«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

V_yu= L_um / t_um, m/sek
Bu yerda:
V_yu – suvning yuza oqim tezligi (m/s)
L_um – tajriba o‘tkazilgan umumiy masofa (m)
t _um – masofani o’tishga ketgan umumiy vaqt (sek)
Yuza oqim tezligi kanaldagi suvning o‘rtacha oqim tezligini bermaydi. Chunki kanal tubiva devorlaridagiishqalanish qarshiligi suvning oqish tezligiga ta’sir etadi. Shu sababdan suvning o‘rtacha oqim tezligi quyidagicha hisoblanadi:
V_o‘r= V _yuza x K _m/cek
Bu yerda:
V_o‘r –suvning o‘rtacha oqim tezligi m/sek
V_yuza – suvning yuza oqim tezligi m/cek
K – ishqalanish qarshiligi
Kanal devorining ishqalanish koeffisenti suv xo‘jalik boshqarmalari tomonidan aniqlab qo’yilgan bo‘lib, kanallar holatiga ko‘ra
-noinjenerlik tipida qurilgan bo’lsa 0,4-0,5
-yarim injenerlik tipida qurilgan bo’lsa 0,6-0.7
-injenerlik tipida qurilgan bo’lsa 0,7-0,8 ga teng
Kanalning ko‘ndalang kesim yuzasi trapetsiyasimon bo’lganligi sababli, suvningjonli kesim yuzasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi.


F = (a + b) / 2 x h, m²
Bu yerda:
F – kanaldan oqayotgan suvning ko‘ndalang kesim yuzasi yoki jonli kesim yuzasi, m² :
a – kanaldagi suvning oqim kengligi, m;
b – kanal tubining kengligi, m;
h – kanaldagi suvning o‘rtacha chuqurligi, m;
Kanaldan bir sekundda oqib o‘tayotgan suv miqdori,ya’ni suv sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
Q=V_o‘r x F; m³/sek


1-masala. Suvga tushirilgan qalqovuch 90 m masofani 180 sekundda bosib o‘tgan bo‘lsa, ishqalanish qarshiligi koeffisienti 0,7; kanaldagi suvning oqim kengligi kengligi 1,2 m, tubidagi kengligi 0,5 m, suv chuqurligi 0,6 m bo‘lsa, uning suv sarfini aniqlang.
Kanaldagi suvning yuza oqim tezligi: