Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tə-
səvvür fəaliyyətə başlayır. Həm duyğu, həm də qavrayış ancaq predmetlə bilavasitə təmasda yaranır. La- kin predmetin bizə təsirindən müəyyən vaxt ötdükdən sonra da biz beynimizdə onun obrazını canlandıra bilirik. Qavrayış əsasında yaranan bu hissi obraz təsəv- vürdür. Təsəvvür qavrayışın bir növ reproduksiyasıdır. Buna görə də cismin təsəvvür- də bərpa olunan obrazı qavrayışda verilən obrazından müəyyən cəhətlərinə görə fərqlənir: Əvvəla , təsəvvür qavrayışa nisbətən daha ümumidir, idrakın məqsədəuyğunlu- ğu təsəvvürdə daha güclüdür, təsəvvürdə predmetin insanı maraqlandıran cəhətləri ön plana çəkilir və qeyri-mühüm tərəflərdən sərfnəzər edilir. Buna görə də təkcə bi- lavasitə qavranılan predmetləri deyil, hətta heç bir zaman qavramadığımız predmet- ləri də təsəvvür etmək mümkündür, çünki təsəvvür yalnız yaddaş ilə deyil, həm də təxəyyül və fantaziya ilə bağlıdır. Məsələn, qədim yunan mifologiyası yarıadam- yarıat - kentavr haqqında təsəvvür yaratmışdır. Bu təsəvvürün tərkibinə nəzər sal- saq görərik ki, o gerçəklikdə müşahidə etdiyimiz ayrı-ayrı varlıqların hissələrinin kombinasiyasından yaranmışdır. Təxəyyülün yaratdığı təsəvvürlər əslində real predmet və hadisələr haqqında təsəvvürlərə əsaslanır. Nəhayət , təsəvvür həmişə yaradıcı xarakter daşıyır, belə ki, insan gerçəklikdə mövcud olan elementlər əsasın- da real həyatda olmayan və yaxud da hələlik gerçəklikdə mövcud olmayan, lakin ya təbii prosesin, ya da praktikanın inkişafı nəticəsində gələcəkdə yarana biləcək yeni şeylər haqqında da təsəvvür yarada bilir. Özünün adi mənasında işlədilən "hiss" sözü duyğu, qavrayış, təsəvvürdən baş- qa bir məna da kəsb edir; hiss anlayışı vasitəsilə biz insan emosiyasının qəzəb, qor- xu, kədər, məhəbbət, nifrət, simpatiya, ləzzət, razılıq, narazılıq və s. növlərini də 218 ifadə edirik. Hər bir adam digərindən həm də özünün emosional fərdiliyinə görə fərqlənir. Emosiyalar insanın bu və ya digər hadisəyə aydın, fəal münasibəti olub, hadisənin aşkar və ya gizli şəkildə qiymətləndirilməsini ehtiva edən "yaxşı", "xe- yirxah", "ədalətli", "ədalətsiz", "gözəl", "ülvi" və b. anlayışlar vasitəsilə ifadə olu- nur. Müasir elmi ədəbiyyatda mənəvi dəyərlər və ya sərvətlər adlanan bu anlayışlar heç də xalis fərdi səciyyə daşımayıb, bilavasitə tarixi dövrlə, insanların qrup və sin- fi mənsubiyyəti ilə bağlıdır. Bu onu göstərir ki, emosiyalar konkret sosial-tarixi məzmuna və obyektiv informasiyaya malikdirlər. Hissi idrak haqqında yuxarıda deyilənləri yekunlaşdırıb belə nəticəyə gələ bilə- rik ki, hissi fəaliyyətin və hissi idrakın başlıca formaları Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|