MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
V əhşilik dişini çəkdi çiy ətdən El ə ki, dünyada od aldı insan T əkcə işıq deyil, bu təbiətdən 124 O gün l əzzət aldı, dad aldı insan (54, 168). «Xalq dilinin obrazlarından yaradıcı şəkildə əxz etmək şeirə t əkrarolunmaz məftunluq, orijinallıq, yüksək ovqat və emosional d ərinlik bəxş edir» (29, 80). Xalq bədii təfəkkürünün yaratdığı obraz z ənginliyi frazeoloji dil materiallarında xüsusilə sezilir və şeirdə xalq ruhuna yaxınlıq folklor deyim tərzini zəruriləşdirir. Frazeoloji birl əşmələrin aktuallaşması onun müdriklik qaynağı olma funksiyasından törəyir. Şeiri xalq poeziyası ilə bağlayan notlar frazeoloji birl əşmələrin aktuallaşması prosesində daha tutumlu olur, şeir dilini daha enerjili edir. Sabit söz birl əşmələrinin aktuallaşdırılması bir sıra s ənətkarlıq aktına da daxili enerji verir. Fikirləri yetkin və bitkin formaya salmaq, şeirin təravətini, estetik dəyərini aşkra çıxarmaq naminə frazeoloji vahidlər təbii deyim ölçülər daxilind ə aktuallaşdırılır. Bu əməliyyat ilk öncə onunla əlamətdardır ki, bu, ana dilinin daxili ehtiyatlarına daha dərndən nüfuzetm ə imkanlarına yol açır. Söz ə can verən, ona estetik təsir qüdrəti aşılayan şairdir. Söz s ənətkarı oxucuya dilimizin əvəzolunmaz gözəlliklərini hiss etdirib sevdirm ək üçün onun potensial imkanlarını aşkarlamağa s əy göstərir. Bu prosesdə danışıq idiomları sənətkarlar tərəfindən yenid ən yaradıcılıq süzgəcindən keçirilir və aktuallaşdırılır. Dizl ər girdən düşür, gözlər işığından, Sif ət də əvvəlki yar-yaraşıqdan (95, 33). Alnı açıq, dili uzun, Olanların qabağında N ə deyəsən – Əli uzun, dili gödək? O qanqaldır, Bir t ərəfdən qoparsaq da, O t ərəfdən göyərəcək (102, 18). 125 Qorxuram daş yağa çörək təknəmə Söz ki, ağsaqqallıq eyləyə bilmir. Q əzəb çəlləyinə barıt tökənə Q ələmim yağ-ballıq eyləyə bilmir (54, 202). Göründüyü kimi, frazeoloji birl əşmələrin stimul verdiyi emosional-psixoloji m əqamların zilə qalxması ilə nümunəvi şeir m əhsulu hasil olur. Bu təkzibedilməz fakt – sözün həqiqi m ənasnda fitri qabiliyyətə malik olan hər bir şairin dilində frazeologizml ərdən güc alan xalq nəfəsi mütləq iştirak edir. 1960-1980-ci ill ərin poeziya dilində şifahi xalq ədə- biyyatının ilıq nəfəsi daha çox duyulmağa başladı və onun aşkar s əmərəsi belə bir qənaəti daha qəti şəkildə təlqin etdi ki, şeirdə şifahi və yazılı bədii dil ənənələrindən bəhrələnməyin faydası böyükdür. Folklor poetikası poeziya dilinin mənbəyində dayanan v ə onu həmişə saflaşdıran tükənməz sərvətdir. Xalq dilinin ilkinliyi, deyim t ərzinin təbiiliyi el ədəbiyyatında daha etibarlı hifz olunur v ə təbiidir ki, şeir yaradanlar milli ruhun hopduğu bu z əngin xəzinədən həmişə bəhrələnmişlər. 1960-1980-ci illər poeziyası da bu təmiz bünövrə üzərində yaranıb inkişaf etmişdir. Bel ə deyim tərzi bu illərin şeir nümunələrinin canına-qanına elə hopmuşdur ki, onun orijinal istedad sahiblərinin yaradıcılıq üslubunda, şeir dilində sezmək o qədər də çətin deyildir. Deməli, folklor dilin ə məxsus şirinlik və cazibədarlığın müasir şeir sənə- tind əki təzahürləri öz-özünə baş verməmişdir. Bunu folklor ruhlu x əlqi deyim tərzinə, milli düşüncəni özündə əks etdirən frazeoloji dil materiallarına yaradıcı münasibət doğurmuşdur. Frazeoloji materiallardan istifad ə vərdişləri, poetik ənənələr 1960-1980-ci ill ər poeziyası tərəfindən geniş və intensiv şəkildə əxz edilmiş, ayrı-ayrı söz sənətkarlarında isə bu ənənə xüsusi olaraq z ənginləşmə prosesi keçirmişdir. Frazeoloji vahidl ərin improvizəsi müxtəlif səciyyəli əhval- ruhiyy ələrin assosiyası üzərində yaradılır və bunun nəticəsi 126 olaraq fikir d ərinliyi deyim yığcamlığı ilə uyuşur. Qərinələrdən keç ən və bu gün də nitqimizdə işlək olan koloritli idiomlar, onlaın aktuallaşması müasir ünsiyyət materialı və bədii obraz kimi f əallaşır. Ənənəvi frazeoloji birləşmə modelləri misra struk- turlarında mühüm yer tutur. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|