İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

Yatak odasında…
Aydınlatma araçları (abajur, avize, 
lamba vb.), ayna, biçki dikiş malze-
meleri (iğne, firkete, makas vb.), cam 
eşyalar, elektrik anahtarları, elektrikli 
ev aletleri (saç kurutucusu, epilasyon 
cihazı vb.), ev bitkileri, ısınma araçları 
ve ekleri (kalorifer tesisatı ve radya-
tör, soba, soba borusu, ısıtıcı vb.), 
kablo, kozmetik malzemeleri, perde 
ipleri, prizler, sabun, şifonyer, üst üste 
dizilmiş ağır nesneler (yüklük, yedek 
halı, sandık vb.), yatak ve ekleri (yastık, 
yorgan, elektrikli battaniye vb.).
Çocuk odasında…
Aydınlatma araçları (abajur, avize, lamba, masa lambası 
vb.), elektrik anahtarları, elektrikli ev aletleri (televizyon, 
bilgisayar, printer, müzik seti vb.), eşyalar (ayna, ranza, 
masa, gardrop vb.), ev bitkileri, fişek, ısınma araçları 
(kalorifer petek ve boruları, soba ve boruları, ısıtıcı, su 
torbası vb.), kablo, kozmetik malzemeleri, küçük parçalı 
oyuncaklar, makas, paten, patlayıcı oyuncaklar (may-
tap, çatapat vb.), perde ipleri, plastik torba, prizler, saç 
kurutucusu, top, tüm elektrikli ev aletleri, tüm elektrikli 
hobi aletleri, üst üste dizilmiş ağır nesneler (kütüphane, 
sandık, yüklük vb.), vurucu oyuncaklar (ucu sivri oklar, 
dart vb.), yatak ve ekleri (yastık, yorgan, elektrikli batta-
niye vb.), yayla kurulan oyuncaklar vb.
Depo, garaj ve iş odasın-
da…
Atıl eşyalar (dolap, vitrin 
vb.), av malzemeleri (fişek, 
tüfek, ağ, barut vb.), ay-
dınlatma araçları (abajur, 
avize, lamba vb.), bahçe 
ve tarım araçları (orak, bel, 
tırpan, tırmık, kürek vb.), 
bahçe ve tarım ilaçları, bal-
ta, bıçak, boya, elektrikli 
el aletleri (matkap, hızar, 
spiral vb.), solvent (tiner, 
gazyağı vb.), tamir bakım 
malzemeleri (burgu, çekiç, 
çivi, keser, rende vb.), tüm 
elektrikli hobi aletleri, üst 
üste dengesiz dizilmiş ağır 
nesneler (odun, paletler 
vb.).
Evdeki 
Kaza 
Nedenleri

E v   K a z a l a r ı
39
Oturma odasında…
Ampul, avize, ayna, bazı 
zehirli ev bitkileri, cam 
eşyalar, elektrik anahtar-
ları, elektrikli ev aletleri 
(televizyon, bilgisayar, 
müzik seti, klima vb.), 
eşyalar (kanepe, koltuk, 
dolap, vitrin vb.), ısınma 
araçları (kalorifer petek ve 
boruları, soba, şömine vb.), 
kablo, perde ipleri, prizler, 
seramik eşya vb.
Mutfakta…
Aydınlatma araçları, bıçak, 
çatal, çöplük, deterjan, elekt-
rik anahtarları, elektrikli ev 
aletleri (tost makinesi, bulaşık 
makinesi, buzdolabı, blender 
vb.), eşyalar (masa, sandalye, 
tezgâh, vitrin vb.), fayans, 
gazlı ev aletleri (kombi, fırın, 
ocak vb.), ısınma, ısıtma ve 
havalandırma araçları (şofben, 
kalorifer petek ve boruları, 
soba ve borusu, davlumbaz, 
aspiratör vb.), ıslak bez, kablo, 
perde ipleri, plastik torba, 
prizler, rende, sabun, sıcak su, 
tabak çanak, tencere, tirbü-
şon, tüp gaz, yakma araçları 
(kibrit, çakmak vb.), zücaciye 
eşyaları vb.
Banyo ve tuvalette…
Aydınlatma araçları (abajur, avize, lamba vb.), cam eşyalar (duşa kabin, ayna, kavanoz vb.), elekt-
rikli ev makineleri (çamaşır makinesi, kurutma makinesi, saç kurutma makinesi vb.), deterjan, 
elektrik anahtarları, elektrikli tıraş makinesi, eşyalar (dolap, vitrin vb.), fayans ve seramik eşyalar, 
ıslak bez, jilet, kablo, kozmetik malzemeleri, makas, perde ipleri, plastik torba, prizler, sabun, sıcak 
su, solvent (tiner, gazyağı vb.), şampuan, tıraş bıçağı vb.

İ l k   Y a r d ı m
40
Evimizdeki Ajanlar
Evlerde bulunan fiziksel, kimyasal ve biyolojik ajanlar 
birtakım hastalıklara ve kazalara neden olabilmektedir. 
Zararlarından korunmak için bu ürünler öncelikle 
etiket bilgilerine dikkat edilerek kullanılmalı,  çocuk-
ların ve ev hayvanlarının ulaşamayacakları yerlerde 
saklanmalıdır.
Deterjan: Yutulmasından, ciltle ya da gözle doğrudan 
temasından kaçınılmalıdır. Tahriş edici etkiye sahiptir. 
Dezenfektan: Tahriş edici, yanıcı ve koroziftir. Fazla 
tüketilmemelidir, mutlaka kullanılması gerekiyorsa 
dikkatle kullanılmalıdır. Göz ve ciltle temasından kaçı-
nılmalıdır. Buharı solunmamalıdır. 
Fırın temizleyicisi: Cilt, göz ve iç organlar için oldukça 
koroziftir. Sprey tüpü şeklindeki temizleyicilerin kullanı-
mından kaçınılmalıdır. Eldivenle kullanılmalıdır. Kullan-
dıktan sonra ortamın iyice havalanması sağlanmalıdır. 
Fırının henüz yeni kirlenmişken temizlenmesi, daha az 
miktarda temizlik maddesi kullanılmasını sağlar. Ayrıca 
temizlik için karbonat, çelik bulaşık teli veya tuz tercih 
edilebilir. Fırındaki kir kurumuşsa suyla biraz nemlendi-
rildikten sonra tuzla temizlenebilir. Fırın temizlenmeden 
önce temizleme bezi, yağların daha kolay temizlenmesi 
için sirkeli su içinde bekletilebilir.
Güve yok edici: Güveleri yok etmek amacıyla kullanı-
lan uçucu katılardır. Farklı bir kokusu vardır. Şeker 
gibi görünür, yenilmesi hâlinde zehirlenmelere neden 
olur. Alerji problemi olan kişilere zarar verebilir. Uzun 
süre buharının solunması hâlinde karaciğeri, burnu, 
solunum yollarını ve boğazı tahriş eder. 
Oda spreyleri / hava temizleyicileri: Uzun süre solun-
ması hâlinde akciğerlere zarar verir. Katı hâldeki hava 
temizleyicileri çocuklar ya da evcil hayvanların yeme 
ihtimalleri nedeniyle tehlikelidir. Oda spreyleri kullan-
Temizlik 
ürünleri birbirleri-
ne karıştırılarak kulla-
nılmamalıdır.
korozif: aşındırıcı, 
yakıcı, çürütücü, 
doku hasarına 
neden olan.

E v   K a z a l a r ı
41
mak yerine kapı ve pencereleri açarak ortamı havalan-
dırmak tercih edilmelidir.
Ojeler / oje çıkarıcılar: Yanıcı maddelerdir. Buharı 
kolayca solunur. Cildi tahriş eder. Özellikle hamileler 
bu ürünleri kullanmamalıdır. Tolüen içermeyen ojeler 
daha az tehlikelidir.
Piller: Yüksek ısıya maruz kaldığında ya da yakıldığın-
da patlayabilir. Civa gibi toksik ağır metaller içermesi 
nedeniyle yakılması ya da depolama alanlarında diğer 
atıklarla birlikte depolanması hâlinde su ve hava kirlili-
ğine neden olur. Isıdan uzak ortamlarda saklanmalıdır.
Atık piller çöpe atılmamalı, atık pil toplama noktalarına 
ulaştırılmalıdır. Şarj edilebilir piller tercih edilmelidir.
Saç boyaları: Gazı gözlerde ve akciğerde iritasyona 
neden olur. Yutulması hâlinde çok tehlikelidir.
Saç jölesi: Ciltte döküntüye, cilt altında ise kılcal da-
mar kanamalarına neden olabilir.
Saç spreyi: Yoğun kullanıldığında akciğer ve böbrek 
rahatsızlıklarına neden olabilir.
Yapıştırıcılar ve tutkallar: Solvent bazlı yapıştırıcılar en 
tehlikeli tip olup etiketlerinde “yanıcı”, “kolaylıkla tutu-
şabilir” ya da “petrol distileleri içerir” bilgileri bulunur. 
Yanıcı, patlayıcı, cildi tahriş edici, ciğerlere zarar verici, 
korozif, cilt ve gözleri yakıcı etkileri vardır. 
Beyaz yapıştırıcı, stik yapıştırıcılar 
ya da mümkünse sarı yapıştı-
rıcılar kullanılabilir. Solvent 
bazlı yapıştırıcıların kullanımı 
esnasında lens kullanılma-
malıdır. Yapıştırıcı tamamen 
tüketilmelidir. Kapağı sıkıca 
kapatılarak ateşten uzak, çocuk-
ların ulaşamayacakları kapalı bir 
ortamda saklanmalıdır.

İ l k   Y a r d ı m
42
S A Ğ L I K

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
43
Bilinç kaybı ile sonuçlanabilecek pek çok durum vardır 
ve bilinç kaybına uğrayan bir hasta ilk yardımcıya so-
runun ne olduğunu söyleyemez. Bu sebeple ilk yardım-
cı bilinç kaybı ile karşılaştığında nasıl davranacağını 
bilmek zorundadır.
Bu bölümde;
•  bilinç kaybına neden olan durumlar,
•  bilinç durumunun tespit edilmesinde kullanılacak 
yöntemler ve
•  farklı sebeplere bağlı bilinç kayıplarında kullanılacak 
farklı ilk yardım uygulamaları
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
3
Bilinç
Bozukluklarında 
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
44
Kişinin çevreden gelen etkilere tepki gösteremediği 
durumlar bilinç kaybı olarak adlandırılır. Konuşama-
yan ve sıklıkla hiçbir belirgin hastalık ya da yaralanma 
işareti göstermeyen hasta ilk yardımcıya sorunun ne 
olduğunu söyleyemez. Bu sebeple ilk yardımcı bilinç 
kaybı ile karşılaştığında nasıl davranacağını bilmek 
zorundadır.
Bilinç kaybı ile sonuçlanabilecek pek çok durum var-
dır. Bazıları şunlardır:
•  Beyin hasarları (kafa travmaları veya kafa içi kitleler 
sebebi ile)
•  Beyne giden oksijen ya da şekerin yetersiz olduğu 
durumlar (kalp krizi, inme, şok, kanama, hava yolu 
tıkanıklıkları vb.)
•  Zehirlenmeler
•  Sıcak çarpması
•  Şeker koması
•  Şiddetli alerjik durumlar
•  Havale
Bilinç 
Bozukluklarında 
İlk Yardım

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
45
Bilinç Durumunun Belirlenmesi
Bilinç bozukluklarına müdahalede, bilinç durumunun 
belirlenmesi önem taşır. Bazı durumlarda bilinç dü-
zeyinin açık ya da kapalı olduğuna karar vermek bile 
güç olabilir. Örneğin alkol alan kişilerde tam bir bilinç 
kaybı söz konusu olmadığı hâlde kişi sadece yüksek 
sese veya ağrılı uyaranlara yanıt verebilir. Hastanın 
bilinç durumunun belirlenmesi için şu sorulara cevap 
aranmalıdır:
•  Uyanık mı? Gözlerini açıyor mu? Sorulara yanıt 
veriyor mu?
•  Sesli uyarana yanıt veriyor mu? Basit sorulara yanıt 
veriyor mu? Basit komutları yerine getirebiliyor mu?
•  Ağrıya yanıt var mı? Ağrıya sebep olacak bir şey 
yapıldığında tepki veriyor mu?
Bilinç Kaybı Olan Hastada
 
İlk Yardım 
İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Kişinin bilinç düzeyini kontrol edin. Uyanık mı? 
Sesli uyarılara yanıt veriyor mu? Ağrılı uya-
rana yanıt veriyor mu?
•  Hava yolunun açıklığını sağlayın ve 
gerektiğinde solunum desteğinde 
bulunun.
•  Solunum var ise toparlanma 
pozisyonu vererek acil yardım 
ekibinin gelmesini bekleyin.
•  Profesyonel yardım gelene kadar 
hastayı yalnız bırakmayın. Bilinç 
kaybının sebebini araştırmaya 
çalışın.
Toparlanma 
Pozisyonu: 
Sırtüstü yatan, bilinç kaybı olan bir 
hastanın kusmuğu veya diğer ağız içi 
içeriği solunum yoluna kaçabilir. Hasta bu 
sebeple veya solunum yolundaki herhangi 
bir tıkanıklık nedeniyle boğulma tehlikesi ile 
karşı karşıyadır. Hava yolu açılmalı ve bilinci 
kapalı olan hasta kafası ayaklarından 
daha aşağıda olacak şekilde yan 
yatırılmalıdır. 

İ l k   Y a r d ı m
46
Bayılmalar
Kendi kendine kısa 
sürede iyileşen bilinç 
kayıplarıdır. Beynin 
kanlanmasının geçici 
olarak azalması ile 
oluşur. Şiddetli ağrı-
lar, aşırı sevinç, aşırı 
üzüntü, aşırı heyecan, 
sıcak, uzun süre otur-
manın ardından aniden ayağa kalkma ve açlık gibi 
sebepler sonucu bayıma olabilir.
Bayılma belirtileri şunlardır:
•  Bulantı
•  Kuvvetsizlik
•  Baş dönmesi
•  Aşırı terleme
•  Ten renginde solukluk
•  Soğuk deri ve üşüme
•  Hızlı ve zayıf nabız
•  Yere düşme veya uzanma
Bayılmada İlk Yardım İçin Neler 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Bayılan kişinin sırt üstü yere uzanmasını sağlayın.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
•  Diz çökerek bayılan kişinin yanına oturun ve kişinin 
ayak bileklerinden tutarak bacaklarını kendi omuz 
hizanızdan yukarı kaldırın. Bu hareket, beyne giden 
kan akışını arttırmaya yardımcı olacaktır. 

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
47
•  Bayılan kişinin temiz hava almasını sağlayacak şart-
ları sağlayın: Etrafında kalabalık toplanmasını engel-
leyin. Kapalı bir ortamdaysanız pencereleri açın.
•  Bayılan kişi kendini daha iyi hissetmeye başladığın-
da yavaşça oturmasına yardımcı olun ve sakinleşme-
sini sağlayın.
•  Kişi yeniden bayılacağını hissederse yeniden sırt 
üstü yatmasına yardımcı olun ve tamamen düzelene 
kadar ayaklarını yukarıda tutun.
•  Kişinin bilinci hızla düzelmiyorsa hava yolunun açık 
olup olmadığını ve solunumunu kontrol edin. Hava-
yolunun açık kalmasını sağlayın.
•  Profesyonel yardım gelene kadar hastayı yalnız 
bırakmayın.
İnme
Beyni besleyen kan damarlarından bir ya 
da daha fazlasının pıhtı ile tıkanması 
veya yırtılması sonucu, bu damarların 
beslediği beyin bölümündeki kan dola-
şımında bozukluk oluşur. Bu durumun 
yol açtığı felç durumu inme olarak ad-
landırılır. Beynin etkilenen bölümüne 
bağlı olarak farklı belirtiler görülebilir. 
Ancak genel inme belirtileri şunlardır:
•  Ani ve şiddetli baş ağrısı
•  Konuşmada bozukluk
•  Yutma, yutkunma
 
güçlüğü
•  Ağızda asimetri (eğilme, düşme, ağzın tek taraflı 
olarak kayması)
•  Kol ve bacaklarda güç kaybı, hareket güçlüğü
•  Bilinç değişiklikleri
İnme 
olduğunda hızlı 
düşün, hızlı ha-
reket et!
• Yüzün bir tarafın-
da zayıflık varsa
• Bir kolda güçsüzlük veya uyuş-
ma varsa
• Konuşmada zorluk veya kelimeleri 
telaffuzda problem varsa
Zaman kaybetmeden 112’yi ara! 
Bu işaretlerin ne kadar süre 
önce başladığını aklında 
tut!

İ l k   Y a r d ı m
48
İnme Durumlarında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
•  İnme geçiren kişinin baş ve omuzları yukarıda ola-
cak şekilde sırt üstü uzanmasını sağlayın.
•  Hastanın başını bir tarafa doğru çevirin. Böylece 
bilinçteki değişiklikler ve yutma güçlüğü nedeni ile 
dil, tükürük, kusmuk, takma diş vb. ağız içeriğinin 
solunum yoluna kaçmasını engellemiş olursunuz. 
•  İnme geçiren kişinin bilinci yerinde bile olsa yutma 
güçlüğü gelişebileceğini aklınızda tutun. Katı veya 
sıvı gıda vermeyin.
•  Solunum sıkıntısı yaratabilecek veya var olan solu-
num sıkıntısını arttırabilecek kıyafetleri çıkartın.
•  İnme geçiren kişi, bilinci yerindeyse vücudunda 
gelişen bu ani tablo nedeniyle endişeye kapılabilir. 
Sakinleşmesine yardımcı olun.
•  Profesyonel yardım gelene kadar hastanın yanından 
ayrılmayın.
Bayılan kişilere 
ayaklarını yukarı kaldırarak 
müdahale edilmesi gerekirken 
inme geçiren kişilerin baş ve omuz 
bölgesinin yukarıda tutulması ge-
rektiğine dikkat edin. Bu iki durumu 
birbirine karıştırmayın. Emin değilseniz 
hemen 112’yi arayın. Unutmayın ilk 
yardımdan daha önemlisi has-
taya zarar vermemektir!

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
49
Kan Şekerinin Düşmesi
Öğün atlanması, normalden fazla egzersiz yapılması 
gibi durumlarda kan şekerinin düşmesi mümkündür. 
Bunların dışında, şeker hastası olan bir kişi, eğer yeter-
li yemek yemeden çok fazla insülin veya şeker düşürü-
cü hap almışsa kan şeker seviyesi düşer ve bilinç kaybı 
oluşur. Bu durumda normal beyin fonksiyonu için 
yeterli şeker sağlanamamaktadır. Beyinde kalıcı bir 
hasar oluşmasını
 
önleme açısından bu çok önemli, acil 
müdahale gerektiren bir durumdur.
Kan şekeri düşmesinin belirtileri şunlardır:
•  Güçsüzlük, hâlsizlik
•  Açlık hissi
•  Düzensiz kalp atışı, çarpıntı
•  Hızlı nabız
•  Titreme
•  Görme bozuklukları
•  Sinirlilik hâli
•  Nemli ve soğuk cilt
•  Sorulan sorulara anlamsız yanıtlar
•  Kişi için alışılmamış, farklı davranışlar
Kan Şekeri Düşüklüğünde İlk 
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli 
bir şekilde uygulayın.
•  Kişinin oturmasını veya uzanmasını sağlayın.
•  Kişinin iki-üç adet kesme şeker yemesini 
veya bir-iki bardak meyve suyu içmesini 
sağlayın.
•  Belirtilen maddelerle kişinin durumu hızla 
düzeliyor ve kendini daha iyi hissetme-
ye başlıyorsa kendisini tamamen normal 
hissedinceye kadar şekerli gıda vermeye 
devam edin.

İ l k   Y a r d ı m
50
• Şayet kişinin durumunda bir değişiklik olmazsa 
112’yi arayın ve kişinin en kısa sürede profes-
yonel tıbbi yardım almasını sağlayın.
•  Profesyonel yardım gelinceye kadar 
kişinin bilinç durumunu ve yaşamsal 
işlevlerini sık aralıklarla kontrol edin.
•  Ani bir bilinç kaybı sonucu kişinin 
yaralanmasına sebep olabilecek durum-
lara karşı önlem alın.
Kan Şekerinin Yükselmesi
Yetersiz insülinden dolayı kan şekeri çok yükseldiğin-
de ancak uzun bir süre sonunda hasta komaya girer ve 
bilinç kaybı meydana gelir.
Kan şekeri yükselmesinin belirtileri şunlardır:
•  Sıcak ve kuru deri
•  Aşırı susuzluk hissi
•  Nefeste aseton (çürük elma) kokusu
•  Bayılma
•  Bilinç kaybı
Kan Şekeri Yüksekliğinde İlk Yardım 
İçin Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını uygu-
layın.
•  Profesyonel yardım gelinceye kadar kişinin bilinç 
durumunu ve yaşamsal işlevlerini sık aralıklarla 
kontrol edin.
Kan şekerini 
yükseltmek için verilecek 
olan şekerin hızla emilerek kana 
karışabilmesi gerekir. Bu nedenle 
çikolata gibi yağ ve şekerin bir arada 
bulunduğu maddeler yerine kesme 
şeker, vişne suyu veya limonata gibi 
saf şeker içeren ve bir seferde yük-
sek miktarda şeker alınmasını 
kolaylaştıran maddeler 
seçilmelidir.

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
51
E T K i N L i K L E R
Bilinçli mi?
Boşluğu Tamamlayalım
Bilinç bozukluklarına müdahalede bilinç durumunun belirlenmesi için yapılması 
gerekenlerin bir kısmı aşağıda verilmiştir. İki tane de siz yazın.
Cümlelerdeki boşlukları parantez içindeki ifadelerden uygun olanla tamamlayın.
Uyanık mı?
Gözlerini açıyor mu?
Sesli uyarana yanıt veriyor mu?
Ağrıya sebep olacak bir şey yapıldığında tepki veriyor mu?
Bayılan kişilere ayaklar 
 müdahale edilmelidir.
(yukarı kaldırılarak / aşağı indirilerek)
İnme geçiren kişilerin  
  yukarıda tutulması gerekir. 
(baş ve omuz bölgesinin / ayaklarının)

İ l k   Y a r d ı m
52
Ziyaret
Bir süredir aşırı üzüntü yaşadığını bildiğiniz bir yakınınız var. Onu ziyarete git-
tiniz. Nasıl olduğunu sordunuz. Bulantılarının olduğunu söyledi. Gözünüze epey 
hâlsiz gözüktü. Bir ara aşırı terlediğini fark ettiniz. Ten rengi de soluktu. Elini tut-
tuğunuzda elinin soğuk olduğunu hissettiniz. Siz nabız kontrolü yaparken olduğu 
yere yığıldı.  Nabzı oldukça yavaştı.
1. Bu durumdaki kişi için ilk aklınıza gelen şey nedir?
2. Böyle bir durumda ilk yardım için neler yapılması gerekir?

B i l i n ç   B o z u k l u k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
53
Şeker Etkinlik
Vücutta kan şekeri düşmesinde ve yükselmesinde görülecek belirtileri ve her iki du-
rumda da yapılacak ilk yardım müdahalelerini aşağıdaki tabloya karşılaştırmalı 
olarak yazın.
Kan Şekeri Düşmesinde Belirtiler
Kan Şekeri Düşüklüğünde İlk Yardım
Kan Şekeri Yüksekliğinde İlk Yardım
Kan Şekeri Yükselmesinde Belirtiler

İ l k   Y a r d ı m
54
S A Ğ L I K

S o l u n u m   Y o l u   T ı k a n ı k l ı k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
55
Solunum yollarına yabancı bir cismin kaçması kişinin 
nefes alamamasıyla sonuçlanır ve hayati tehlike ortaya 
çıkar.
Bu bölümde;
•  solunum yolunun kısmi ve tamamen tıkanıklığı du-
rumlarında hastada ortaya çıkan belirtiler,
•  kısmi tıkanıklık durumunda yapılması gerekenler ve
•  tam tıkanıklık durumunda uygulanacak ilk yardım 
yöntemleri
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
4
Solunum Yolu 
Tıkanıklıklarında
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
56
Solunum yolu, kişinin nefes almasını engelleyecek 
şekilde tıkanırsa ilk yardım gerekir. Solunum yolu 
kısmen ya da tamamen tıkanabilir. Her iki durumda 
farklılıklar gösteren müdahaleler gerekir.
Kısmi Tıkanma
Nefes yolu kısmi olarak tıkanan ve hâlen nefes alabilen 
kişide şu belirtiler görülür:
•  Nefes alabilse de soluk alıp vermekte sıkıntı çeker.
•  Yutkunmaya çalışır.
•  Öksürerek nefes yolunu tıkayan maddeyi dışarı 
atmaya çabalar.
•  Konuşmaya çalışır, zor da olsa bir şeyler söyleyebilir.
Kısmi Tıkanmalarda İlk Yardım İçin Ne 
Yapabiliriz?
Bu durumdaki kişiye müdahalede bulunulmaz. Kişinin 
öksürmesi boğazındaki yabancı cismi dışarı atmasına 
yardım eder.
Solunum Yolu 
Tıkanıklıklarında
İlk Yardım

S o l u n u m   Y o l u   T ı k a n ı k l ı k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
57
Kısmi solunum yolu tıkanıklığında sırttan vurma, 
karından itme ve göğse baskı uygulama yapılmasına 
gerek yoktur. Bu gibi müdahaleler ciddi sorunlara yol 
açabilir ve hatta soluk yolu tıkanmasının daha kötüleş-
mesine neden olabilir. Kısmi tıkanmalarda tıkanıklık 
geçene kadar kişi göz önünde tutulmalıdır ve bu sırada 
en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmak üzere harekete 
geçilmelidir.
Tam Tıkanma
Nefes yolu tamamen tıkanan kişide şu belirtiler görülür:
•  Nefes alamaz.
•  Konuşamaz.
•  Acı duyduğu yüzünden anlaşılır.
•  Ellerini boynuna doğru götürür ve çırpınır.
•  Bir süre sonra morarmaya başlar.
•  Bu durumda kişinin hayatı tehlikeye girer. Soğuk-
kanlı davranılmalı ve hızlı bir şekilde ilk yardım 
uygulanmalıdır.
Tıkanan Kişinin Bilinci Açıksa…
Eğer kişinin soluk yolu tamamen tıkanmışsa ve kişi-
nin bilinci açıksa:
•  Tıkanan kişinin, hafifçe sırtına doğru olacak şekil-
de yanında durun.
•  Bir elinizle göğsünden destekleyin ve kişinin 
mümkün olduğunca öne doğru eğilmesini sağ-
layın. Bu şekilde tıkanmaya neden olan cismin 
nefes borusundan aşağı gitmek yerine ağza doğru 
hareket etmesini sağlayın.
•  Diğer elinizin topuk kısmıyla, kürek kemiklerinin 
arasından 5 kez sert şekilde vurun.
•  Bu beş darbenin her birinden sonra tıkanmanın 
açılıp açılmadığını kontrol edin.
•  Eğer sırttan vurulan beş darbe ile cismi çıkarma 
çabaları başarılı olamamışsa beş kere karından 
itme yani Heimlich manevrası uygulayın.

İ l k   Y a r d ı m
58
Heimlich Manevrası
•  Tıkanan kişinin arkasına geçin. Kollarınız, tıkanmış 
kişinin üst karın bölgesine göbek çukurunun hemen 
yukarısına gelecek şekilde kişiyi kavrayın.
•  Kişinin öne doğru eğilmesini sağlayın.
•  Yumruk şekline getirdiğiniz bir elinizi, göbek 
çukuru ile göğüs kemiğinin alt çıkıntısı arasındaki 
boşluğun ortasına yerleştirin.
•  Diğer elinizle daha önce yerleştirdiğiniz elinizi ke-
netleyerek, içe ve yukarı doğru sert darbeler uygula-
yın.
•  Bu hareketi beş kere tekrarlayın.
•  Tıkanma hâlen açılmadıysa, beş kez sırttan vurma ve 
beş kez karından itme şeklinde işleme devam edin.
Tıkanan Kişinin Bilinci Kapanırsa…
• Bilinci kapanan kişiyi destekleyerek yere yatı-
rın.
• Yardım çağırın. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
• Temel yaşam desteği basamaklarını uygulayın.
Heimlich 
manevrasını kişi kendi 
kendine de uygulayabilir. 
Bir sandalyenin arkalığına 
göbeğin üstündeki boşluktan 
sandalyeyi iki elle sıkıca kavra-
yarak abanmakla cisim 
çıkarılabilir.
İleri dönem 
hamilelerde Heim-
lich manevrası göğüs 
kemiğinin alt yarısına 
(kalp masajı yapılan 
kısma) uygula-
nır. 

S o l u n u m   Y o l u   T ı k a n ı k l ı k l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
59
Bebeklerde İlk Yardım
Bebeğin solunum yolu tıkanırsa;
•  Bebeği sol önkolunuza yüzüstü yatırıp elinizle 
çenesinden kavrayın. Kavrama çeneden yapılma-
lı, bebeğin ağız ve burnunu kapatmamaya dikkat 
edilmelidir. Solaklar işlemi tam tersi olacak şekil-
de sağ ön kola yatırarak gerçekleştirebilirler. 
•  Kolunuzu sol bacağınızın üst kısmına dayayın.
Bebeğin başı aşağı doğru olacak şekilde tutup kürek 
kemiklerinin ortasından diğer elinizin topuk kısmıy-
la süpürür tarzda 5 kere sert ve hızlı darbeler vurun.
•  Eğer vuruş yöntemi ile solunum yolu açıl-
madı ise vurduğunuz el ile bebeğin 
başını kavrayıp kolunuzu bebeğin 
sırtına dayayıp (bebek iki kolu-
nuzun arasında kalacak şekilde) 
dikkatli bir şekilde bebeği sırt üstü 
olarak diğer kolunuzun üstüne alın. 
5 kere baskı yapın. Yapılan 
baskı göğüs baskısından 
farklı olarak, dik değil 
parmaklar ve bastırılan 
yer arasında 45-60 dere-
ce açı ile yapılmalıdır.
•  Yabancı cisim çıkana, 
bebeğin bilinci kaybola-
na ya da yardım gelene 
kadar 5 sırt 5 göğüs 
baskısı olarak uygulamaya 
devam edin.
Bir yaşın 
altındaki bebekler-
de, karaciğeri yaralaya-
bileceği için, Heimlich 
manevrası uygulan-
mamalıdır.

İ l k   Y a r d ı m
60
Evimi Gözden Geçiriyorum