Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari kafedrasi

29 mashq. Quyidagi so‘zlarni o‘qing va yozing.

هر روز باران ميباره. دُرُسته؟ چتر داری ؟ احمد چتر داره. برادرتون چی می خونه؟ روزنامه می خونه. خواهرشون چی می خوره؟ خواهرشون چايی ميخوره. نمی دونی: اين جوون دانشجوه؟ نه، اين جوون مهندسه. خونه تون حموم هست؟ ما خونه مون راديو داريم. پنجره شون بازه ؟ نه، پنجره شون باز نيست. روسی آسونه. دُرُسته؟ نه، روسی آسون نیست.

30- mashq. Quyidagi zarbo‘lmasalni eslab qoling.

دانا داند و پرسد و نادان نداند و نپرسد . dono donad-u po‘rsad va nodon nadonad–u napo‘rsad. Dono biladi va so‘raydi, nodon bilmaydi va so‘ramaydi.

Yangi so’zlani yozing va yodlang.

واژه ها

soyabon	– chatr	چتر		kelmoq	– omadan(o)	آمدن
nimauchun	– chero	چر ا		u er	– onjo	آنجا
to‘rt	– chahor	چهار		osmon	– osmon	آسمان
nima	– chi	چی		ruxsat,ijozat	– ejoze	اجازه
nimadir	– chizi	چيزی		ahmad	– Ahmad	احمد
uy	– xone	خانه		ammo	– amma	اما
uyqu	– xob	خواب		buer	– injo	اينجا
o‘qimoq	– xondan (xon)	خواندن(خوان)		yog‘moq	– boridan	باريدن
opa, singil	– xohar	خواهر		ochiq	– boz	باز
yaxshi	– xub	خوب		yomon	– bad	بد
yemoq, ichmoq	– xurdan (xur)	خوردن(خور)		aka,uka	– barodar	برادر
bermoq	– dodan (deh)	دادن(ده)		ota	– pedar	پدر
dono	– dono	دانا		ota –ona	–pedaru modar	پدرو مادر
ega bo‘lmoq	– doshtan (dor)	داشتن(دار)		so‘ramoq	– po‘rsidan (po‘rs)	پرسيدن(پرس)
bilmoq	– donestan (don)	دانستن(دان)		pista	– peste	پسته
talaba	– doneshju	دانشجو		besh	– panj	پنج
qiz	– do‘xtar	دختر		deraza	– panjare	پنجره
gazeta	– ruznoma	روزنامه		kiymoq	– pushidan (push)	پوشيدن(پوش)
qizil	– so‘rx	سرخ		ta(dona)	– to	تا
nodon	– nodon	نادان		yosh, juvon	– javon	جوان
maktub	– noma	نامه		paypoq	– jurob	جوراب
yo‘q	– naxyer	نخير		choy	– choy	چای
har	– har	هر		yozmoq	– naveshta	نوشتن

Savollar:

1. 
   Hozirgi-kelasi zamon fe’li qanday yasalidi?
   
2. 
   Hozirgi zamon fe’l asosiga qo‘shiladigan shaxs-son qo‘shimchalari aytib bering.
   
3. 
   Hozirgi-kelasi zamon fe’li qanday ma’nolarni naglatadi?
   
4. 
   Fors tilida so‘zlashuv uslubida qanday o’zgarish yuz beradi.
   

16-amaliy mashg’ulot

“AHMAD VA FARAH” MATNINI VA QO‘SHMA FE’LLAR

Reja:

1. 
   “Ahmad va Farah” matnini o’qing va ko’chirib yozing.
   
2. 
   “Ahmad va Farah” matnini tarjima qiling.
   
3. 
   Qo‘shma fe’llar qaday yasilidi?
   
4. 
   “Ahmad va Farah” matnidagi fe’llar izohlang.
   
5. 
   “Ahmad va Farah” matnidagi Eron oy nomlarini yozilishi va talaffuzini.
   

Tayanch so‘zlar:

Ahmad va Farah,qo‘shma fe’llar, zemeston,bahor, tobeston, poiz, Farvardin, o’rdibehesht, xo’rdod, tir, mo’rdod, Shahrivar, mehr, obon, ozar, dey, bahman, esfand.

1. 
   “Ahmad va Farah” matnini o’qing, ko’chirib yozing va tarjima qiling.
   

احمد و فرح

زمستان هوا سرد است. کوه و تپه پر از برف است. گاهی باد می وزد. احمد و فرح هنوز کوچک هستند. آنها در دبيستان درس می خوانند. زمستان آنها زود به خواب می روند و زود بيدار ميشوند. چايی با نان و پنير يا گاهی شير ميخورند و به دبستان می روند. دبستان به خانه شان نزديک است و آنها هميشه پياده به آنجا می روند. آنها به فارسی ميخوانند و می نويسند. مادرشان پرستار است. پدرشان دکتر است. آنها در بيمارستان کار می کنند. بيمارستان بزرگ است.

زمستان سه ماه دارد: دِی، بهمن، اسفند. زمستان تمام می شود. بهار می رسد، آفتاب پر نور می شود. هوا گرم می شود. بَنَفشه پيدا می شود. بهار در ايران بنفشه فراوان است. بهار سه ماه است: فروردين، اُرديبهشت و خُرداد. تابستان احمد و فرح درس نمی خوانند، استراحت می کنند. به ده می روند. پدربزرگ و مادربزرگشان در ده زندگی می کنند. فرح و احمد به آنها کمک می کنند. تابستان هم سه ماه است: تير، مُرداد و شهريور. احمد و فرح اين سه ماه در ده می مانند. آنها پاييز به دبستان می روند. پاييز سه ماه است: مهر ، آبان، آذر.

2. 
   Qo‘shma fe’llar yasalishi.
   

Fors tilida sodda fe’llar bilan bir qatorda qo‘shma fe’llar ham qo‘llaniladi. Ot yoki sifat va ko’makchi fe’llar bilan yasalgan fe’llar qo‘shma fe’llar deyiladi. Qo‘shma fe’llar tarkibiga kirgan sodda fe’llar o‘z leksik ma’nolarini yo’qotib, ko‘makchi vazifasini bajaradi. Qo’shma fe’llar bir sintagma holatda, so‘zlar orasi pauzasiz to‘xtam) , bir urg‘u bilan talaffuz qilinadi.

کار کردن kor kardan– ishlamoq درس خواندن dars xondan – o‘qimoq.

Bo’lishli gaplarda urg‘u qo‘shma fe’llarning ot qismiga, bo‘lishsiz shaklli fe’llarda esa kuchli urg‘u inkor yuklamaga, ikkinchi kuchsiz urg‘u esa shaxs-son qo‘shimchalariga tushadi.

کار نمی کنم kor nemiko‘nam– ishlamayapman درس نمی خوانم dars nemixonam– o‘qimayapman.

Amaliy mashg‘ulot uchun topshiriqlar

37- tamrin. Quyidagi savollarga javob yozing.

آيا زمستان هوا سرد است؟ کوه و تپه پر از چيست؟ احمد و فرح بزگ هستند؟ آنها کجا درس می خوانند؟ مادرشان کيست؟ پدر و مادرشان کجا کار ميکنند؟ بيمارستان بزرگ است؟ زمستان آنها زود بخواب ميروند؟ کی بيدار ميشوند؟ چايی با چی ميخورند؟ شير می خورند؟ زمستان چند ماه است؟ بهار آفتاب پر نور است؟ هوا گرم ميشود؟ بنفشه پيدا ميشود؟ بهار چند ماه است؟ تابستان احمد و فرح درس ميخوانند؟ تابستان گجا می روند؟ پدربزرگشان در ده زندگي ميکنند؟ فرح و احمد به کی کمک می کنند؟ پاييز باز به دبستان می روند؟

Quyidagi zarbulmasalni yodlang.

کوه به کوه نمی رسد آدم به آدم می رسد kuh be kuh namirasad , odam be

odammirasad – Tog‘ bilantog‘ uchrashmaydi, odambilanodamuchrashadi.

33- tamrin. Quyidagi gaplarni o‘qing va yozing.

ما در ترمذ زندگی می کنيم. برادرم در تاشکند زندگی می کند. او در تهران کار می کند. تو به دوستَت کُمک نمی کنی. هر روز با پسرم گردش می کنم. شما در دانشگاه درس می خوانید. امروز ما استراحت می کنيم. از اُزبکی ترجمه می کنيم. دُختَرَم با سَگَش گردش می کند. من سگ ندارم . کارد اينجاست. اين کارخانه کجاست؟ من سيگار نمی کشم.

34- mashq. Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qilib yozing.

Men Termiz shahrida yashayapman. Mening do’stim Tehronda yashayapti. Mening tanishim Toshkent shahrida yashaydi. Sen Tabrizda yashayapsan. Biz shaharda yashayapmiz. Siz qaerda yashaysiz? Men har kuni qizim bilan sayr qilaman. Ahmad o‘z ota-onasiga yordam beradi. Uning opasi menga yordam beradi. Biz Universitetda o‘qiymiz. Biz har kuni Fors tiliga tarjima qilamiz. Sen qayerda o‘qiysan? Shopur va uning akasi Tabrizda ishlayapti. Sen qayerda ishlayapsan?

Yangi sozlarni o’qing, yozing va yodlang.

واژه ها

nurli	– po‘r nur	پر نور		suv	– ob	آب
piyoda	– piyode	پياده		obon (8-oy 23.10-21.11)	– obod	آبان
paydo bo‘lmoq	– peydo sho‘dan	پيدا شدن		odam	– odam	آدم
yoz	– tobeston	تابستان		ozar (9-oy 22.11–21.12)	– ozar	آذر
tepalik	– tape	تپه		oftob	– oftob	آفتاب
tir(4-oy. 22.04–22.05)	– tir	تير		o‘rdibehesht(2–oy.22.11–21.12.	– o‘rdibeheht	اُرديبهشت
tarjima qilmoq	– tarjume kardan	ترجمه کردن		istirohat qilmoq	– esterohat kardan	استراحت کردن
tugamoq	– tamom sho‘dan	تمام شدن		esfand (12-oy. 20.02–21.03)	– esfand	اسفند
bir nechta	– chand	چند		shamol	– bod	باد
xo‘rdod(3–oy. 22.05–21.06)	– xo‘rdod	خرداد		yana	– boz	باز
universitet	– doneshgoh	دانشگاه		qor	– barf	برف
boshlang‘ich maktab	– dabeston	دبستان		katta	– bo‘zo‘rg	بزرگ
dars	– dars	درس		binafsha	– banafshe	بنفسه
o‘qimoq	– dars xondan	درس خواندن		uxlamoq–	be xob raftan	به خواب رفتن
vrach	– do‘kto‘r	دکتر		bahman(11-oy. 21.01–19.02)	– bahman	بهمن
yugirmoq	– davidan(dav)	دويدن( دَو)		uyg‘onmoq	– bidor sho‘dan	بيدار شدن
dey (10-oy.22.12–20.01)	– dey	دِی		shifoxona	– bimorston	بيمارستان
yetmoq	– rasidan	رسيدن		kuz	– poiz	پاييز
bormoq	– raftan	رفتن		bobo	– pedar bo‘z’rg	پدر بزرگ
kichik	– kuchek	کوچک		hamshira	– parastor	پرستار
tog‘	– kuh	کوه		qish	– zemeston	زمستان
ba’zan	– gohi	گاهی		hayot	– zendagi	زندگی
sayr qilmoq	– gardesh kardan	گردش کردن		ko‘p, ziyod	– zeyod	زياد
isimoq	– garm sho‘dan	گرم شدن		oq	– sefid	سفيد
oy	– moh	ماه		it	– sag	سگ
momo	– modar bo‘zo‘rg	مادر بزرگ		sigaret	– sigor	سيگار
qolmoq	– mondan	ماندن		sigaret chekmoq	– sigor kashidan	سيگار کشيدن
matn	– matn	متن		bo‘lmoq	– sho’dan (sho‘u)	شدن(شو)
mo’rdod (5-oy. 23.07–22.08)	– mo‘rdod	مرداد		shamsi	– shamsi	شمسي
mehr (7-oy.23. 09–22.10)	– mehr	مهر		shahrivar (6-oy.23. 08–22.09)	– shahrivar	شهريور
yaqin	– nazdik	نزديک		ko‘p	– farovon	فراوان
hijriy	– hejri	هجری		farah (ism)	– farah	فرح
barchasi	– har che	هر چه		erta	– fardo	فردا
etti	– haft	هفت		farvardin(1-oy. 21. 03–20.04)	– farvardin	فروردين
hafta	– hafte	هفته		ish	– kor	کار
ham	– ham	هم		ishlamoq	– kor kardan	کار کردن
hanuz	– hanuz	هنوز		korxona	– korxone	کارخانه
esmoq	– vazidan	وزيدن		pichoq	– kord	کارد
bir	– yek	يک		qayer	– ko‘jo	کجا
yordamlashmoq	– komak kardan	کمک کردن		tortmoq, chekmoq	– kashidan	کشيدن