İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

Kesici ve delici alet yaralanmaları konusu ile ilgili cevabı “evet” olan sorular hazırlayın.
E T K i N L i K L E R
1  Kesikler genellikle bıçak, çakı, cam, jilet, makas, satır, balta gibi kesici aletlerin 
temasları ile oluşan yaralar mıdır?
2 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
3 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
4 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
5 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
6 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
7 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
8 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................

K e s i c i   D e l i c i   A l e t   Y a r a l a n m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
89
Hayır
Kesici ve delici alet yaralanmaları konusu ile ilgili cevabı “hayır” olan sorular hazırlayın.
1  Kesici ve delici aletlerle meydana gelen yaralanmaların derinliği ilk bakışta fark 
edilir mi?
2 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
3 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
4 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
5 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
6 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
7 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................
8 
....................................................................................................................................................................................
 
....................................................................................................................................................................................

İ l k   Y a r d ı m
90
S A Ğ L I K

E l e k t r i k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
91
Gündelik hayatı kolaylaştıran elektrik, bazı durumlarda 
insan vücudu için zararlı olabilir. Elektriğe maruz kalan 
kişi hayati bir tehlikeyle karşı karşıya kalabilir. 
Bu bölümde;
•  elektrik çarpmasının sebep olabileceği durumlar ve
•  elektriğe maruz kalan kişiye uygulanacak ilk yardım 
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
8
Elektrik 
Çarpmalarında 
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
92
Elektrik akımı, özellikle kalpte ve solunum sisteminde 
olmak üzere, vücutta geçtiği bütün bölgelerde etki yapar.
Elektrik çarpması durumunda oluşacak etki; akıma 
maruz kalma süresine, akımın şiddetine ve vücudun 
veya elbisenin ıslak olmasına bağlı olarak değişir.
Elektrik Çarpan Kişide;
•  Bilinç kaybı olabilir.
•  Solunum durabilir.
•  Kalp durabilir.
•  Yanıklar meydana gelebilir.
Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım 
İçin Ne Yapabiliriz?
•  İlk yardımcı ve yaralı için güvenli bir ortam sağlayın. 
Herhangi bir müdahaleye başlamadan önce, elektrik 
akımını kontrol altına almaya çalışın.
•  Mümkünse elektrik sigorta devresini kapatın. 
Elektrik devresi kesilemiyorsa kuru ve tahta bir 
Elektrik Çarpmalarında
İlk Yardım

E l e k t r i k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
93
sopa veya uzun bir kumaş parçasını kement ya-
pıp omuzlardan geriye çekmek sureti ile kazaze-
denin elektrik kaynağına temasını kesin. Yüksek 
voltajın geçtiği bazı elektrik tesisatlarında bu 
işlemler mümkün olmayabilir. Bu durumda 
elektrik idaresi ve itfaiyeyi (110)  arayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
•  Elektrik şokuna maruz kalmış hastalarda ilk 
yardımcı ilk önce kendini korumayı düşünmelidir. 
Hasta, eğer hâlâ elektrik yüklüyse iyi bir elektrik 
ileticisidir ve tüm akımı ilk yardımcıya iletebilir.
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir 
şekilde uygulayın.
•  Gerekliyse temel yaşam desteği basamaklarını 
uygulayın.
•  Kazazedede şok gelişebilir. Şoka karşı önlem alın. 
•  Şok sonucu hastada kalp ve solunum durmuş 
olabilir ve ilk önlem olarak temel yaşam desteği 
uygulanmasına gerek duyulabilir.
•  Oluşan yanıklara müdahale edin. 
•  Elektriğe maruz kalan kazazedelerde, yapılan 
kontrolde ağır bir tablo gözlenmese bile iç organ-
larında hasar olabileceğini unutmayın. Bu sebeple 
kazazedeyi en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna 
ulaştırın.
Bunları Asla Yapmayın!
•  İlk yardımcı kendi güvenliğini gö-
zetmelidir. Güvenliğinden emin 
olmadığınız elektrik kaynak-
larına akımı kesmek için dahi 
dokunmayın.
•  Kazazedeye çıplak elle asla temas 
etmeyin.
Organ hasarı, 
kazazedenin elektri-
ğe maruz kalma süresi 
ile ilişkilidir. Zaman 
kaybetmeyin.
Yüksek voltaja 
maruz kalan kaza-
zedelerde geçici bilinç 
kaybı, kalp ve solunum 
sıkıntısı gelişebilir.

İ l k   Y a r d ı m
94
Evimi Değerlendiriyorum
Aile üyelerinizle evinizde bir gezintiye çıkın. Her odayı, evinizin kıyısını köşesini 
tek tek gözden geçirin. Elektrik çarpmasına sebep olabilecek kaynakları belirleyin. 
Tehlikeleri önlemek için neler yapabileceğinizi kararlaştırın. Ve kesinlikle alınan 
kararları uygulayın, uygulatın. Uygulamazsanız önlem almış olmazsınız!
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler
E T K i N L i K L E R

E l e k t r i k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
95
En Büyük Tehlike
Aşağıdaki soruları cevaplayın.
Elektrik çarpması durumunda gelişebilecek en büyük tehlike size göre nedir? 
Bu durum için ne tür önlemler alınabilir?

İ l k   Y a r d ı m
96
S A Ğ L I K

S ı c a k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
97
Vücudumuz, belirli sıcaklıkların üstünde normal işleyi-
şini sürdüremeyecek bir yapıya sahiptir. Vücut sıcaklığı 
normal değerlerinin üstüne çıktığında vücut işlevleri 
bozulabilir.
Bu bölümde;
•  sıcak çarpması tehlikesi altındaki vücutta ortaya çıkan 
belirtiler ve
•  sıcak çarpan kişiye uygulanacak ilk yardım 
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
9
Sıcak Çarpmalarında
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
98
Vücudumuz, belirli sıcaklıkların üstünde normal 
işleyişini sürdüremez. Bu sınırı aşan sıcaklıklar aşırı 
miktarda terlemeye; su, tuz ve vücut için gerekli başka 
minerallerin kaybına yol açıp sıcak bitkinliğine ne-
den olur. Çevre sıcaklığının aşırı yükselmesi sonucu 
karşılaşılabilen sıcak çarpması ise ölümcül derecede 
tehlikeli bir durumdur.
Sıcak Bitkinliği
Sıcak bitkinliği, uzun süre sıcak veya nemli ortamlarda 
bulunma sonucunda, terleme ile vücudun sıvı ve tuz 
kaybetmesine bağlı olarak vücut sıcaklığının yüksel-
mesiyle ortaya çıkar. Çocuklarda, bebeklerde, yaşlı-
larda ve ishali veya kusması olan kişilerde daha çabuk 
ortaya çıkabilir. Sıcak bitkinliğinin belirtileri şunlardır:
•  Soğuk, soluk veya kırmızı, nemli deri
•  Baş ağrısı
•  Baş dönmesi
•  Terleme
Sıcak Çarpmalarında
İlk Yardım

S ı c a k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
99
•  Hâlsizlik
•  Hızlı nabız
•  Susuzluk hissi
•  Bulantı veya kusma
•  Kas krampları (özellikle bacak ve karında)
•  Genişlemiş gözbebekleri
•  Bilinç bulanıklığı veya kaybı
•  Yükselmiş vücut sıcaklığı (37–40 derece)
Aşırı sıvı kaybeden ve kaybettiği sıvıyı su, meyve suyu 
gibi sıvılarla yerine koyduğu hâlde sıcak nedeni ile olu-
şan bitkinliği geçmeyen, özellikle de bacak ve karında 
krampları olan kişilerde tuz kaybı akla gelmelidir. Sıvı 
takviyesi için, içerisinde tuz bulunan içecekler tercih 
edilmelidir (ayran, izotonik sporcu içecekleri vb).
Sıcak Bitkinliğinde İlk Yardım İçin Ne 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Çevreden size yardımcı olabilecek birilerini çağırın.
•  Kişiyi sıcak ortamdan uzaklaştırın. Gölgeye, serin bir 
odaya veya klimalı bir ortama alın.
•  Sırt üstü uzanmasını sağlayın ve ayaklarını 20–30 cm 
yükseğe kaldırın.
•  Islak havlu veya bez ile sararak hastayı soğutmaya 
çalışın. İmkân dâhilinde ise klima veya vantilatörü 
çalıştırın.
Sıcağa bağlı 
aşırı sıvı kayıpları ve 
bitkinlik durumlarının 
önlenebilmesi için izoto-
nik sporcu içeceklerinin 
tüketimi tavsiye 
edilebilir.
Bazı kişiler, sıcaklık değişikliklerine daha tahammülsüz olabilirler:
•  Çocuklar ve bebekler
•  Yaşlılar
•  Kronik hastalığı olanlar (kalp hastalığı, şeker hastalığı, böbrek hastalığı vb.)
•  Bazı deri hastalıkları olanlar (sedef vb.)
•  İshal ve kusması olanlar (özellikle aşırı sıvı kaybına bağlı olarak)
•  Aşırı sıcak ortamlarda çalışanlar
•  Sıkı ve hava geçirmeyen giysi giyenler 
•  Şişman kişiler
•  Az sıvı tüketen kişiler

İ l k   Y a r d ı m
100
•  Vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde düşmesine yar-
dımcı olabilecek noktalara (boyun, koltuk altı, kasık 
vb.) soğuk uygulayın.
• Koltuk altından ölçülen sıcaklık 37,5 dereceye 
düşene kadar soğutmaya devam edin.
• Hastada titreme, kasılma, kas krampları varsa, 
bitkinliği de devam ediyor ise kusturmayacak 
seviyede hazırlanmış tuzlu su içirin. Tuzlu su içiril-
mesi için, hastanın bilincinin yerinde olması gerek-
mektedir. Küçük yudumlarla, tercihen kaşık ile azar 
azar içirilmelidir.
•  Kol ve bacaklara hafif hareketler yaptırarak bu böl-
gelerde gelişen krampların gevşemesini sağlayın.
•  Riskli grupta
 
yer alan ya da yapılan müdahalelere 
rağmen kendine gelmeyen veya bilinç bulanıklığı ge-
lişen kişiler için 112’yi arayın ve temel yaşam desteği 
basamaklarını uygulayın. 
Koltuk Altı Sıcaklığı Ölçülürken…
•  Koltuk altı nemli ve terli olmamalıdır.
•  Soğuk uygulamadan hemen sonra ölçül-
memeli, uygulama kaldırıldıktan ve kol-
tuk altı kurulandıktan 5–6 dakika sonra 
ölçülmelidir.
•  Ölçüm 20–30 dakikada bir yapılmalıdır.
Sıcak Çarpması
Vücudun tahammül ve işleyiş sınırlarının üzerindeki 
sıcaklıklara maruz kalma sonrasında, beyinde yer alan 
ve vücudumuzu soğutmakla görevli olan termostat 
sistemi bozulur. Vücut yardımcı mekanizmalarla ken-
dini soğutamaz hâle gelir. Vücudun iç ve dış sıcaklığı 
aşırı miktarda yükselir. Bu sıcaklık beyin ve diğer 
organların işleyişinin bozulmasına, kısa ve orta vadede 
hayatın sonlanmasına yol açabilir. Sıcağa maruz kalma 
ve sıvı kaybına bağlı bitkinlikten farklı olarak sıcak 
İçilebilecek se-
viyedeki tuzlu su, yarım 
bardak suya bir çay kaşığı 
tuz katılarak hazırlanabilir.
Bu konuda ölçü şudur: “Tadı-
na bak, sen içebiliyorsan 
o da içebilir!”
Sıcak bitkinliğin-
de veya sıcak çarpmasın-
da eğer hasta riskli grupta ise 
ve uygulamalarınızla rahatlama-
dı ise profesyonel yardım gelene 
kadar her 5 dakikada bir hastanın 
bilincini, solunumunu ve kan 
dolaşımını tekrar kontrol 
edin.

S ı c a k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
101
çarpmasında su ve tuz kaybı yok denecek kadar azdır. 
Yaşlılarda, sıcak ortamda aşırı egzersiz yapan gençler-
de ve sporcularda daha çok görülür.
Sıcak çarpmasının belirtileri şunlardır:
•  Kuru, sıcak, kırmızı deri
•  Hâlsizlik
•  Hızlı ve zayıf nabız
•  Hızlı ve yüzeysel nefes alma
•  Küçülmüş gözbebekleri
•  Hızla gelişen bilinç bulanıklığı veya bilinç kaybı
•  Havale geçirme
•  Yüksek vücut sıcaklığı (40 derecenin üzerinde)
Sıcak Çarpmasında İlk Yardım İçin Ne 
Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Çevreden size yardımcı olabilecek birilerini çağırın.
•  Kişiyi sıcak ortamdan uzaklaştırın. Gölgeye, serin 
bir odaya veya klimalı bir ortama alın.
•  Mümkün olduğu kadar üzerindeki 
giysileri çıkarın.
•  Kişide bilinç kaybı yoksa sürekli 
soğuk uygulama, banyo yaptırma 
ya da ıslatma seçeneklerinden 
mümkün olan birini ya da hepsini 
uygulayın.
•  Islak havlu veya bez ile sararak 
hastanın vücudunu soğutun. 
Soğutmayı kolaylaştırmak için 
klima, vantilatör vb. çalıştırın.
•  Vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde 
düşmesine yardımcı olabilecek nok-
talara (boyun, koltuk altı, kasık vb.) 
soğuk uygulayın. 

İ l k   Y a r d ı m
102
•  Koltuk altından ölçülen sıcaklık 37,5 dereceye düşe-
ne kadar soğutmaya devam edin. 
•  Islak bez ya da çarşafları kuruları ile değiştirin.
•  Hastada titreme, kasılma, kas krampları varsa, 
bitkinliği de devam ediyor ise hastaya kusturmaya-
cak seviyede hazırlanmış tuzlu su içirin. Tuzlu su 
içirilmesi için, hastanın bilincinin yerinde olması 
gerekmektedir. Küçük yudumlarla, tercihen kaşık ile 
azar azar içirilmelidir.
•  Riskli grupta yer alan ya da yapılan müdahalelere 
rağmen kendine gelmeyen veya bilinç bulanıklığı ge-
lişen kişiler için 112’yi arayın ve temel yaşam desteği 
basamaklarını uygulayın. 
Bunları Asla Yapmayın!
•  Bilinci kapalı ise soğutmak için hastayı banyoya 
almayın ve çok miktarda suyu yüzüne dökmeyin.
•  Soğutmak için alkollü sıvılar (kolonya vb.) kullan-
mayın.
•  Ateş düşürücü ilaçlar vermeyin.
•  Alkol, kahve gibi içecekler içirmeyin.
Sıcaktan Korunmak İçin…
•  Sıcak havalarda açık renkli ve hafif giysileri tercih 
edin.
•  Şapka, şemsiye gibi güneşten koruyabilecek eşyalar 
kullanın.
•  Egzersizleri sabah 08.00’den önce veya akşam 
06.00’dan sonra yapmaya çalışın.
•  Egzersiz yapmadan önce bir bardak su veya izotonik 
sporcu içeceği için. Egzersiz sırasında her 30 dakika-
da bir bu işlemi tekrarlayın.

S ı c a k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
103

İ l k   Y a r d ı m
104
Aşağıda verilen cevapların sorularını yazın.
E T K i N L i K L E R
Cevaplara Sorular
Soru 1: 
................................................................................................................................................................................................
Uzun süre sıcak veya nemli ortamlarda bulunma sonucunda, terleme ile vücudun sıvı ve 
tuz kaybetmesine bağlı olarak vücut sıcaklığının yükselmesiyle ortaya çıkar.
Soru 2:  
................................................................................................................................................................................................
o  Soğuk, soluk veya kırmızı, nemli deri
o  Baş ağrısı
o  Baş dönmesi
o  Terleme
o  Hâlsizlik
o  Hızlı nabız
o  Susuzluk hissi
o  Bulantı veya kusma
o  Kas krampları (özellikle bacak ve karında)
o  Genişlemiş gözbebekleri
o  Bilinç bulanıklığı veya kaybı
o  Yükselmiş vücut sıcaklığı (37-40 derece)
Soru 3: 
................................................................................................................................................................................................
o  Çocuklar ve bebekler
o  Yaşlılar
o  Kronik hastalığı olanlar (kalp hastalığı, şeker hastalığı, böbrek hastalığı vb.)
o  İshal ve kusması olanlar (özellikle aşırı sıvı kaybına bağlı olarak)
o  Şişman kişiler
o  Az sıvı tüketen kişiler
Soru 4: 
................................................................................................................................................................................................
o  Koltuk altı nemli ve terli olmamalıdır.
o  Soğuk uygulamadan hemen sonra ölçülmemeli, uygulama kaldırıldıktan ve 
koltuk altı kurulandıktan 5-6 dakika sonra ölçülmelidir.
o  Ölçüm 20-30 dakikada bir yapılmalıdır.
Aşağıdaki cevaplara uygun sorular yazın.

S ı c a k   Ç a r p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
105
Soru 5: 
......................................................................................................................................................................................
Vücudun tahammül ve işleyiş sınırlarının üzerindeki sıcaklıklara maruz kalma son-
rasında, beyinde yer alan ve vücudumuzu soğutmakla görevli olan termostat sistemi 
bozulur. Vücut yardımcı mekanizmalarla kendini soğutamaz hâle gelir. 
Soru 6: 
.......................................................................................................................................................................................
o  Kuru, sıcak, kırmızı deri
o  Hâlsizlik
o  Hızlı ve zayıf nabız
o  Hızlı ve yüzeysel nefes alma
o  Küçülmüş gözbebekleri
o  Hızla gelişen bilinç bulanıklığı veya bilinç kaybı
o  Havale geçirme
o  Yüksek vücut sıcaklığı (40 derecenin üzerinde)
Soru 7: 
.......................................................................................................................................................................................
o  Kişiyi sıcak ortamdan uzaklaştırın. 
o  Üzerindeki giysileri çıkarın.
o  Kişide bilinç kaybı yoksa sürekli soğuk uygulama, banyo yaptırma ya da 
ıslatma seçeneklerinden mümkün olan birini uygulayın.
o  Islak havlu veya bez ile sararak hastanın vücudunu soğutun. 
o  Vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde düşmesine yardımcı olabilecek noktalara 
(boyun, koltuk altı, kasık vb.) soğuk uygulayın. 
o  Koltuk altından ölçülen sıcaklık 37,5 dereceye düşene kadar soğutmaya 
devam edin. 
o  Islak bez ya da çarşafları kuruları ile değiştirin.