İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

Evinizde hangi hayvanlar barınıyor? Hangi hayvanlar, ne gibi zararlara yol aça-
bilirler? Bunlarla ilgili olarak ne gibi tedbirleriniz var? Tüm bunları düşünüp de-
ğerlendirin. Ailenizin üyelerini hayvan zararlarından korumaya yönelik tedbirleri 
belirlemeye çalışın.
Mutfak
Banyo
Tuvalet
Yatak odası
Oturma odası
Diğer oda ve birimler
E T K i N L i K L E R

İ l k   Y a r d ı m
176
Kene
Kene ısırması için alınabilecek önlemleri tablo üzerinde ilgili bölüme yazın.
Giyim-kuşam
İlaçlama
Vücut inceleme
Öncüler
Kene ısırmasına karşı halkı bilinçlendirmekle ilgili bir çalışmada yer alsanız neler 
yapılmasına öncülük ederdiniz?

H a y v a n   Z a r a r l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
177
Gene Kene
Kene ısırmasında ilk yardım için yapılacakları hatırlatan ipuçları aşağıda verilmiştir. 
Bu ipuçlarıyla ilgili açıklamaları yazın.
Bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Keneyi tutunduğu yerden alın.
Kibrit veya çakmakla ısıtmayın.
Alkol, mazot vb. dökmeyin, sürmeyin.
Kavanoz içerisinde saklayın. 
Antiseptik bir solüsyon uygulayın. 
Çıplak elle dokunmayın.

İ l k   Y a r d ı m
178
S A Ğ L I K

O r g a n   K o p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
179
Vücudun bir parçasının kopması durumunda kazaze-
denin hayatta kalabilmesi ve kopan parçanın yeniden 
kazanılabilmesi için ilk yardım çok önemlidir.
Bu bölümde;
•  vücudun bir parçasının kopması durumunda uygula-
nacak ilk yardım ve
•  kopan parçanın nasıl korunacağı
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
16
Organ 
Kopmalarında
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
180
Vücudun bir parçasının kopması durumunda kana-
ma ve ağrı oldukça fazladır. Kopan organın yerine 
dikilme şansının kaybedilmemesi için ilk yardım-
cının hızlı ve soğukkanlı olması, etkin müdahalede 
bulunması önem taşır.
Kopmanın gövdeye yakın bölgelerden gerçekleştiği du-
rumlarda büyük damarlar da koptuğu için kanamanın 
durdurulabilmesi ve hayati tehlikenin önlenmesi için 
boğucu sargı kullanılması gerekebilir.
Boğucu sargı yaralı uzva yaralanmanın yaptığından 
daha fazla zarar verebilir. Alttaki dokuyu ezer, sinir ve 
damarlarda kalıcı hasara yol açabilir. Bu yüzden ancak 
sınırlı durumlarda ve ilk yardım eğitimi almış kişiler 
tarafından uygulanabilir.
Organ Kopmalarında İlk Yardım İçin 
Neler Yapabiliriz?
•  İlk yardımın temel basamaklarını dikkatli bir şekilde 
uygulayın.
•  Tıbbi yardım isteyin. Bunun için telefonla 112’yi 
arayabilirsiniz.
Organ Kopmalarında
İlk Yardım

O r g a n   K o p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
181
•  Kopma korkutucu bir durumdur. Sakin olun ve yara-
lının da sakin olmasını sağlayın. Yaralının kopmayı 
görmesine müsaade etmeyin.
•  Kopma bölgesine doğrudan bası, baskılı sargı ya da 
bası noktalarına bası uygulayarak kanamayı kontrol 
altına alın.
•  Kopmanın gövdeye yakın bölgelerden gerçekleştiği 
durumlarda, kanamanın durdurulamayabileceğini 
göz önünde tutun. Yaralının hayatını tehlikeye atabi-
lecek kadar kanama var ise boğucu sargı uygulayın 
ve kanamayı durdurun.
•  Bazı kopmalar boğucu sargı uygulaması için uygun 
değildir. Örneğin, omuz bölgesine çok yakın kopma-
lar veya uyluk bölgesinde kasığa çok yakın kopma-
lar. Bu tip kopmalarda tıbbi yardımın ulaşması 10 
dakikadan daha uzun sürecekse hastanın bilincini, 
hava yollarını, solunumunu ve dolaşımını aralıklarla 
tekrar kontrol edin.
•  Tıbbi yardım ekibini durumdan haberdar edin ve eldeki 
imkânları en iyi şekilde değerlendirerek aynı güzergâh 
üzerinde süratle karşılıklı harekete geçin. Böylece 

İ l k   Y a r d ı m
182
aradaki mesafenin kısaltılmasına çalışın. Aksi takdirde 
yaralı aşırı kanamadan dolayı kaybedilebilir.
•  Kopan uzvu uygun şekilde koruyarak tıbbi yardım 
ekibine teslim edin.
•  Tıbbi yardıma ulaşana kadar yaralıyı yalnız bırakmayın.
Bunları Asla Yapmayın!
•  Yaralının hayatının kurtarılmasının kopan parçanın 
kurtarılmasından daha önemli olduğunu unutmayın.
•  Yaradan çıkmış hiçbir parçayı yerine yerleştirmeye 
çalışmayın.
•  Kopan parçayı yıkamayın.
•  Kopan parçayı buz üzerine doğrudan koymayın.
Kopan Parça Nasıl Korunmalıdır?
•  Kopan uzuv üzerindeki yabancı cisimleri nazikçe 
temizleyin. Aşırı temizlikten kaçının.
•  Kopan parçayı temiz ve hafif nemli bir bez ile sarın 
ve plastik bir torba içine yerleştirin. Torbanın ağzını 
sıkıca bağlayın.
•  Buz temin edilebiliyorsa bir başka poşetin içine 
buzlu su koyun. Kopan parçanın içinde bulunduğu 
poşeti bu poşete yerleştirin. Kopan parça poşetine su 
sızmamasına özen gösterin. Kuru buz kullanmayın. 
Kopan parçayı buz üzerine doğrudan koymayın. 
•  Torbanın üzerine hastanın adını ve kaza zamanını 
mutlaka yazın. 
•  Kopan parçanın yaralı ile birlikte hastaneye ulaşma-
sını sağlayın.

O r g a n   K o p m a l a r ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
183
E T K i N L i K L E R
Ama Nasıl?
Aşağıda organ kopmalarıyla ilgili ilk yardım 
ilkeleri verilmiştir. Bu ilkelerin nasıl uygulana-
cağını açıklayın.
Yaralının hayatta kalması için önlem al! Ama nasıl?
Yaralıyı psikolojik olarak rahatlat!  Ama nasıl?
Kopan uzvu koru!  Ama nasıl?
Kopan parçaya asla zarar verme! Ama nasıl?

İ l k   Y a r d ı m
184
S A Ğ L I K

Y a b a n c ı   C i s i m   K a ç m a s ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
185
Özellikle küçük çocuklar ellerine geçirdikleri cisimleri 
ağızlarına alır, kulak ve burunlarına sokmaya çalışır-
lar. Bunun sonucunda da bazen ciddi sağlık sorunları 
ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda her zaman olduğu gibi 
soğukkanlı olunmalı, telaşlanmadan gerekli müdahale 
yapılmalıdır.
Bu bölümde;
•  göze,
•  boğaza,
•  kulak ve burna
yabancı cisim kaçtığında yapılacak ilk yardım anlatıl-
maktadır.
ünite
 
17
Yabancı Cisim 
Kaçmasında 
İlk Yardım

İ l k   Y a r d ı m
186
Özellikle küçük çocuklar ellerine geçirdikleri cisimleri 
ağızlarına alır, kulak ve burunlarına sokmaya çalışırlar. 
Bunun sonucunda da bazen ciddi sağlık sorunları or-
taya çıkar. Bu gibi durumlarda her zaman olduğu gibi 
soğuk kanlı olunmalı, telaşlanmadan gerekli müdahale 
yapılmalıdır.
Kaza Geldim Demeden…
•  Fasulye, nohut, mısır, boncuk, tespih gibi maddeleri 
çocukların ulaşamayacağı yerlerde bulundurun.
•  Çocuklara büyük veya çiğnenmesi zor yiyecekler 
vermeyin.
•  Çocuklara yatar vaziyette yemek yedirmeyin.
•  Kulak temizliği yaparken kulağa kaçabilecek pamuk 
vb. cisimler kullanmayın.
Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk 
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
Toz gibi ufak maddeler için…
•  Hastanın gözünü ışık kaynağına (lamba, güneş vb.) 
doğru çevirin. Işık, ilk yardımcının rahatça görebile-
ceği kadar olmalı fakat müdahale edilen kişiye zarar 
verebilecek kadar yakın veya güçlü olmamalıdır.
•  Yumuşak bir tutuşla alt göz kapağını dışarıya doğru 
çekin ve alt göz kapağının içine bakın.
 
•  Eğer gerekiyorsa üst göz kapağını da açık tutun.
•  Bastırmadan, yumuşak hareketlerle, temiz bir tül-
bent ile cismi almaya çalışın.
Yabancı Cisim Kaçmasında 
İlk Yardım
Unutmayın! 
İlk yardımdan daha 
öncelikli olan, hastaya 
zarar vermeme-
nizdir.

Y a b a n c ı   C i s i m   K a ç m a s ı n d a   İ l k   Y a r d ı m
187
•  Cisim üst kapakta ise yavaşça gözkapağının üst 
tarafına bastırarak ters dönmesini sağlayın ve kaçan 
cismi nazikçe almaya çalışın.
•  Hastaya gözlerini birkaç defa açıp kapamasını 
söyleyin. Gerekirse açıp kapamaya devam etmesini 
isteyin.
•  Cismi alamazsanız göze temiz bir bez kapatarak 
sağlık kuruluşuna başvurun.
Metal cisim, çapak vb. maddeler için…
•  Çok gerekli değilse hastayı yerinden oynatmayın.
•  Göze hiç bir şekilde dokunmayın.
•  Tercihen göz hastalıkları uzmanı olan bir sağlık 
kuruluşuna başvurun.
•  Profesyonel yardım çağırın. Bunun için telefonla 
112’yi arayabilirsiniz.
Kulak ve Burna Yabancı Cisim 
Kaçmasında İlk Yardım İçin Neler 
Yapabiliriz?
•  Kaçan cisim görülüyorsa ve alabileceğinizi düşü-
nüyorsanız cımbız veya uygun bir alet yardımıyla 
çıkarın. Cisim görünmüyorsa veya kolayca çıkarta-
madıysanız kurcalamayın.
•  Kaçan madde fasulye, nohut, mısır vb. ise şişebilir, 
kesinlikle ıslatmayın.
•  Cisim buruna kaçtıysa tıkalı olmayan tarafa bastıra-
rak hastanın kuvvetli bir nefes vermesini isteyin. Bu 
suretle cisim dışarı çıkabilir.
•  Cisim çıkmazsa hastayı bir sağlık kuruluşuna götürün.
Boğaza Yabancı Cisim Kaçmasında İlk 
Yardım İçin Neler Yapabiliriz?
•  Hastanın sırtına kuvvetlice vurun.
•  İğne, jilet, küçük cam parçası gibi kesici, delici ci-
simler kaçmışsa hastaya yumuşak ekmek içi yedirin.
•  Yabancı cisim çıkarılsın veya çıkarılmasın kaza son-
rası mutlaka sağlık kuruluşuna gidin.
Bunu 
Asla Yapmayın!
Yabancı cisim kaçan 
organa (göz, kulak, burun, 
boğaz) kesinlikle delici ve sivri 
bir cisimle (toka, tığ, firkete, 
kürdan vs.) müdahale 
etmeyin.

İ l k   Y a r d ı m
188
E T K i N L i K L E R
Kolaylaştıran İhtimaller
Yabancı cisim kaçmasını kolaylaştıran ihmalleri yazın.
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
Ya Kaçarsa?
Aşağıdaki durumlarda ilk yardım müdahalesi olarak yapılması gerekenleri yazın.
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
Burna nohut kaçarsa…
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
Mideye iğne kaçarsa…
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
Kulağa boncuk kaçarsa…
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
•  ..............................................................................................................................................................................
Göze kirpik kaçarsa…

189
D A H A   F A Z L A   B İ L G İ   İ Ç İ N . . .
Başka Ne Okuyabilirim, Hangi Eğitimlere 
Katılabilirim?
Bu kitaptan faydalandıysanız ve bu konuda daha fazla bilgiye 
ulaşmak istiyorsanız Kaynakça bölümündeki eserleri de incele-
yebilirsiniz.  Ayrıca AEP (Aile Eğitim Programı)’in diğer kitap-
larını da okuyabilirsiniz ve bu kitapların içeriklerinin daha kap-
samlı bir şekilde ele alındığı AEP eğitimlerine katılabilirsiniz.
1.
Sağlık_Okuryazarlığı_Mustafa_ÇETİN'>Sağlık Okuryazarlığı
2.
Sağlık Bilgisi ve Hastalıklardan Korunma
3.
İlk Yardım
Hangi Kuruma Başvurabilirim, Kimlere Da-
nışabilirim?
Aşağıda isimleri listelenen kurumlar bu kitabın konusuyla ilgili 
alanlarda faaliyet göstermektedir. Yardım almak istediğinizde 
bu kurumlarla bağlantıya geçip yetkililere danışabilirsiniz:
1.
Sağlık Bakanlığı
1.
Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık hizmet birimleri 
(hastaneler, aile sağlığı merkezleri, toplum sağlığı 
merkezleri vb.)
2.
Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Temsilciliği
3.
Halk Sağlığı Müdürlüğü
4.
Yerel yönetimlere bağlı sağlık hizmet birimleri 
(kadın ve aile sağlığı merkezi, poliklinik vb.)
5.
Meslek odaları ve birlikleri
6.
Sağlık odaklı çalışan sivil toplum kuruluşları
Kitaplar ve AEP Hakkındaki Sorularınız İçin…
Sağlık Okuryazarlığı
Mustafa ÇETİN
Mustafa ÇETİN
Ferah Mh. Ferah Cad. Bulduk Sk. No:1 
34692 Üsküdar - İstanbul / Türkiye
Telefon: [phone]
Faks: [phone]
Web: www.edam.com.tr
E-mail: [e-mail]
eğitim d
anışmanlığı ve 
araştırmaları 
merkezi
www
aile
gov.tr
Aile v
e
Sosyal Ar
aştırmalar
Gene
l Müdür
lüğü
Ankara
2010
Sağlık
Okuryazarlığı
Sağlıklı 
Yaşama ve Hastalıklardan Korunma
Mustafa ÇETİN
Mustafa ÇETİN
Ferah Mh. Ferah Cad. Bulduk Sk. No:1 
34692 Üsküdar - İstanbul / Türkiye
Telefon: [phone]
Faks: [phone]
Web: www.edam.com.tr
E-mail: [e-mail]
eğitim danışmanlığı ve araştır
maları 
merkezi
www
aile
gov.tr
Aile ve
Sosyal Araştırmalar
Genel Müdürlüğü
Ankara
2010
Sağlıklı Yaşama ve
Hastalıklardan 
Korunma
İlk 
Yardım
Yusuf Fikret UMUR
Ferah Mh. Ferah Cad. Bulduk Sk. No:1 
34692 Üsküdar - İstanbul / Türkiye
Telefon: [phone]
Faks: [phone]
Web: www.edam.com.tr
E-mail: [e-mail]
eğitim danışmanlığı ve a
raştırmaları merkezi
www
aile
gov.tr
Aile ve
Sosyal Araştırmalar
Genel Müdürlüğü
Ankara
2010
Yusuf Fikret UMUR
İlk Yardım
www.aile.gov.tr

İ l k   Y a r d ı m
190
Kaynakça
Bu ders kitabı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Mü-
dürlüğü tarafından geliştirilen Aile Eğitim Programı (AEP) çerçevesinde aile bireylerine 
yönelik eğitimlerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Bir “ders kitabı” oluşu sebebiyle 
okuma ve yararlanma kolaylığı göz önünde bulundurulmuş, öz ve sade bir ders kitabı 
oluşturulmasına çaba gösterilmiş, amaçtan uzaklaştırıcı niteliklerden uzak durulmaya 
çalışılmıştır. Hazırlayanların sundukları bilgi, görüş ve yaklaşımlar, gerek kendi yetişmeleri 
ve eğitimleri sürecinde yararlandıkları kişi ve eserlere, gerekse kitabın hazırlanmasında 
başvurulan aşağıdaki kaynaklara dayanmaktadır. Bu sebeple hazırlayanlar bu kitaba 
dolaylı katkıları bulunan kişi ve kaynakların her birine teşekkür ederler.
Akbulut, T. (1996). İşçi sağlığı prensip ve uygulamaları. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Aycın, H. (2007). Bocurgat (Üçüncü baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
Aycın, H. (2007). Gözgü. İstanbul: İz Yayıncılık.
Aycın, H. (2008). Asâ (İkinci baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
Aycın, H. (2008). Kulbar (İkinci baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
Aycın, H. (2009). Nun. İstanbul: İz Yayıncılık.
Bente, J., Brandau, R., Frölich, J., Gruber, H. ve Klein, W. (2009). Tehlike değerlen-
dirmesi (risk değerlendirmesi)-4: Taşıt kullanımı. İstanbul: Türkiye Metal Sanayicileri 
Sendikası.
Büker, N., Altuğ, F., Kitiş, A., Cavlak, U. (2008). Şehirde ve kırsal kesimdeki yaşlıların 
ev güvenliğinin incelenmesi. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7 (4), 
ss. 297–300.
Çakır, M. (2002). Sağlık ve trafik eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Dirim, A. (1999). İlk yardım: Deprem ve depremden korunma yolları, kanamalar, 
boğulmalar, yaralanmalar, yanıklar, zehirlenmeler, yapay solunum. İstanbul: Esin 
Yayınevi.
Erdem, A. (1995). İlk yardım kılavuzu. Aile eğitim kılavuzları. İstanbul: Seha Neşriyat.
Erdil, F., Bayraktar, N. ve Çelik, S. Ş. (2009). Temel ilk yardım. Ankara: Eflatun Yayı-
nevi.
Erkan, N. (1995). İlk yardım: Kırık ve çıkıklar, boğulmalar, sun’i teneffüs, bayılmalar, 
yaralanmalar, her türlü yanıklar, trafik kazaları, zehirlenmeler. İstanbul: Altın Kitaplar.
Hovardaoğlu, A. ve Şenocak, L. (1997). İlk yardım ve acil bakım esasları ve uygulama 
teknikleri. Ankara: Hatiboğlu Yayınları.
Karacabey, K. ve Özmerdivenli, R. (2007). Sağlıklı yaşam bilgisi ve ilk yardım. İstanbul: 
İlpress Basım ve Yayın.
Kocatürk, C. (2005). İlk yardım el kitabı. İstanbul: Kurtaran Sağlık ve Eğitim Hizmet-
leri.
McManners, H. (2009). Hayatta kalma rehberi. (Çev: Z. G. Üstün). İstanbul: Kaknüs 
Yayınları.
Özvarış, Ş. B. ve diğerleri. (2004). Temel ilk yardım bilgileri ve eğitimci ve katılımcılar 
için ilk yardım eğitimi becerileri rehberi (Genişletilmiş üçüncü baskı). Ankara: Hacet-
tepe Halk Sağlığı Vakfı.
Rodoplu, Ü. (2010). İlk yardım: Herkes için resimli ilk yardım kitabı. İzmir: Yakın 
Kitabevi Yayınları.
Seiler, T. (2007). Bebeklere ve çocuklara ilk yardım. (Çev: Ç. Özkan). İstanbul: Optimist 
Yayın Dağıtım.
Somyürek, H. İ. (1997). İlk yardım ve acil bakım. Ankara: Palme Yayıncılık.
Türk Dil Kurumu (2005). Yazım kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Tüzün, M., Taşkın, E. ve Ünal, F. G. (2008). İlk yardım. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
Woitzik, G. H., Nowak, H. D. ve Steinker, H. (2010). Tehlike değerlendirmesi (risk 
değerlendirmesi)-7: İdare, ofisler (ekranlı araçlarla çalışma). İstanbul: Türkiye Metal 
Sanayicileri Sendikası.
—. (2009). Tehlike değerlendirmesi (risk değerlendirmesi): El kitabı. İstanbul: Türkiye 
Metal Sanayicileri Sendikası.
—. (2010). Erc guidelines. https://www.erc.edu/index.php/guidelines_download/
enchangeMode=view/ adresinden 7 Ekim 2010 tarihinde edinilmiştir.
—. (2010). Gıda zehirlenmeleri ve ilk yardım. http://www.doktorsitesi.com/yazi/1010/
Gida-zehirlenmeleri-ve-ilk-yardim?a_id=115 adresinden 7 Ekim 2010 tarihinde 
edinilmiştir.

191
T e ş e k k ü r   v e   İ z i n l e r
Teşekkür ve İzinler
Bu ders kitabı ile içeriğindeki bilgiler, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü adına EDAM 
tarafından, titiz ve büyük bir çaba gösterilerek hazırlanmıştır ve belirli bir konunun veya konula-
rın çok geniş kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi vermek amacını 
taşımaktadır. Buna uygun şekilde, bu materyallerdeki bilgilerin amacı, profesyonel ve akademik 
bağlamda tavsiye veya hizmet sunmak değildir. Materyallerin ve içeriğindeki bilgilerin kullanılma-
sı sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk okuyana ve kullanana aittir. Bu kullanımdan kay-
naklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluk tamamen okuyan ve yararlanan tarafından üst-
lenilmektedir. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve EDAM, söz konusu kullanımdan 
dolayı (ihmalkârlık kaynaklı olanlar da dâhil olmak üzere) sözleşmeyle ilgili bir dava, kanunlar 
veya haksız fiilden doğan her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı 
sorumlu tutulamaz.
Öneri ve eleştirileri için Ali Coşkun, Ali İhsan Taşcı, Ayhan Tokgöz, Ayla Ağabegüm, Ayşe Güney, Ebu-
bekir Şenateş, Esin Çeber, Figen Yılmaz, Gülbahar Korkmaz Aslan, Gülhanım Bayrak, Halil Ekşi, Havva 
Sula, Işıl Bulut, İlker İnanç Balkan, Makbule Tokur Kesgin, Mehmet Akif  Karakuş, Mehmet Akif Karan, 
Mehmet Bahar, Mehmet Zeki Aydın, Mine Uyanık, Mustafa Çakırca, Mustafa Otrar, Neriman G. Kara-
tekin, Nuray Kırdı, Orhan Akınoğlu, Ömer Uğur Gençcan, Rabia Babalıoğlu, Sait Özsoy, Şevkat Bahar 
Özvarış, Şule Selman, 
T.C. Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, T.C. Sağlık Bakanlığı 
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı, 
Tuba Durgut, Tülin Kayhan, Vahdi Çoban, Vural Kartal, Yusuf 
Alpaydın, Hasta Hakları Gönüllüleri, Hayat Vakfı, KASAD-D (Kadın Sağlıkçılar Dayanışma Derneği), 
Lokman Hekim Sağlık Vakfı, Sağlık Der, Yeşilay’a teşekkür ederiz. Eserin hazırlanması sırasında fotoğraf 
ve çizimlerinin kullanımına izin veren aşağıdaki kişi ve kurumlara teşekkür ederiz.
Fotolia: 8 Tootles, 9 Klara Viskova, 11 Albachiaraa, 12 Alexey Penov, 15 Leo Blanchette, 18 Tom 
Wang, 21 Leah-Anne Thompson, 20 Roman Milert, 23 Monkey Business, 27 Lusoimages, 28 Gra-
fiStart, 34 Hallgerd, 38 victor zastol’skiy, 38 Marc Dietrich, 39 Egorius, 39 Nikolai Sorokin, 42 Su-
san Stevenson, 47 Martinan, 50 Guillermo lobo, 53 Daniel Fleck, 56 Demian, 57, 59 Roman Milert, 
62 Vladimir Kirienko, 68 Sean Gladwell, 69 Jan Andersen, 72 Meghan Woodhouse, 75 kentannen-
baum, 75 Steve Young, 78 Kalim, 79 Dmitry Naumov, 83 JANULLA, 85 Leah-Anne Thompson, 87 
Anyka, 90, 93 Perrush, 96 Creative images, 97 Jakubski, 99 matka_Wariatka, 103 Olesia Sarycheva, 
106 DURIS Guillaume, 110 ril, 112 rolffimages, 115 radiojah, 120 Maxim Tupikov, 121 George 
Mayer, 123 pusti, 128 askthegeek, 136 ia_64, 139 boazyiftach, 144 sumnersgraphicsinc, 144 Anna 
Sedneva, 145 dragon_fang, 146 design56, 146 xiangdong Li, 149 Andrzej Tokarski, 149 Geo Marti-
nez, 150 Lisa F. Young, 153 Elenathewise, 156 Mehmet Dilsiz, 157 Elenathewise, 159 Tom Davison, 
164 Zsolt BiczÃ, 166 Anyka, 166 Ioannis Pantzi, 167 forestpath, 171 nikolay chervonenko, 172 
Sebastian Gorgol, 173 Dmitry Knorre, 173 shime, 174 pozsgaig, 178 dragon_fang, 18 Roman Mi-
lert, 18, 22 Roman Milert, 183 jStock, 189 raluca teodorescu  
Getty Images: 76 Sheer Photo, Inc, 109 Peter Dazeley, 109 Smith Collection, 111 Dorling Kinders-
ley, 113 Lynne Harty Photography, 186 Jeremy Hardie, 187 Chad Johnston, 188 Anne Rippy
Hasan Aycın: 6, 34, 42, 54, 60, 72, 78, 90, 96, 106, 118, 128, 142, 156, 164, 178, 184
Zeynep Öztürk Karslıoğlu: 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 25, 26, 27, 45, 46, 48, 57, 48, 65, 66, 69, 84, 87, 93, 
132, 133, 135, 137, 153, 169, 181, 182
Bilgi için:  → www.aile.gov.tr  
 
→ www.aep.gov.tr

İ l k   Y a r d ı m
192
Yusuf Fikret Umur
Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezuniyetinin (2005) ar-
dından İstanbul Büyükşehir Belediyesi Acil Durum - Can Kurtaran 
Müdürlüğünde çalışmaya başladı. Bitlis Hizan Devlet Hastanesi Acil 
Servis biriminde (2006), İstanbul İl Ambulans Servisinde (2007) ve 
Tokat Jandarma Özel Harekat Taburunda (2008) çeşitli görevlerde 
bulundu. İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Acil ve Afetlerde Sağlık Hiz-
metleri Şubesinde ekip şefi olarak çalıştı.

İlk 
Yardım
Yusuf Fikret UMUR
Yusuf Fikret UMUR
İlk Yardım
www
aile
gov.tr
www
aep
gov.tr
Par
ayla Satılmaz.