TəXİRƏsalinmaz tiBBİ yardimin əsaslari, ÜRƏk- ağCİYƏr reanimasiyasi. YeniDOĞulmuşlarin iLKİn reanimasiyasi

QİYMƏTLƏNDİRMƏ 
Yenidoğulmuşun klinik vəziyyətinin davamlı qiymətləndirilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. 
Qiymətləndirmə zamanı üç 
mühüm əlamətə diqqət yetirilir: ürək döyüntülərinin sayı (ürəyin vurma tezliyi), tənəffüsün tezliyi və oksigenasiya. 
Ürək 
döyüntülərinin sayının artması effektiv reanimasiyanın ən həssas göstəricisi hesab edilir. Ürək döyüntülərinin sayını 
auskultasiya (bu üsula üstünlük verilir) və ya göbək güdülündə və ya femoral (bud arteriyası) və ya braxial (bazu arteriyası) 
arteriyaların nahiyələrində nəbzin palpasiyası ilə müəyyən etmək olar. Qeyd edilməlidir ki, nəbzin palpasiyası üsulundan 
istifadə edərkən göbək güdülündə palpasiyaya üstünlük verilməlidir.
Oksigenasiya isə oksimetr vasitəsilə təyin edilə bilər. Sianoz səviyyəsini təyin etməklə müqayisədə, oksimetriya 
oksigenasiyanı daha düzgün qiymətləndirməyə imkan verir.
Aşağıdakı hallarda yenidoğulmuşlarda oksimetriyanın aparılması tövsiyə edilir:
•
davamlı sianoz müşahidə edilirsə və ya
•
körpəyə əlavə oksigen verilirsə və ya 
•
tənəffüsün dəstəklənməsi üçün müsbət təzyiqli ventilyasiya istifadə edilirsə.
Oksimetr sağ (preduktal) biləyə və ya ovuca yerləşdirilə bilər. Çoxsaylı tədqiqatlar nəticəsində vaxtında doğulmuş sağlam 
yenidoğulmuşlarda həyatın ilk 10 dəqiqəsi ərzində normada gözlənilən SpO2 (periferik kapilyar qanın oksigenlə 
saturasiyası) səviyyəsi müəyyən edilib (Şəkil 2). Gözlənilən SpO2-nin səviyyəsi vaginal və ya qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı 
ilə doğulmuş körpələrdə eyni olur. Dəniz səviyyəsindən 4.000 m-dən yüksəkdə SpO2 azacıq aşağı olur.
Bütün üç əlamət - ürək döyüntülərinin sayı, tənəffüs tezliyi və oksigenasiya - ilkin olaraq hər 30 saniyədən bir 
qiymətləndirilməlidir. Reanimasiya tədbirləri davam edərkən bu üç əlamətin davamlı monitorinqi də aparılmalıdır. 
TƏNƏFFÜS YOLLARININ KEÇİRİCİLİYİNİN TƏMİN EDİLMƏSİ 
Əgər körpə vaxtından əvvəl doğulubsa və nəfəs almır, ağlamırsa və ya əzələ tonusu zəifdirsə, ilkin reanimasiya tədbirləri 
başlanmalıdır. İlk addım olaraq körpənin tənəffüs yollarının açıq olmasını təmin etmək lazımdır. Bu məqsədlə körpənin 
müvafiq vəziyyətdə uzandırılması tələb olunur. Tənəffüs yollarının açılması üçün körpənin boynu yüngülcə arxaya bükülür. 
Belə ki, boyunun arxaya çox bükülməsi və ya tələb olunandan az bükülməsi tənəffüs yollarının obstruksiyasına səbəb olur. 
Sağlam və aktiv yenidoğulmuşlarda tənəffüs yollarının obstruksiyasına şübhə olmadıqda, tənəffüs yollarının 
sovurucu/aspirator və ya iri həcmli şprislə aspirasiyası aparılmamalıdır. Belə ki, aspirasiya vaqal reflekslərin aktivləşməsi 
nəticəsində bradikardiyaya səbəb ola bilər və ya mövcud bradikardiyanı daha da ağırlaşdıra bilər. Tələb olunduqda 
əvvəlcə ağız boşluğunun və sonra burunun aspirasiyası aparılmalıdır. Lakin qeyd olunmalıdır ki, mekoniuma bulaşmış 
körpənin tənəffüs yollarının aspirasiyasının bir sıra mühüm fərqli xüsusiyyətləri vardır və onlar mekoniuma dair bölmədə 
daha ətraflı izah edilir.
Körpənin qurulanması və tənəffüs yollarının keçiriciliyinin təmin edilməsinə baxmayaraq, effektiv spontan tənəffüs 
müşahidə edilmirsə, körpənin ayaqlarının altını astaca vurmaqla (şillələməklə) və ya kürək sümükləriarası sahəni ehtiyatla 
silməkllə onun taktik stimulyasiyasını aparmaq lazım gələ bilər. Stimulyasiyanın istənilən formasının istifadəsinə müsbət 

---

15 
təzyiqli ventilyasiyanın başlanmasından əvvəlcə yalnız bir və ya iki dəfə cəhd edilməlidir.
QEYD: 
Preduktal dedikdə ductus arteriosus və ya Botal axacağının aortaya birləşdiyi yerə proskimal olaraq ayrılan qan 
damarları nəzərdə tutulur. Botal axacağı ağciyər arteriyasını aortanın qövsü ilə birləşdirir. Sağ körpücükaltı arteriyanın 
Botal axacağının aortaya birləşdiyi yerdən proskimal ayrılması sağ yuxarı ətrafda oksimetriya preduktal oksimetriya 
adlanır. Sol yuxarı ətrafda və ya istənilən aşağı ətrafda ölçülən oksimetriya isə postduktal və ya Botal axacağının aortaya 
birləşdiyi yerdən distal oksimetriya adlanır.