Mübariz yusifov linqviSTİk tipologiYA

Linqvistik tipologiya
77
mamilə dil diskriminasiyası ideyasına xidmət edirdi. O, köksöz-
lü və aqültinativ dilləri primitiv düşüncə məhsulu hesab edirdi. 
Sovet dilçiliyində Lev Vladimiroviç Şerbanın, Viktor Viladimi-
roviç Vinoqradovun, Boris Aleksandroviç Serebrennikovun qiy-
mətli tədqiqatları vardır. 
Azərbaycan dilçilik məktəbi
Azərbaycanda intellektli insanlar həmişə olmuşdur. Ancaq 
tarixi məqamlarda dövlətçilik ideologiyası imkan verməmişdir 
ki, xalqın içərisindən çıxan intellektlər onların özlərinə, öz dil-
lərinə xidmət edə bilsinlər. Məsələn, XI əsrin görkəmlli alimlə-
rindən Əbu Zəkəriyyə Yəhya ibn Əli Xətib Təbrizinin üslubiy-
yata aid çoxlu əsərləri olmuşdur. Ancaq ərəb dilinə dair, bəzi 
hallarda isə Azərbaycan dilinə aid mənbələrə Xətib Təbrizinin 
əsərləri barədə məlumatlar vardır. Çox təəssüf ki, sovet döv-
ründə belə kitablar ya üzə çıxmamış, və ya tapılanlar represiya 
dövründə (1937-1940) məhv edimişdir. Ancaq Azərbaycan di-
linə aid bəzi tədqiqatların izləri saxlnıla bilmişdir. Məslən, XIV 
əsrdə Cəmaləddin ibn Mühənnanın yazdığı “Hilyət-ül-lisan, həl-
bət-ül-bəyan” adlı əsəri haqqında məlumat vardır. Həmin dövrə 
Hüsam adlı müəlifin “Tövət-ül-Hüsam” adlı əsəri yaradılmış-
dır. Əsər farsca-Azərbaycanca mənzum lüğətdir. Həmin əsərdən 
aşağıdakı nümunələr maraqlıdır:
Xuda – Tanrı, təvangər – mənisi bay
İşə buyruq verici – karfərmay
XIX əsrdə, XX əsrin əvvəllərində yazılmış qrammatikalar 
dərsllik xarakterli olmuşdur. Sovet dövründə və hazırda Azər-
baycan dilçiliyində çoxlu əsərlər yaradılmışdır. Azərbaycan-
da dilçilik elmi Bəkir Çobanzadənin Məmmədağa Şirəliyevin, 
Əbdüləzəl Dəmiçizadənin və Muxtar Hüseynzadənin fəaliyyə-
tindən bəhrələnmişdir. Ancaq demək olar ki, Azərbaycan dilçi-
liyində tipologiya ilə bağlı heç bir yeni konsepsiya yaradılma-

---