İlahiyyat faküLTӘSİNİn elmi MӘcmuәSİ



Yüklə 3,47 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə24/36
tarix21.04.2017
ölçüsü3,47 Mb.
#15086
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   36

 

 

İSTİFADӘ EDİLMİŞ ӘDӘBİYYATLAR 

 

1

(.



1

  )


انیس  نب  يلع  يبا  سیئرلا  خیشلا

  ،


  تایهلا

.قطنملا  :ءافشلا

 

  ییابطابط  هملاع  یشاوح



و

 

 همدقم



 یبرقلا یوذ ،مق ،روکدم میهاربا

1428


 

/.ق .ه


 

يسوط نیدلا ریصن هجاوخ حرش .تاهیبنت و تاراشا

 ج ،

2

 رتفد ،



 نارهت ،باتك رشن

1403


 

.ق .ه


 

 

2



.

(

5



)

 

________



 

لا

تاقیلعت



یب( .

.)ات


 

 

3



.

(

2



 )

 ،هعماج هعبطم .لیصحتلا ،نیسحلاوبا ،راینمهب

 ،نارهت

1349


 

.ش .ه


 

4

(.



4

)

 



يسوط نیدلا ریصن هجاوخ

مق .داقتعلا دیرجت .

ةبتکم :

 

ملاعلا



 

یملاسلا


 ،

1407


 

.ق .ه


 

5

.



(

6

 )



ضر دَیس

ی

 



یزاریش

سرد .


یاه

 

حرش



 

هموظنم


نارهت .

تاراشتنا ،

 

تمکح


 ،

1383


 

.ش .ه


 

6

.



(

9

)



 

ا یف ةیلاعتملا ةمکحلا .یزاریش دمحم نیدلا ردص

ل

 ءزجلا .ةعبرلا ةیلقعلا رافس



ا

و لول


 

 ،ثلاثلا


 توریب ،یبرعلا ثارتلا ءایحا راد ،ةعبارلا ةعبطلا

1410


 

 .ق .ه


1990

 

 .م



1401

 

 .ق .ه



1981

 



 

7

.



(

10

)



 

 .یزاریش دمحم نیدلا ردص

 یب( .هیبوبرلا دیحوتلا

).ات


 

8

.



(

7

ییابطابط )



همکحلا هیادب .نیسحدمحم ،

 .

 ءزجلا



لولا

 

 نارهت ،



1402

 



 

 .ق


1361

 

.ش .ه



 

9

.



(

8

 )



یچشوق

 ،

 یلع لام



لضاف

حرش .


 

ةبتکم .داقتعلادیرجت

 

ملاعلا


 

 ،ملاسلا


مق

 .

1414



 

 .ه


 

10



.

(

3



یزارلا نیدلا رخف )

ثحابملا .

 

 یب( .ةیقرشملا



.)ات

 

 



 

 

İslam mütəfəkkirlərinin əsərlərində zehnin varlığı 

257 


 

XÜLASӘ 

 

İSLAM MÜTӘFӘKKİRLӘRİNİN 

ӘSӘRLӘRİNDӘ ZEHNİN VARLIĞI  

 

Әsası İslam mütəfəkkirləri tərəfindən qoyulan “zehnin varlığı” mövzusu zaman 



keçdikcə  filosof  və  mütəkəllimlər  tərəfindən  daha  geniş  işlənərək  tədqiq  olunmuş-

dur. Zehnin və elmin mahiyyətini əks etdirən mövzu, həm də xüsusiyyətlərini bəyan 

edir. Mütəfəkkirlərin bir hissəsi bu mövzuya xüsusi diqqət etmiş və zehnin varlığını 

müxtəlif formalarda təhlil edərək bir sıra yeni fikirlər irəli sürmüşlər. Məqalədə, is-

lam  mütəfəkkirlərin  əsərlərinə  istinad  edərək  elmi  sübutlar  əsasında  thlillər  aparıl-

mışdır.  



 

 

РЕЗЮМЕ 

 

О БЫТИИ МЫШЛЕНИЯ В ТРУДАХ 

ИСЛАМСКИХ МЫСЛИТЕЛЕЙ

 

 

 

Тематика «бытия мышления» была предложена исламскими мыслителями, 



а  со  врешенем  эта  проблема  была  подробно  исследовалась  философами  и 

схоластами.

 

Тема,  которая  охватывает  сферы  мышления  и  науки  также  выражает  их 



особенности.  Часть  мыслителей  обращала  более  пристальное  внимание  на 

проблему  «бытия  мышления»  и  детально  исследовав  ее  выступила  с  новыми 

идеями. В данной статье со ссылкой на авторитетных исламских мыслителей 

был произведен подробный анализ данной проблемы.

 

 

 


 Əntiqə Paşayeva

 

258 


 

SUMMARY 

 

THE MENTAL OF 

EXISTENCE IN THE WORKS  

OF 

ISLAMIC THİNKERS 

 

The foundation was laid by the Islamic thinkers of the “mental of 

existence”

 by 


the  passage  of  time,  philosophers  and  theologians  consider  a  more  extensive 

treatment  were  investigated.  This  theme,  the  reflecting  maind  and  science  essence 

but  also  his  declares  properties.  Some  thinkers  have  paid  special  attention  to  this 

issue and by analyzing the different forms of existence in the mind, have put forward 

some  new  ideas.  In  the  article,  by  referring  to  the  works  of  Islamic  thinkers  and 

analyses were conducted on the basis of scientific evidence. 

 

 

 


Ebu Bekr İbnu`l-Enbarî`nin Hayatı ve İlmî şahsiyeti 

259 


 

 

EBU BEKR İBNU`L-ENBARÎ`NİN HAYATI VE 



İLMÎ ŞAHSİYETİ 

 

Kamran Abdullayev 



Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi,  

Arap Dili Öğretim Görevlisi 

 

 

Anahtar kelimeler: İbnuʼl-Enbârî, Arapça, Dilcilik, Kufe. 

Açar sözlər: İbnuʼl-Ənbâri, Ərəb Dili, Dilçilik, Kufə. 

Keywords: İbnuʼl-Enbârî, Arabic Language, Phology, Kufe. 

 

1.1.



 

İsmi, Nisbesi ve Künyesi 

İbnu`l-Enbarî`nin ismi ve nisbesi şöyledir: 

Muhammed b. Ḳâsım b. Muhammed b. Beşşâr b. el-Hasen b. Beyân b. Semâʽa 

b.  Ferve  b.  Ḳaṭan  b.  Deʽâme  el-Enbârî.  İbnuʼl-Enbârîʼnin  künyesi  Ebû  Bekrʼdir. 

Ancak  304/916  senesinde  vefât  etmiş  olan  babası  Ḳâsım  el-Enbârîʼye  nisbetle 

İbnuʼl-Enbârî diye bilinmektedir.

1

 

1.2.



 

Doğumu ve Yetişmesi 

Ebû  Bekr  İbnu`l-Enbârî  271/885  yılında  Recep  ayının  11.  gecesi  Enbârʼda 

(Irak) dünyaya gelmiştir. Henüz küçük yaşlarında iken babası Ḳâsım b. Muhammed 

el-Enbârî ile beraber Bağdat’a gelmiş ve oradaki ilim ortamıyla yakından tanışmıştı. 

Kendisi de âlim olan babasından kırâat ilmini öğrenmiş, nahiv ve lugat ilimlerini ise 

Kûfe  ekolünün  kurucusu  S̱aʽlebʼden  öğrenmiş  ve  onun  en  meşhur  öğrencilerinden 

biri  olmuştur.  Daha  genç  yaştayken  babasının  ders  verdiği  camiin  diğer  köşesinde 

                                                 

1

 Ebuʼl-Ferac Muhammed b. İsḥâḳ b. en-Nedîm, el-Fihrist, thk. Rıza Teceddüd, Tahran, tsz. 



I/81; el-Ḫaṭîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdad, thk. Beşşâr ʽAvâḍ Maʽrûf, Dâruʼl-Ğarbiʼl-İslâmî, 

Beyrut,  1422/2002,  IV/298-299;  Yakut  el-  Ḥamevi,  Muʽcemu`l-Udebâ,  thk.  İhsan  Abbas, 

Dâru`l-Ğarbi`l-İslâmî, Beyrut, Lübnan, 1993, VI/2614-2615. 


 Kamran Abdullayev 

 

260 


İbnu’l-Enbârî de ders okutmaya başlamıştır. Kendisinin ilim bakımından babasından 

daha üstün olduğu kaynaklarda zikredilmektedir.

2

 

Çok yönlü bir âlim olan İbnuʼl-Enbârî, özellikle kırâat, Arap dili, nahiv ve hadîs 



alanlarında  temâyüz  etmiştir.  İbnuʼl-Enbârîʼnin  en  büyük  özelliği,  çok  güçlü  bir 

hâfızaya  sâhip  olmasıdır.  Rivâyetlerde  İbnuʼl-Enbârîʼnin  üç  yüz  bin  beyit,  on  üç 

sandık  hacminde  kitabı  ve  yüz  yirmi  tefsîri  isnâdlarıyla  birlikte  ezbere  bildiği 

zikrolunmaktadır.  Bu  rakamlar  abartılı  görünse  de,  onun  çok  kuvvetli  bir  hâfızası 

olduğunu anlatmaktadır. İbnuʼl-Enbârî, derslerini çoğu zaman ezbere okutmaktaydı. 

Bu  konuda  babasından  şu  olay  nakledilmiştir;  Bir  defasında  İbnuʼl-Enbârî 

hastalanmıştı. Babası oğlunun bu hastalığından dolayı çok tedirgindi. Bunun üzerine 

bazıları  neden  bu  kadar  tedirgin  olduğunu  sormuş  ve  İbnuʼl-Enbârîʼnin  babası;  Şu 

gördüklerinizin  tamamını  ezbere bilen  biri  için  nasıl  tedirgin  olmayayım? cevabını 

vermiş ve duvarın kenarındaki sandıklar dolusu kitapları göstermiştir.

3

 

Abbâsî  halîfesi  Râzî  Billâh  ile  yakın  ilişki  içerisinde  olan  İbnuʼl-Enbârî,  bir 



müddet halîfenin oğullarına öğretmenlik etmiştir. Râzî Billâhʼtan çok ikrâm görmüş, 

halîfenin  huzurunda  birçok  ilmî  toplantılara  katılmıştır.  İbnuʼl-Enbârî,  halîfenin 

kendisine ikrâm ettiği yemeği, hâfızasını zayıflatmaması için terketmiştir. Başka bir 

rivâyette  İbnuʼl-Enbârî  pazarda  yürürken  gözüne  güzel  bir  câriye  ilişmiş  ve  ondan 

hoşlanmıştı.  Bunu  duyan  halîfe  câriyeyi  satın  alarak  İbnuʼl-Enbârîʼye  gönderdi. 

Ancak İbnuʼl-Enbârî, câriyeyi kendisini ilimden alıkoyduğu ve zihnini meşgûl ettiği 

için  iâde  etti.  Bu  olay  üzerine  halîfe,  ilmi  İbnuʼl-Enbârîʼden  daha  fazla  seven  bir 

kimse görmediğini belirtmiştir.

4

 

İbnu’l-Enbârî  hadis  rivayetinde  s̱iḳa  ve  ṣadûḳ  olarak  nitelenmiştir.  Genelde 



derslerini  ezbere  okuttuğu  için  bazen  hadîsin  senet  ve  metninde  hatâ  yapmaktadır. 

Bu  konuda  öğrencisi  Ebuʼl-Hasen  ed-Dâraḳuṭnî  şöyle  bir  olay  nakletmiştir;  Bir 

cuma günü İbnuʼl-Enbârîʼnin dersine katılmış ve İbnuʼl-Enbârî bir hadîsin senedinde 

Ḥayyân  demesi  gerekirken  Ḥibbân  demiş  veya  bunun  tersini  söylemiştir.  Ders 

                                                 

2

  İbnu’n-Nedîm,  el-Fihrist,  I/82;  el-Ḫaṭîb  el-Bağdâdî,  Târîhu  Bağdad,  IV/299;  Ḥâtim  Ṣâliḥ 



ed-Ḍâmin, İbnu’l-Enbârî sîratuhû ve muellefâtuhû, Dâru’l-Beşâir, Birleşik Arap Emirlikleri, 

1425/2004, s. 11. 

3

  Cemâluddîn Ebuʼl-Hasan Ali b. Yûsuf  el-Ḳıfṭî, İnbâhuʼr-Ruvât ʽalâ Enbâhiʼn-Nuḥât, thk. 



Muhammed  Ebuʼl-Fazl  İbrahim,  Dâruʼl-Fikriʼl-Arabî,  Kahire,  1406/1982,  III/202; 

Celâleddîn es-Suyûṭî, Buğyetuʼl-Vuʽât fî Ṭabaḳâtiʼl-Luğaviyyîn veʼn-Nuḥât, thk. Muhammed 

Ebuʼl-Fazl İbrâhîm, el-Mektebetuʼl-ʽAsriyye, Lübnan, tsz. I/212. 

4

 el-Ḫaṭîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, IV/299.  



Ebu Bekr İbnu`l-Enbarî`nin Hayatı ve İlmî şahsiyeti 

261 


bittikten  sonra  ed-Dâraḳuṭnî,  İbnuʼl-Enbârîʼye  hatâ  yaptığı  yeri  söyler  ve  hatâyı 

düzeltir. Ertesi cuma günkü derste İbnuʼl-Enbârî, hadîsin senedinde hatâ yaptığını ve 

ed-Dâraḳuṭnîʼnin  bu  hatâsını  düzelttiğini  ve  herkesin  de  bu  hatâyı  düzeltmesini 

ister.


5

 

Hanbelî  mezhebine  mensûb  olan  İbnuʼl-Enbârî,  hayâtı  boyunca  hiç  evlenme-



miştir. Maddî yönden çok zengin olmasına rağmen kaynaklarda cimri olduğu nakle-

dilmektedir.  Bir  kişi  kendisine  gelerek  Bağdat  ehlinin  kendisi  hakkında  bir  konuda 

icmâ  ettiğini  söylemiş  ve  bana  bir  dirhem  ver  de  bu  icmâyı  bozayım  demiştir.  Bu 

icmânın  ne  olduğunu  soran  İbnuʼl-Enbârîʼye,  cimriliği  konusunda  icmâ  olduğunu 

bildirmiştir. İbnuʼl-Enbârî buna gülmüş ve hiçbir şey vermemiştir.

6

 



1.3.

 

Vefâtı 

İbnu’l-Enbârî  10  Zilhicce  328/16  Eylül  940  senesinde  erken  sayılabilecek  bir 

yaşta, kurban bayramı günü Bağdat’ta vefat etti ve evine defnedildi. Hayatı boyunca 

hâfızasını  korumak  için  kendisini  ağır  bir  perhize  tabi  tutan  İbnuʼl-Enbârî,  vefât 

etmeden  önce  canının  istediği  her  şeyi  yemiş  ve  artık  pehrize  gerek  kalmadığını 

söylemiştir.

7

  

2.



 

İbnuʼl-Enbârîʼnin ilmi şahsiyeti 

Arap  dilciliği  üzerinde  en  etkili  olan  iki  ekol  şüphesiz  Basra  ve  Kûfe  dil 

ekolleridir. Daha sonra ortaya çıkan Bağdat dil ekolü uzlaşmacı bir tavır sergilemiş 

ve  bu  ekole  mensûb  olan  âlimler  orta  yolu  tutmaya  çalışmışlardır.  Günümüzde 

kullanılan  nahiv  ve  sarf terimlerinin tesbîtini Basra ve  Kûfe  ekolleri  yapmıştır.  Bu 

iki ekol bazı meselelerde ihtilâf etmiş ve bazı konularda birbirlerinden farklı terimler 

kullanmışlardır. Ancak Arapça üzerinde günümüze dek etkisi en çok görülen, Basra 

dil ekolü olmuştur.

8

  

                                                 



5

 el-Ḳıfṭî, İnbâhuʼr-Ruvât, III/202. 

6

  Ebû  Bekr  Muhammed  b.  el-Hasen  ez-Zebîdî  el-Endelûsî,  Ṭabaḳâtuʼn-Naḥviyyîn  veʼl-



Luğaviyyîn, thk. Muhammed Ebuʼl-Fazl İbrâhîm, Dâruʼl-Maʽârif, Beyrut, 1984, I/154.  

7

  el-Ḫaṭîb  el-Bağdâdî,  Târîhu  Bağdâd,  IV/299;  Ebuʼl-Hüseyn  b.  Ebî  Yaʽlâ,  Ṭabaḳâtuʼl-



Ḥanâbile, thk. Muhammed Ḥâmid el-Faḳî, Dâruʼl-Maʽrife, Beyrut, tsz, II/72; Şemsuddîn ez-

Zehebî,  Târîhuʼl-İslâm  ve  Vefeyâtuʼl-Meşâhîr  veʼl-Aʽlâm,  thk.  Beşşâr  ʽAvvâd  Maʽrûf, 

Dâruʼl-Ğarbiʼl-İslâmî,  2003,  VII/564;  Maʽrifetu  Kurrâiʼl-Kibâr  ʽaleʼ-Ṭabaḳât  veʼl-Aʽs̱âr

thk.  Ebû  Abdillah  İsmâîl  eş-Şâfiîʽ/Muhammed  Fâris,  Dâruʼl-Kutubiʼl-İlmiyye,  Beyrut, 

1417/1997,  I/160;  Yâkût  el-Hâmevî,  Muʽcemuʼl-Udebâ,  VI/2618;  es-Suyûṭî,  Buğyetuʼl-

Vuʽât, I/214; Emin Işık, “İbnüʼl-Enbârî”, DİA, XXI/24-25. 

8

 Daha fazla bilgi için bkz. Şevkî Ḍayf, el-Medârisuʼn-Naḥviyye, Dâruʼl-Maʽârif, Kahire, tsz, 



s. 17. 

 Kamran Abdullayev 

 

262 


Çalışmamızın  konusu  olan  İbnuʼl-Enbârî,  Kûfe  dil  ekolü  âlimleri  arasında 

sayılmakta ve bu ekolün önderlerinden olan Ebuʼl-Abbâs S̱ʽalebʼin (v. 200-291/816-

904)  öğrencisidir.  Kaynaklarda  İbnuʼl-Enbârî,  bu  ekolün  önde  gelenlerinden  biri 

olarak zikredilmektedir. Ebuʼl-Berekât İbnuʼl-Enbârî bu konuda şunları söylemiştir; 

İbnuʼl-Enbârî,  Kûfe  nahvi  konusunda  insanların  en  bilgini  idi.

9

  Yine  ez-Ẕehebî, 



İbnuʼl-Enbârî hakkında ʽKûfe nahvi konusunda insanların önderi idiʼ demektedir.

10

 



2.1.

 

Bazı âyetlerin tefsîrindeki görüşleri 

İbnuʼl-Enbârî,  َنوُجْرَی  َل  اَم  ِالله  َنِم  َنوُجْرَتَو  (oysa  siz  Allahʼtan  onların  beklemedikleri 

şeyleri  bekliyorsunuz)

11

  âyetinin  tefsîrinde  bazı  tefsîrcilerin  ءاجر  kelimesinin  ʽkorkuʼ 



anlamında olduğunu söylediklerini rivâyet etmiştir. İbnuʼl-Enbârî, bunun yanlış olduğunu 

ve  ءاجر  kelimesinin  yalnız  inkâr  edatlarıyla  berâber  geldiği  zaman  korku  anlamı 

kazandığını belirtmiştir. Falancadan korkmadım anlamında ا ن َلاُف ُتْوَجَر اَم denilmektedir.

12

 



Yine  İbn  Manẓûr,   َكِسْفَن  يِف  اَم  ُمَلْعَأ  َلَو  يِسْفَن  يِف  اَم  ُمَلْعَت  (Sen,  benim  içimde  olanı 

bilirsin; ben Senin içinde olanı bilmem)

13

 âyetinin  tefsîrinde şunları söylemektedir; 



Bu  konudaki  en  güçlü  görüş  İbnuʼl-Enbârîʼnin  görüşüdür.  Âyette  geçen  ʽnefsʼ 

kelimesi, ʽgaybʼ anlamındadır.

14

 

2.2.



 

Bazı hadîslerin açıklamasında getirdiği yorumlar 

İbnuʼl-Enbârî, 

 ُجَر  َكاَذ

 َنآ ْرُقْلا  ُداسَوَتَی  َل   ل

  hadîsinin  açıklamasında  İbn  Ḳuteybeʼnin 

hadîsin  hem  övme,  hem  de  yerme  anlamında  olduğunu  söylediğini  rivâyet 

etmektedir.  Bu  görüşe  göre  hadîs  övme  olarak  ʽKurânʼı  çok  okuduʼ  anlamında, 

yerme  olarak  ise  ʽKurânʼı  yastık  yaptı  ve  üzerinde  uyuduʼ  anlamındadır.  İbnuʼl-

Enbârîʼye  göre  bu  görüş  yanlıştır.  Çünkü   َداسَوَت  fiili,  yalnız  yerme  anlamında 

kullanılmaktadır.  Burada  kastedilen  de,  Kurân  üzerinde  uyuyan  ve  Kurânʼı  yastık 

yapan kişiyi yermedir.

15

  



Yine  ئ

ِفاكُم  نم  َّلِإ  ءانَّثلا  لَبْقَی  َل  َناَك  (Hz.  Peygamber  (s.a.v),  övgüyü  yalnız  iyilik 

yaptığı kişiden kabûl ediyordu) hadîsi konusunda el-Ḳuteybî şunları söylemektedir; 

                                                 

9

 Ebuʼl-Berekât İbnuʼl-Enbârî, Nuzhetuʼl-Elibbâ, s. 197. 



10

 Şemsuddîn ez-Ẕehebî, Teẕkiratuʼl-Ḥuffâẓ, III/42. 

11

 Nisâ, 104. 



12

 İbnuʼl-Enbârî, el-Ezdâd, s. 9-10. 

13

 Mâide, 114. 



14

 Ebu’l-Faḍl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfiʽî , 



Lisânu’l-Arab,  thk.  Abdullah  Ali  el-Kebîr,  Muhammed  Ahmed  Ḥasbellah,  Hâşim 

Muhammed eş-Şâzelî, Dâru’l-Maârif, Kahire, tsz, VI/4500. 

15

 Cârullâh ez-Zemaḫşerî, el-Fâiḳ fî Ğarîbiʼl-Hadîs, IV/59; İbnuʼl-Enbârî, el-Ezdâd, s. 186-187. 



Ebu Bekr İbnu`l-Enbarî`nin Hayatı ve İlmî şahsiyeti 

263 


Hz. Peygamber bir kişiye iyilikte bulunduktan sonra o kişinin övgüsünü kabûl eder, 

ama  iyilikte  bulunmadan  önce  övülürse  bunu  kabûl  etmezdi.  İbnuʼl-Enbârî  bu 

açıklamanın  yanlış  olduğunu  belirtmiş  ve  Hz.  Peygamberʼin  (s.a.v)  iyiliğinin  her 

kesi  kapsadığını,  Oʼnun  tüm  insanlığa  rahmet  olarak  geldiğini  ve  bir  kişinin 

müslümanlığının  tamâm  olması  için  Hz.  Peygamberi  övmesinin  farz  olduğunu 

bildirmiştir.  Dolayısıyla  hadîs,  ʽHz.  Peygamber  (s.a.v),  yalnız  müslümanlığına 

inandığı (İslâmı tam olan) kişilerin övgüsünü kabûl ederdiʼ anlamındadır.

16

 



2.3.

 

İbnuʼl-Enbârîʼnin Bazı Dil Konularına Dair Görüşleri 

İbnuʼl-Enbârî  bir  konu  hakkında  genel  olarak  farklı  âlimlerin  görüşlerine  baş 

vurmakta  ve  onlardan  nakillerde  bulunmaktadır.  Ancak  bundan  İbnuʼl-Enbârîʼnin 

sadece  başkalarından  rivâyette  bulunduğu  anlaşılmamalıdır.  İbnuʼl-Enbârî  bu 

görüşleri  naklederken  bile  çok  ciddi  bir  eleştiri  süzgecinden  geçirmekte,  bazı 

görüşleri diğerlerine tercih etmekte veya kendi görüşünü ortaya koymaktadır.  

Cerîr  b.  ʽAṭiyyeʼnin  Ömer  b.  Abdulazîz  hakkında yazdığı  bir  mersiyede  şöyle 

denilmektedir; 

 ِب  ْتَسْیَل ُةَفِساَك  ُسْماشلاَف

  ةَعِلاَط

 

 َقْلاَو ِلیللا ُموُجُن َكْیَلَع يِكْبَت



اَرَم

 

Güneş batmıştır, doğmamıştır, Sana gecenin yıldızları ve ay ağlamaktadır.



17

 

İbnuʼl-Enbârî,  beytin  şerhinde  şunları  söylemektedir;  Benim  görüşüm  beyitte 



geçen رمقلاو موجنلا ifadeleri, يكبت ile nasbedilmiştir. Sanki şöyle demektedir; 

 َب


  ُسْماشلا ِتَك

رمقلاَو ِلیللا ُموُجُنَو (Güneş, gecenin yıldızları ve ay ağlıyor). 

Yine    ُنوُتْف

َمْلا  ُمُك یَأِب  َنوُرِصْبُیَو  ُرِصْبُتَسَف  (Hanginizin  aklından  zoru  olduğunu  yakında 

sen  de  göreceksin,  onlar  da  görecekler)

18

  âyetinin  açıklamasında  İbnuʼl-Enbârî 

şunları söylemektedir;   ُنوُنُجْلا  ُمُكایَأَب ىَنْعَمْلَا (Delilik hanginizdedir göreceksiniz). Âyette 

mefʽûl, masdar anlamında kullanılmıştırʼ.



19

 

2.4.



 

İbnuʼl-Enbârîʼnin Bazı Dil Konularıyla İlgili Tercihleri 

Müellif kırâatla ilgili kaleme aldığı Îḍâḥuʼl-Vaḳf veʼl-İbtidâ adlı eserinde,   َحَلْفَأ ْدَق

اَهااكَز  ْنَم  (Kendini  arıtan  saadete  ermiştir)

20

  âyetinin  açıklamasında  şunları 



söylemektedir; ʽBizim tercîhimiz, mânânın açık olması sebebiyle kasemin cevâbının 

                                                 

16

  Şemsuddîn  Ebi’l-Ḫayr  Muhammed  b.  Muhammed  b.  Muhammed  b.  Ali  el-Cezeri,  en-



Nihâye  fî  Ğarîbiʼl-Hadîs  veʼl-Es̱er,  thk.  Ṭâhir  Ahmed  ez-Zâvî-Mahmûd  Muhammed  et-

Ṭanâḥî, el-Mektebetuʼl-İmiyye, Beyrut, 1399/1979, IV/180. 

17

 Cerîr b. ʽAṭiyye, Dîvân, s. 736. 



18

 Kalem, 4-5. 

19

 İbnuʼl-Enbârî, ez-Zâhir, I/438-439. 



20

 Şems, 9. 



 Kamran Abdullayev 

 

264 


mahzûf olduğudur. Âyette kastedilen, Güneşe ve onun ışığına yemîn olsun ki, itâat 

ehli mutlu olmuştur, mâsiyet ehli bedbaht olmuşturʼ. اَهاَّسَد نَم  َباَخ  ْدَقَو اَهاَّكَز  نَم  َحَلْفَأ  ْدَق

(Kendini  arıtan  saadete  ermiştir,  kendini  fenalıklara  gömen  kimse  de  ziyana 

uğramıştır)

21

 âyetleri, mahzûfun delîlidir.



22

 

Yine  İbnuʼl-Enbârî,  اارَج  امُلَه  ifadesi  hakkında  üç  görüş  bulunduğunu  ve  bu 



görüşlerden  kendisinin  tercîhinin   امُلَه  ifadesinin  tasrîf  edilmemesi  olduğunu 

belirtmiştir.  Çünkü   امُلَه,  fiil  değildir.  Buna  delîl  olarak 



 َّمُلَه  ْمِهِناَو ْخِ ِلِ  َنيِلِئاَقْلاَو

 

اَنْيَلِإ

 

(kardeşlerine ʽBize gelin, zorlanmadıkça savaşa gitmeyinʼ diyenleri bilir) âyetini 

göstermiştir.

23

 



2.5.

 

İbnuʼl-Enbârîʼnin Bazı Dilcilere Getirdiği Eleştiriler 

2.5.1.

 

Ebû Ḥâtim es-Sicistânî 

İbnuʼl-Enbârî, Basra dil ekolünün ileri gelen âlimlerinden biri olan  Ebû Ḥâtim 

es-Sicistânîʼye eserlerinde çok sayıda eleştiri yöneltmiştir.

24

  ى دُه 



ِهیِف ۛ  َبْیَر  َل  ُباَتِكْلا  َكِل ََٰذ

 َنیِقَّتُمْل ل (Bu, doğruluğu şüphe götürmeyen ve Allahʼa karşı gelmekten sakınanlara yol 

gösteren Kitapʼdır)

25

 âyetinin açıklamasında el-Aḫfeş,  



َكِل ََٰذ ifadesinin mübteda,  ُباَتِكْلا 

kelimesinin naʽt ve  ِهیِف ۛ  َبْیَر  َل ifadesinin mübtedânın haberi olduğunu söylemiştir. es-

Sicistânî  bu  görüşün  yanlış  olduğunu  ve  Raʽd  sûresinin  ilk  âyetinin  buna  delîl 

olduğunu  iddia  etmiştir.  İbnuʼl-Enbârî,  es-Sicistânîʼnin  bu  konuda  hata  ettiğini  ve 

Kitâb kelimesinden sonra rafʽ eden bir etken geldiği zaman naʽt, gelmediği zaman 

ise  haber  olduğunu  söylemiştir.  Raʽd  sûresinin   ِباَتِكْلا  ُتاَيآ  َكْلِت  رملا  (Elif,  Lam,  Mim, 

Ra.  Bunlar  Kitabʼın  âyetleridir)  âyetindeki 


Yüklə 3,47 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin