Основы пакета

 
 
 
4.1§ Mahalliy tarmoqlar 
4.1.1. Mahalliy tarmoq xususiyatlari. 
Birinchi mahalliy tarmoqlar paydo bo‗lgan vaqtdan beri yuzlab turli xil 
tarmoq texnologiyalari yaratildi, lekin keng miqyosda tanilib, tarqalgan tarmoqlar 
bir nechagina xolos. Taniqli firmalar bu tarmoqlarni qo‗llab-quvvatlashlariga va 
yuqori darajada ularni ish faoliyatini tashkiliy tomonlarini standartlashganiga nima 
sabab bo‗ldi. Bu tarmoq qurilma va uskunalarini ko‗p ishlab chiqarilishi va 
ularning narxi pastligi, boshqa tarmoqlarga qaraganda ustunligini ta‘minladi. 
Dasturiy ta‘minot vositalarini ishlab chiqaruvchilar ham albatta keng tarqalgan 
qurilma va vositalarga mo‗ljallangan mahsulotlarini ishlab chiqaradilar. Shuning 
uchun standart tarmoqni tanlagan foydalanuvchi qurilma va dasturlarni bir-biri 
bilan mos tushishiga to‗liq kafolat va ishonchga ega bo‗ladi.
Hozirgi vaqtda foydalaniladigan tarmoq turlarini kamaytirish tendensiyasi 
kuchaymoqda. Sabablardan biri shundan iboratki, mahalliy tarmoqlarda axborot 
uzatish tezligini 100 va hatto 1000 Mbit/s ga yetkazish uchun eng yangi 
texnologiyalarni ishlatish va jiddiy, ko‗p mablag‗ talab qiladigan ilmiy-tadqiqot 
ishlarini amalga oshirish kerak. Tabiiyki bunday ishlarni faqat katta firmalar 
amalga oshira oladilar va ular o‗zi ishlab chiqaradigan standart tarmoqlarni 
qo‗llab-quvvatlaydilar. Shuningdek, ko‗pchilik foydalanuvchilarda qaysidir 
tarmoqlar o‗rnatilgan va bu qurilmalarni birdaniga, batamom boshqa tarmoq 

---

 
258
qurilmalariga almashtirishni xohlamaydilar. Shuning uchun yaqin kelajakda butkul 
yangi standartlar qabul qilinishi kutilmaydi albatta.
Bozorda standart mahalliy tarmoqlarning turli topologiyali, turli 
ko‗rsatkichlari juda ko‗p, foydalanuvchiga tanlash imkoniyati keng miqyosda 
mavjud. Lekin u yoki bu tarmoqni tanlash muammosi baribir qolgan. Dasturiy 
vositalarni o‗zgartirishga qaraganda (ularni almashtirish juda oson) tanlangan 
qurilmalar ko‗p yil xizmat qilishi kerak, chunki ularni almashtirish nafaqat ko‗p 
mablag‗ ta‘lab qilishdan tashqari, kabellar yotqizilish va kompyuterlarni 
o‗zgartirish, natijada butun tarmoq tizimini o‗zgartirishga to‗g‗ri kelishi mumkin. 
Shuning uchun tarmoq qurilmasini tanlashda yo‗l qo‘yilgan xatolik, dasturiy 
ta‘minotni tanlashda yo‗l qo‗yilgan xatolikka nisbatan ancha qimmatga tushadi.
1985-yili IBM firmasi tomonidan Token–Ring tarmog‗i taklif qilindi 
(birinchi variantlari 1980-yillarda savdoga chiqarilgan). Token–Ring tarmog‗ining 
vazifasi IBM firmasi ishlab chiqarayotgan hamma turdagi kompyuterlarni (oddiy 
shaxsiy kompyuterlardan to katta EXM gacha) birlashtirish edi. Kompyuter 
texnikasini Dunyo miqyosida eng ko‗p ishlab chiqaruvchi va eng obro‗li IBM 
firmasi tomonidan taklif qilingan Token–Ring tarmog‗iga etibor qilmaslikning sira 
ham iloji yo‗q albatta. Muhimi shundaki, hozirgi vaqtda Token–Ring xalqaro 
standart IEEE 802.5 sifatida mavjud. Bu holat Token–Ring tarmog‗ini Ethernet 
tarmoq mavqei bilan bir o‗ringa qo‗yadi, albatta. 
IBM firmasi o‗z tarmog‗ini keng tarqalishi uchun hamma tadbir va 
choralarni amalga oshirdi: tarmoq xujjatlari batafsil tayyorlab tarqatildi, hatto 
adapterlarni prinsipial sxemasigacha bu xujjat tarkibiga kiritildi. Natijada ko‗p 
firmalar, masalan 3 SOM, Novell, Western Digital, Proteon kabi formalar 
adapterlarni ishlab chiqarishga kirishdilar. Aytgancha, maxsus shu tarmoq uchun 
va shuningdek, IBM PC Network boshqa tarmoqlari uchun Net BIOS konsepsiyasi 
ishlab chiqilgan. Avval ishlab chiqilgan PC Network tarmog‗ida Net BIOS 
dasturida adapterda joylashgan doimiy xotirada saqlangan bo‗lsa, Token – Ring 

---