28
III BOB
MEHNAT BOZORINI TARTIBGA SOLISH
3.1. Mehnat bozorini tartibga solishning ahamiyati
Mamlakatimizning Birinchi Prezidenti I.A. Karimov oʻzining
«O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yoʻlida» kitobida
mehnat bozorini boshqarish va bandlik siyosatini faol oʻtkazish,
respublikaning mehnatga yaroqli aholi
zich joylashgan tumanlarida
kichik va oʻrta korxonalarni ustuvor rivojlantirish hisobiga yangi ish
joylari bunyod etishni rag‘batlantirish masalalariga katta e’tibor bergan.
Shu munosabat bilan mehnat bozorida ijtimoiy-iqtisodiy munosabat-
larni tartibga solish alohida ahamiyat kasb etadi.
Mehnat bozorida yuzaga keladigan ijtimoiy-iqtisodiy munosabat-
lar tizimida aholining ish bilan bandligi
va mehnat sharoitlarini
belgilash, u yoki bu ijtimoiy muammolarini hal qilish, ijtimoiy-mehnat
mojarolarini bartaraf etish bo‘yicha ish beruvchilar bilan yollanma
xodimlar oʻrtasidagi munosabatlar markaziy o‘rin egallaydi.
Mehnat
bozorida mazkur munosabatlar jamoaviy, shaxsiy va hududiy
usullar asosida tartibga solinadi
(2-rasmga qarang).
Jamoaviy bitimlar tuzilayotganda O‘zbekiston Respublikasining
«Mehnat kodeksi», Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT)ning Konven-
siyasi va tavsiyalariga asoslaniladi. XMT Konvensiyasining 54-bandida
ta’kidlanganidek, «Jamoaviy
muzokaralar, bir tomondan, tadbirkor,
tadbirkorlar
guruhi bilan, boshqa tomondan esa, mehnatkashlarning
bitta yoki bir necha tashkilot oʻrtasida: a) mehnat sharoiti va bandlikni
belgilash; b) tadbirkorlar va mehnatkashlar oʻrtasidagi munosabatlarni
tartibga solish; d) tadbirkorlar yoki ularning
tashkilotlari va mehnat-
kashlarning tashkiloti yoki tashkilotlari oʻrtasidagi munosabatlarni
tartibga solish maqsadlarida olib boriladigan barcha muzokaralarini
bildiradi».
Mehnat bozorida bunday tartibga solishni qoʻllanishining eng
muhim
afzalligi shundaki, unda qabul qilinadigan qarorlar nihoyatda
qayishqoq (egiluvchan, moslashuvchan) bo‘ladi, ularni na qonunchilik,
na sud va na ma’muriy usullarga qiyoslab boʻlmaydi.
