Sual məktəbəqədər təhsildə təhsilləndirici mühit anlayışı

SUAL 46. Təlim, tərbiyə və inkişaf prosesində oyuncaq, material və avadanlıqların uşaqların yaş xüsusiyyətlərinə uyğun seçilməsi qaydaları.

48ci sualla eynidir.

SUAL 47. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların həyatında oyuncaqların rolu.
Oyuncağın bir çox kateqoriyaları var - pedaqoji, estetik, mənəvi, sənaye, iqtisadi, mədəni, sosial, psixoloji və s. Bu kateqoriyalara uşaqların ehtiyaclarını ödəyə biləcək kifayət qədər geniş bir sıra məhsul daxildir. Oyun prosesi uşaqların inkişafının ayrılmaz hissəsidir. Onun vasitəsilə həyat öyrənilir, kəşflər edilir, təcrübə qazanılır. Səbəbsiz deyil, hətta, müəyyən bir uşağın yaşayış şəraitini yoxlayan səlahiyyətli orqanların nümayəndələri də həmişə oyuncaqların olmasına diqqət yetirirlər, çünki şəxsiyyətin tamhüquqlu formalaşması buna bağlıdır. Uşaq bağçası uşaqların əsas oyun ərazisidir, buna görə burada oyunlar üçün əşyalar məcburi olmalıdır və hər yaş qrupu üçün fərqli bir dəst seçilməlidir. Uşaq bağçasında oyuncaqların əsas məqsədi ətraf aləmin xüsusiyyətlərinin assimilyasiyasına kömək etməkdir: obyektlərin forma, ölçü, rəng, digər fiziki xüsusiyyətləri; uşağın məntiqi təfəkkürünün, konsentrasiyasının, incə motor bacarıqlarının inkişafı və tərbiyəsidir. Böyüklər uşaqlara hansı oyuncaqlar aldıqları, uşaqlara nə verdikləri, uşaqların bağçaya hansı oyuncaqlar gətirdikləri barədə çox vaxt bəlkə də düşünmürlər.
Uşaq üçün oyuncaq onun həyatının ayrılmaz hissəsidir və buna görə də ciddi diqqət tələb edir!
Oyuncaq nədir?
“Oyuncaq” sözü çoxları üçün bəzək, əyləncənin sinonimi kimi çıxış edir. Bu xüsusi bir əşya olsa da, nəhəng gücə, öyrətmə qabiliyyətinə malikdir. Hər şey oyuncaq ola bilər. Oyuncaq olmaq xüsusiyyəti əşyanın xarici əlamətlərinə sərt şəkildə bağlı deyil. Onun “oyuncaqlar” sinfinə düşməsi ona oynayan insanın münasibəti ilə şərtlənir. Məhz insan əşyanı onunla oyun zamanı əsl oyuncağa çevirir.
Hər bir əşya əsil oyuncağın rolunu ala bilər, əgər o:
- Cəlbedicidirsə - əşya ilə ünsiyyət qurmağı, ona baxmağı, manipulyasiya etməyi təmin edir;
- Mənimsəmə üçün əlverişlidirsə - oyunçunun bu obyekti yaşayış sahəsinə yerləşdirmək qabiliyyəti ilə müəyyən edilir.
Çoxsaylı tədqiqatlar göstərir ki, oyuncaq həmişə psixikanın inkişafı üçün təsirli vasitə olub və xalq pedaqogikasında uşaqların böyüklərin həyatına yiyələnməsi və sosial tərbiyə üçün geniş istifadə olunub.
Oyuncaqlar bu və ya digər xarakter xüsusiyyətlərinin tərbiyəsinə imkan yaradır, uşaqları müxtəlif peşələrə cəlb edir və s.
Oyuncaq uşağa ətraf aləmlə tanış olmağa kömək edir, onun vasitəsilə o alınmış təəssüratları möhkəmləndirir və emal edir, aktivliyə və ünsiyyətə olan ehtiyaclarını təmin edir.
Oyunun məzmunu oyuncaqlardan aslıdır, onlar yaradıcı təsəvvürün inkişafı üçün dəstək kimi xidmət edirlər. Oyuncaqlarda tanış obyektləri öyrəndikdən sonra, uşaq öz təsəvvürlərini birləşdirməyə, təkrar emal etməyə və yeni təəssüratları fəal surətdə mənimsəmək imkanı əldə edir.
Uşaqlara ən güclü tərbiyə təsiri, bütün dünyadakı insanları və obyektləri təsvir edən oyuncaqlardır: heyvanlar, quşlar, balıqlar, bitkilər, nəqliyyat vasitələri, avadanlıqlar, ev əşyaları. Onlarla məktəbəqədər uşaqlarda müəyyən təsəvvürlər assosiasiya olunur, yaddaşda parlaq təəssüratlar canlanır, mövcud həyat təcrübəsini yaradıcı şəkildə təkrar etmək imkanı yaranır. Oyuncaqlar yalnız uşaqları müxtəlif məzmunlu oyunlara həvəsləndirmir, onlar uşağa rol oynamağa, sevimli obraz yaratmağa, uydurmanı həyata keçirməyə kömək edirlər. Oyuncaq oyun obrazının yaradılmasına böyük təsir göstərir.
Oyuncaq, oyun üçün nəzərdə tutulmuş obyektdir (əşyadır). Real və xəyali əşyaları, obrazları quraraq, oyuncaq əqli, əxlaqı, estetik və fiziki tərbiyə məqsədlərinə xidmət edir. Oyuncaq uşağa ətraf dünyanı öyrənməyə kömək edir, onu məqsədyönlü, mənalı fəaliyyətə alışdırır, təfəkkürün, yaddaşın, nitqin, emosiyaların inkişafına imkan yaradır. Oyuncaq uşaqların təlim-tərbiyə işində, xüsusilə də texniki və bədii yaradıcılığın inkişafı üçün geniş istifadə olunur. Oyuncağın tipləri, xarakteri, məzmunu və tərtibatı uşaqların yaşına uyğun olaraq onların inkişafı və maraqları nəzərə alınmaqla xüsusi tərbiyəvi vəzifələr ilə müəyyən edilir.
Oyuncaq uşaqların əməyə marağını artırmağa və maraq hissinin formalaşmasına kömək edir.