Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Muammerin Hz. Əlidən (ə.s) nəql etdikləri rəvayətdən məqsədi, Əhli Sünnə kanallarından o həzrətdən nəql edilən rəvayətdir. Necə ki bu, et-Dürr-ül Mensur təfsirində Beyhakiyə və başqalarına söykənilərək iştirak etmişdir. Bu rəvayətə görə Hz. Əli (ə.s), iki qardaş nökərin bir adamın nikahı altında birləşdirilib birleştirilemeyeceği mövzusunda belə dedi: "Bu məsələni bir ayə halal edərkən başqa bir ayə qadağan edir. Mən bu işi nə əmr edirəm, nə qadağan edirəm. Nə halal sayıram, nə haram elan edirəm. Amma onu nə mən, nə də Əhli Beytim etməz." (c. 2, s. 136)

Yenə eyni kitaba görə Kabise b. Zueyb, adamın birinin Hz. Əliyə (ə.s) bu məsələni soruşması üzərinə belə dediyini rəvayət edir: "Əgər işlərin düzümü mənim əlimdə, səlahiyyətimdə olsa idi və bu işi birinin etdiyini təsbit etsəydim, onu cəzalandırardım." (c. 2, s. 136)

et/ət-Tehzib adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciri ilə Abdullah b. Sinandan, İmam Sadiğin (ə.s) belə dediyini nəql edir: "Yanında iki qardaş nökər olan kimsə onlardan birini evləndirər, sonra da o birisinə meyl duy/eşidər isə, ilkini hədiyyə edərək və ya sataraq mülkiyyətindən çıxarmadıqca ikincisi ilə evlənməsi doğru deyil. İlk nökəri oğuluna hədiyyə etməsi kafi olar." (c. 7, s. 228, h: 49)

əl-Kafi adlı əsərdə və Təfsir-ul Ayyaşidə iştirak etdiyinə görəmi-həmmed b. Müslim belə deyir: "İmam Misə (ə.s) "Sahib olduğunuz nökərlər müstəsna, evli qadınlar (ilə evlənməniz) haram qılındı." ayəs(n)i haqqındakı düşüncəsini soruşdum. Mənə bu cavabı verdi: "Bu belə olar; adam nökərinin əri olan köləsinə bərabər/yoldaşı ilə yatağa girməməsini və ona yaxınlaşmamasını əmr edər. Sonra nökəri aybaşı olana qədər kölədən uzaq məbləğ. Sonra nökər ilə yatağa girər. Cinsi əlaqədən sonra nökər aybaşı olunca, yeni bir nikah lazım olmadan onu əri olan köləsinə geri verər." (c. 1, s. 232, h: 81)

Təfsir-ul Ayyaşidə İbni Miskana söykən/dözülərək verilən məlumata görə Əbu Basar, "Sahib olduğunuz nökərlər müstəsna, evli qadınlar (ilə evlənməniz) haram qılındı." ayəs(n)i haqqında, İmam Mis ilə İmam Sadiqdən birinin belə dediyini nəql edər: "Evlənilməsi qadağan olan bu qadınlar evli qadınlardır. Tək nökərlər xaric. Əgər nökəri kölən ilə evləndirdinsə, istədiyin zaman onu ondan ayırarsan." Özünə; "Əgər nökərini özünün olmayan bir kölə ilə evləndirsə vəziyyət necə olar?" deyə soruşdum. Mənə bu cavabı verdi: "Nökər satılmadıqca əfəndisi bu cütü ayıra bilməz. Əgər nökəri satsa, nökərin namus səlahiyyəti başqasının əlinə keçmiş olar. Yeni əfəndisi istəsə bu cütü ayırar, istəsə evliliklərini etibarlı sayar." (c. 1, s. 233, h: 83)

et-Dürr-ül Mensur təfsirində Əhməd, Əbu Davud, Tirmizi -o hədisin "hasen hədis" olduğunu ifadə etmişdir- və İbni Macə qaynaq göstərilərək yazıldığına görə Firuzu Deylemi, Müsəlman olduğunda iki bacıs(n)ı nikahı altında saxlayırdı. Peyğəmbərimiz (s. a. a) özünə "Hansını istəsən boşa" dedi. (c. 2, s. 136)

Yenə et-Dürr-ül Mensur təfsirində, İbni Abdulbirrin, İstizkar adlı əsərə söykən/dözərək verdiyi məlumata görə İyas b. Komandir belə deyir: "Hz. Əliyə bu sualı soruşdum:' Biri birinin qardaşı olan iki nökərim var. Birini uşaq sahibi olmaq üzrə seçdim. Mənə bir neçə uşaq verdi. Sonra o birisinə maraq duydum. Nə edim?' Hz. Əli (ə.s) mənə 'Özü ilə cinsi əlaqədə ol/tapıldığın nökəri azat edər, sonra o biris(n)i ilə yatağa girərsən.' Daha sonra belə buyurdu: "Quranda azad qadınlar haqqında nə qadağan edər varsa, bərabər/yoldaş sayı xaric (və ya dörd sayı xaric) eyni qadağan edər nökərlərdə də etibarlıdır. Quranda nesep yolu ilə gətirilən evlənmə qadağanları əmizdirmə yolu ilə ibarət olan/yaranan qohumluqlarda da etibarlıdır." (c. 2, s. 136)

Mən deyərəm ki: et-Dürr-ül Mensur təfsirində bu rəvayət başqa kanallardan da nəql edilmişdir.

Səhihi Buxari və Səhihi Müslimdə Əbu Hureyredən Peyğəmbərimizin (s. a. a) belə buyurduğu rəvayət edilər: "Qadın ilə xalası, qadın ilə bibi/hələsi eyni ərin nikahı altında birləşdirilməz."

Bu rəvayət bu iki kanal xaricində Əhli Sünnəyə aid başqa kanallardan da nəql edilmişdir. Lakin Əhli Beyt İmamlarından gələn rəvayət, bundan fərqlidir və Quran da Əhli Beyt kanalıyla nəql edilən rəvayətləri dəstəkləyir.

et-Dürr-ül Mensur təfsirində Teyalisinin, Abdurrezzakın, Ferya-binin, İbni Əbu Şeybenin, Əhmədin, ABŞ b. Hamidin, Müslimin, Əbu Davudun, Tirmizinin, Nəsəninin, Əbu Yalanın, İbni Cəririn, İb-n-i Münzirin, İbni Əbu Xatəmin, Tahavinin, İbni Habbanın və öz Sünenində Beyhakinin bunların hamısının Əbu Səid Hudridən belə rəvayət etdikləri iştirak edər: Peyğəmbərimiz, Huneyn Döyüşü günü Evtas tərəfinə bir ordu göndərdi. Bu ordu, düşmənlə qarşılaşınca döyüşə alovlanaraq onları məğlub et/yeyildi və bir çox əsir al/götürdü. Səhabələrdən bəziləri bu nökərlərlə cinsi əlaqədə ol/tapılmaqdan çəkinir kimi idilər. Çünki bu qadınların müşriklər arasında ərləri vardı. Bunun üzərinə "Sahib olduğunuz nökərlər müstəsna, evli qadınlar (ilə evlənməniz) haram qılındı." Yəni Allahın sizə qənimət olaraq nəsib etdiyi qadınlar haram əhatəsinə girməz. Bu ayə üzərinə o nökərlər ilə yatağa girməyi özümüzə halal gördük." (c. 2, s. 137)

Mən deyərəm ki: Bunu, Taberaninin də İbni Abbasdan rəvayət etdiyi nəql edilmişdir.

Yenə et-Dürr-ül Mensur təfsirində, ABŞ b. Hamidin İkrimedən belə rəvayət etdiyi iştirak edər: "Sahib olduğunuz nökərlər müstəsna, evli qadınlar (ilə evlənməniz) haram qılındı." Ayəs(n)i, Muaza adındakı bir qadın haqqında endi. Bu qadın, Sedus qəbiləsindən Bu tərəfindən b. Həris adında bir böyüyün nikahlısı idi. Bu tərəfindənin kişi övlad anası bir başqa bərabər/yoldaşı daha vardı. Bu tərəfindən, ailəsinə yemək təmin etmək üçün Hicrə getdi. Bu vaxt Muaza əmisinin oğulu ilə qarşılaşdı. Ona 'Məni ailəmə apar, bu qocada xeyr yox' dedi. Əmi oğulu qadını al/götürərək yola çıxdı. Yolda Bu tərəfindən ilə qarşılaşdılar. Bunun üzərinə Bu tərəfindən Peyğəmbərimizə (s. a. a) gedərək belə dedi: 'Ya Rəsulullah, ey Ərəblərin ən/en ərdəmlisi, mən rəcəb ayında bərabər/yoldaşımın yemək ehtiyacını təmin etmək üçün səfərə çıxışım. O dönüb əmi oğulunun arxasına ilişdi. Qadınlar, qalib gəldiyini təsiri altına alan bir pislikdir. Minik kürəyinə qurulmuş bir cavan gördü. Hər ikisinin bir-birinə qarşı meyli vardı.' Peyğəmbərimiz (s. a. a) 'Sənin bu məsələn mənim uhdemdedir. Əgər adam qadının paltarını çıxardı isə o qadını recmedin. Yoxsa qocaya arvadını geri verin.' dedi. Bunun üzərinə qocanın oğulu və qadının ögey oğulu olan Malik yola çıxıb qadını taparaq geri gətirdi və qadın evinə döndü." (c. 2, s. 139)