Suleyman-m teze qxd

Çalışma 84. 
Ali məktəbə daxil olmaq münasibəti ilə şənlik 
keçirirsiniz. Bir dostunuza 
dəvətnamə 
yazın. 
Çalışma 85. 
Sözlərin ilk samitini dəyişməklə yeni sözlər yaradın: 
qanad, kənd, qələm, zəfər, körpü, maraq, qul. Xəzər, beyin, xəstə, 
gəl. 
Çalışma 86. 
Mətndə işlənmiş dialektizmləri tapın, mənasını izah 
edin. 
- Bəli, qazı ağa, əgər işi bir töhmən yoluna qoysanız, biz sizə 
duaçı olarıq. Sən elə eşşəyi töyləyə qatıb oyza cummuşdun, 
Məmmədhəsən əminin xırda oğlu ox kimi özünü soxdu karvansaraya 
ki, eşşəyi aparacağam. 
Yəni olar deyirsən elə millətdilər ki, xalqın malını gətirib genə 
sahibinə tuşarlar. Bu heyndə Xudayar katda oğlanın dal tərəfindən 
yeriyib, oğlanın kürəyindən bir ağac... (C.Məm- mədquluzadə). 
QRAMMATİK NORMAIAR 
Qrammatik norma dilin quruluşuna, onun nitq prosesindəki 
fəaliyyətinə aiddir. Bura sintaktik əlaqə formaları, şəkilçilərin 
ardıcıllığı, sözlərin cümlədə sıralanması, cümlə üzvlərinin dəqiq yeri, 
mənsubiyyət, hal, dərəcə, zaman, şəxs və s. kimi qram 
147 

---

matik kateqoriyaların ədəbi dildə gözlənilməsi ilə bağlı qaydalar 
daxildir. 
Qrammatik norma nitqdə sözlər və cümlələr arasındakı əlaqələrin 
düzgün qurulmasını tənzimləyir. Ədəbi dilimizin qrammatik norması 
ümumxalq dilinin qrammatik quruluşunu əks etdirir və onun əsasında 
qurulmuşdur. Sözlər və cümlələr arasındakı əlaqə düzgün 
qurulmadıqda qrammatik səhvlər meydana çıxır ki, nitq mədəniyyəti 
məhz bu tipli səhvləri aşkara çıxarır və onların aradan qaldırılmasına 
xidmət göstərir. 
Ədəbi dilin qrammatik normalarına aşağıdakı qaydaları daxil edə 
bilərik: 
1)
Azərbaycan dilində miqdar saylarmdan sonra gələn isim- lər 
tək halda işlədilir: 
iki top, üç kitab, dörd tələbə, yüz qoyun 
və s. 
Hazırda şagird və tələbələr orta ümumtəhsil və ali məktəblərdə rus, 
ingilis, fransız, alman və s. dilləri (ən azı iki xarici dili) 
öyrəndiklərindən onlar bilirlər ki, bu dillərdə isimlər miqdar sayları ilə 
uzlaşır. Amma Azərbaycan dilində bu hal mövcud deyil, yəni 
isimlərin çoxluq ifadə etməsi üçün cəm şəkilçisini qəbul etməsi lazım 
gəlmir.