Mühazirə 1 Giriş Əsas anlayışlar. "Məlumat"

Çoxölçülü model
Verilənlərin təsvirinə relyasiya yanaşması ilə eyni vaxtda çoxölçülü yanaşma yaranmışdır, lakin real işləyən çoxölçülü VBIS-lər çox azdır. Bu sistemlərə maraq 90-cı illərin ortalarından başlayaraq xeyli artdı. Artım relyasiya modelinin əsasını qoyan E.Koddundərc etdirdiyi proqram məqaləsindən sonra 1993-cü ildə baş verdi. Həmin məqalədə OLAP (Online Analytical Processing – Operativ Analitik Emal) sinif sistemlərinə 12 təlabat formalaşdırılmışdır və onlardan əsasları çoxölçülü verilənlərin emalına və konseptual təsvirinə aiddir. Çoxölçülü sistemlər qərar qəbul etmək və təhlil aparmaq üçün informasiyanın operativ emalına imkan verir.

Informasiya sistemi konsepsiyasının inkişafında iki istiqaməti ayırmaq olar:

- operativ emal sistemləri;

- analitik emal sistemləri (qərarların qəbulunudəstəkləyən sistemlər);

Relyasiya VBIS-ləri informasiyanın operativ emalı tipli informasiya sistemləri sahəsində çox səmərəli idilər.Analatik emal sistemlərində isə VBIS-lər kifayət qədər çevik və səmərəlideyillər. Bu baxımdan çoxölçülü VBIS-lərdaha səmərəli hesab olunur.

Çoxölçülü VBIS informasiyanın interaktiv analitik emalı üçün nəzərdə tutulub vədar çərçivədə ixtisaslaşdırılmış sistem hesab olunuru. Bu cür VBIS-lərə xas olan əsas anlayışlar aşağıdakılardır: verilənlərin proqnozlaşdırılması, statikliyi aqreqatlaşması və.

Verilənlərin vaxtla başlılığı sorğuda göstərilmiş tarixə və vaxta görə seçim aparmaq məqsədini güdür. Verilənlərin emalı və istifadəçiyə təqdim edilməsi prosesində informasiyanın vaxta görə nizamlanması verilənlərin seçilməsi və saxlanması mexanizminə müəyyən tələblər qoyur. Məsələn, sorcunun emal vaxtını azaltmaq üçün verilənlərin hansı ardıcıllıqla tələb olunmasından asılı olaraq uycun qayda ilə nizamlanması məsləhətdir.

Verilənlərin praqnozlaşdırılması prosesi proqnozlaşdırma funksiyalarının təyin edilməsini və onların müxtəlif vaxt intervallvrına tətbiqini nəzərdə tutur.

а)

Cəlvəl 6.1. Zavod üzrə məhsul istehsalı