Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Bashoratning toʻgʻriligi 
Standartlashtirilgan testlar boshqa kriteriyalar orasida tanlangan kollejga 
kira oladimi yoʻqmi aniqlaydi. Bunday hollat qonuniylik jihaytdan oʻzini oqladi 
va ACT yoki SAT lar 1-kurs kollej talabalarini baholaydi. Joriy izlanish qora va 
lotin tanlilar uchun unchalik aniq boʻlmagan natijalarni koʻrsatsa, oq tanli talaba 
qizlarda bolalarga qaraganada kamroq aniqlik borligi aniqlandi. (Young, 2004).
Lekin ajabalanadigan tomoni test natijalari past boʻlgan qora va latin talabalari 
oz natijasidan ham pastroq darajaga bashorat qilingani koʻrish mumkin.
 
Buning aksi sifatida, kollej qiz talabalari uchun test natijalarini bashorat 
omad ostida yotadi, masalan ular testidan koʻra yuqoriroq darjadagi natijani 

---

217 
koʻrsatishlari mumkin. Olimlar SAT va ACT test kiruvchilarining bunaqa 
farqlari nega yuzaga kelishini aniqlasholmaydi. 
Stereotip xavf. 
Bazi hududlarda salbiy stereotip xavfi mavjud, misol uchun matematikada 
ayollarning oʻqishi (Aronson & Steele, 2005). Izlanishlar shuni koʻrsatdiki, 
stereotip guruhlarining testi (e.g. African Americans, Latinos, ayollar) pasayib 
ketadi, chunki bunday toifalar uchun qiyin darja beriladi, (a) aql va matemaika 
oʻlchovlari(b) ularning etnik kelib chiqishiga, holati va jinsiga qaraydi (e.g. 
testdan oldin ulardan bazi demografik sorovnamalar olishadi.). Hattoki shaxslar 
oʻzini kompitent deb bilishganda ham, stereotpi xavfi ularning ishchanlik 
qobiliyati va xotirasini pasaytradi, chunki salbiy stereotiplarlarni ular har zamon 
ushlab turishga majburlar. Stereotype xavfi ba’zi bir kuchli shaxslar uchun 
yaxshidir. Ba’zi shaxslarning standartlashtirilgan test baholari ularning stereotip 
guruhiga qarab hisoblanmasligi va ularga past daraja test berilishi mumkin. 
Oʻqituvchilar oʻquvchilarni testlarga tayyorlashadimi?
Shunday aniqlik borki, maktab va oʻqituvchilar oʻquv planini shaklantirib 
unga asosan talabalarni formal testga tayyorlashadi. Maktab oʻqituvchilarida 
izlanishlar olib borilib, bir qancha elementar aniqlandi: koʻproq vaqt matematika 
va oʻqishga sarflanib, kamroq vaqt ijtimoiy fanlarga sarflangan. (Jerald, 2006). 
Kam sonli maktab boshliqlari 2003 yil 4 shtatda sanatga boʻlgan vaqtni 
qisqartirihgan. Kognitive bilimlardagi joriy izlanishlar shuni taklif qiladi: fanni 
oʻqib tushunish, (ijtimoiy fanlarda) talabalar koʻproq soʻz va keng qamrovli fan 
bilimiga ega boʻlishi lozim. (Recht & Leslie, 1988). Agar talaba koʻproq 
oʻqishga vaqt ajratsayu lekin ilmiy va ijtiomoiy fanlarga kamroq ajratsa, unda 
uning shu fanlarida qiyinchilik boʻlgani aniqlangan. 
Notanish shakldagi testlarni topshirish qiyin boʻlishi mumkin, shuning 
uchun ustozlar maxsus shaklda talabalarni testlarga tayyorlashadi. Avvalroq bu 
bobda oʻrta maktab oqituvchilari, Erin, va Principal Dr Muccilar maktablarda 
test tayyorgaliklariga urgu berishdi. Hozirda tetslarga tayyorlanish maktablar 
uchun odatiy boʻlib, unda oqitish emas balki mashq qilib testlarga tayyorlashadi. 
(Popham, 2004).