Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
46
Şəkil 1.
Qərbi Abşeron yatağının struktur-tektonik modeli 
Ədəbiyyat 
1. Kərimov S., Məmmədova İ., Heydərli S, Ələkbərova S. Qərbi Abşeron yatağının geoloji 
quruluşunun dəqiqləşdirilməsi və Qala lay dəstəsinin neft-qazlılıq perspektivliyi haqqında. 
Azərbaycanda Geofizika yenilikləri. 2/2019,səh. 8-15 
2. Qaragözov E.Ş., Əhmədov E.H. Qərbi Abşeron yatağının işlənməsinin intensivləşdiril-
məsi, çoxşaxəli quyuların qazılması və səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi. Azərbaycan Neft 
Təsərrüfatı. № 10, 2011, səh.4-6 
3. Məmmədova İ.M., Süleymanova V.M. Neft, qaz ehtiyatlarınn və resurslarının qiymətlən-
dirilməsi (dəniz yataqlari timsalinda). Azərbaycan Ali Texniki Məktəblərinin Xəbərləri, Çild 
20, № 5 (115), 2018, səh. 33-38. 

---

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
47
QAZMA KƏMƏRİ BORULARININ ENİNƏ MƏCBURİ RƏQSLƏRİ 
ÜÇÜN QARIŞIQ MƏSƏLƏNİN HƏLLİNƏ ÇIXIQLAR ÜSULUNUN 
TƏTBİQİ 
 Abutalıb Ağayev
Bak
ı
 Dövl
ə
t Universiteti 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail] 
Elmi rəhbər: Dosent Nəzakət Məmmədova 
Açar sözlər: 
Çıxıqlar üsulu, çıxıqlar sırası, spektral məsələ, Qrin funksiyası, Koşi 
məsələsi, polyus. 
Təqdim olunan işdə, 0çubuq kimi qəbul olunmuş hissəsinin diferensial tənliyinin sərhəd şərtlərini və 
başlanğıc şərtlərini ödəyən həllinin tapılması məsələsinə baxılmışdır. Məsə-
lənin analitik həlli qurulmuş və məsələyə daxil olan funksiyaların üzərinə 
hamarlıq şərtləri qoymaqla həllin varlığı isbat olunmuşdur.
Məlumdur ki, qazma kəmərinin şaquli çubuq kimi qəbul olunmuş hissə-
sinin diferensial tənliyi aşağıdakı kimidir: 
μ
∂ u
∂t
+ ER
∂ u
∂t
− A
∂ u
∂t ∂x
= F(x, t)
Burada 
𝜇 − 
kəmərin vahid uzunluğunun kütləsi, E
−
materialın elastiklik 
modulu, R
−
tirin en kəsik sahəsinin ətalət momenti, A
−
rəqs müstəvisinə 
perpendikulyar olan mərkəzi oxa nəzərən çubuğun vahid uzunluğunun ətalət 
momenti, F(x,t)
−
qazma kəmərinə təsir edən xarici qüvvələrin intensivliyidir. 
a
2
= , b= 
−
, f(x,t)= 
( , )
işaraləmələri qəbul etsək, yuxarıdakı tənliyi aşağıdakı (1) tənliyi kimi yazmaq 
olar: 
+ a
+ b
= f(x, t)
(1) 
(2) sərhəd şərtlərini və (3) baçlanğıc şərtlərini daxil edək: 
𝑢
( )
(0, 𝑡) − 𝑢
( )
(1, 𝑡) = 0
(k=0,1,2,3) (2) 
𝑢
( )
(𝑥, 0) = ф (𝑥)
(k=0,1)
(3) 
Burada f(x,t) və 
ф (𝑥)
funksiyaları kifayət qədər hamar hesab olunur. 
Məsələnin həlli aşağıdakı çıxıqlar sırası şəkilində axtarılır: 
u(x, t) = −
1
2π√−1
λ
dλ
G(x, ξ, λ)Z(t, ξ, λ)dξ (4)
Burada ilə 
𝐶
ilə inteqralaltı funksiyanın ancaq 
𝜆
polyusunu əhatə edən 
sadə qapalı kontur işarə olunmuşdur, 
"𝜈"
üzrə cəm isə bütün polyusları əhatə 
edir.
𝐺(𝑥, 𝜉, 𝜆)
aşağıdakı spektral məsələnin Qrin funksiyasıdır: 

---