidir. Bu bölgedeki yaralanmalar çok ağrılıdır.
Kafatasındaki yaralanmalar genellikle şu şekillerde
görülür:
• Saçlı deride yaralanmalar: Saç derisi kafatası üzerin-
de kolaylıkla yer değiştirebilir ve ani bir
darbe sonucu kolayca ayrılabilir. Bu du-
rumda çok fazla kanama olur. Bu nedenle
böyle bir durumda öncelikle kanamanın
durdurulması gereklidir.
• Kafatası kırıkları: Kafatası kırıklarında
beyin zedelenmesi kemiğin kırılmasından
daha önemlidir. Bu nedenle böyle bir
durumda beyin hasarı bulguları değerlen-
dirilmelidir.
• Yüz yaralanmaları: Ağız ve burun yara-
lanmalarında solunum ciddi şekilde etki-
lenebilir ve duyu organları zarar görebilir.
Bir yüz yaralanması sonucunda burun ve
çene kemiklerinde yaralanma görülebilir.
İ l k Y a r d ı m
86
Kafatası ve Omurga
Yaralanmalarında Belirtiler
• Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza kaybı
• Başta, boyunda ve sırtta ağrı
• Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı
• Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hare-
ket kaybı
• Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu
• Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı veya kan
gelmesi
• Baş, boyun ve sırtta dış kanama
• Sarsıntı
• Denge kaybı
• Kulak ve göz çevresinde morluk
Bu belirtilerin hiçbirisi görülmese bile;
• yüz ve köprücük kemiği yaralanan
• bir yerden düşen
• trafik kazası geçiren
• yaralanıp bilinci kapanan
herkeste kafa ve omurga yaralanması olduğu varsayılıp
ona göre tedbir alınmalıdır.
Kafatası ve Omurga
Yaralanmalarında İlk Yardım
• İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde
uygulayın.
• Tıbbi yardım isteyin. Bunun için 112’yi arayabilirsiniz.
• Bilinci açıksa yaralının hareket etmemesine dikkat
edin.
• Herhangi bir tehlike söz konusu ve hastanın taşın-
ması gerekiyor ise düz pozisyonda sürükleyerek
taşıyın.
Trafik kazalarında
ölümlerin %80’i
kafatası ve omurga
yaralanmalarından
kaynaklan-
maktadır.
K e s i c i D e l i c i A l e t Y a r a l a n m a l a r ı n d a İ l k Y a r d ı m
87
• Hastanın taşıma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz
kalmamasına dikkat edin.
• Baş-boyun-gövde ekseninin bozulmamasına dikkat
edin. Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde
ekseni bozulmadan alınmasını sağlayın.
• Tüm yapılanlar ve yaralı hakkındaki bilgileri kayde-
din. Profesyonel tıbbi yardım ekibi geldiğinde onlara
bilgi verin.
• Yaralıyı asla yalnız bırakmayın.
İ l k Y a r d ı m
88
Evet
Dostları ilə paylaş: |