Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
44 da. Demək olar ki, rus xalqı, öz torpağının ucsuz-bucaqsız olması, öz təbii qeyri-mütəşəkilliyinin qurbanı olmuşdur.” Təbiətin zəngin- lik dərəcəsi, həmin ərazidə yaşayan xalqların xarakterinə də özünə- məxsus tərzdə təsir göstərir. Məsələn, Yeni Qvineyanın dərinlik- lərində yaşayan xalqlar, yalnız təbii tələbatlarını ödəməkdən ötrü çalışırlar. Onlar lazımi qədər qida əldə edir və sabah üçün ehtiyat ərzaq əldə etmək haqqında düşünmürlər. Belə bir xüsusiyyət səxavətli təbii şəraitin olması ilə izah edilə bilər. Həddən-ziyadə səxavətli, zəngin təbiət insanı bir növ özündən asılı vəziyyətə salır. Belə mühitdə təbii tələbatların asanlıqla ödənilməsi, insana sabah üçün fikirləşməyə sövq etmir, onu tənbəlləşdirir. Əksinə daha kəskin və kasıb təbiətli, yerüstü və yeraltı sərvəti az olan xaqlqlar isə öz gələcəyi haqqında daha çox fikirləşməli olduqları üçün, daima axtarışda olur və zəhmətkeş olmaları ilə fərqlənirlər. Coğrafi determinizm konsepsiyası coğrafi mühitin, ölkə əhalisinin xarakterində oynadığı rola xüsusi əhəmiyyət verir. Onlar, təbii şəraiti bir növ səhnə kimi təsvir edirlər və mühiti aktyorların oynayacığı tamaşnaın müəllifi hesab edirlər. Relyef, iqlim, dəniz, meşə qədim insanların Tale- adlandırdıqları məna daşıyır. Təbii mühit etnik təfəkkürün, xarakterin, anatomik fiziolojo xüsusiy- yətlərin formalaşmasına və təkamülünə təsir göstərməsi heç kimdə şübhə doğurmur. Lakin, bu fakt xalqların intellektual inkişafına görə mədəni və geridə qalmış olanlara ayırmağa imkan vermir. Əgər ingilislərin bütün Yeni dövr ərzində bəşər tarixinin inkişafında əhəmiyyətli, bəlkə də həlledici rol oynaması bu xalqın yüksək təfəkkürə malik olmasını təsdiq edirsə, onda onların qədim dövrdəki passiv mövqeyini necə izah etmək olar? Qədim dünyanın ən qüdrətli dövlətlərindən biri olan Hindistanın uzun müddət müsəmləkə halında qalmasının əsl səbəbi nə idi? Bu suallar başqa bir faktı təsdiq edir: hər bir dövr müəyyən bir xalqı və ya xalqlar qrupunu tarixin aparıcı qüvvəsinə çevirir, etnosun təfəkkür üsulu ilə dövrün təfəkkür üsulu qovuşur. İrsi olaraq verilmiş təfəkkür mexanizmləri mövcud problemlərin həlli üçün daha qabil olurlar (A.Əsədov). |