Azot gruppasi elementlari

Azotning kislorodli birikmalari
Azot kislorod bilan besh xil oksid hosil qiladi. N₂O, NO, N₂O₃, NO₂, N₂O₅,
Azot (1) oksidi - N₂O rangsiz gazsimon modda. Ammoniy nitrat qizdirilganda hosil bo’ladi.
NH₄ NO₃ = N₂O + 2H₂O
N^1- ≡ N³⁺ O^{-2
0.118 nm 0.133 nm}
N₂O kislotalarda va ishqorlarda erimaydi. Befarq oksid.
Azot (II) oksid – NO gazsimon modda befarq oksid labaratoriyada azotni yuqori temperaturada kislorod bilan ta’sirlashishdan hosil bo’ladi.
N₂+O₂ → 2NO + H
Asosan 30-35 % li nitrat kislotaga mis ta’sir ettirib olinadi.
3Cu + 8HNO₃ = 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O
Havo kislorodi ta’sirida oson oksidlanadi.
2 NO + O₂ →2NO₂
Azot (III) oksidi - N₂O₃ ko’k rangli qattiq modda. Quyidagi reaksiya bo’yicha hosil bo’ladi.
NO + NO₂ = N₂O₃


O
N ^{0.186 nm} N
O 120^o O
Azot (IV) oksidi NO₂, qo’ng’ir rangli gaz, misni va unga o’xshash passiv metallarning konsentrlangan nitrat kislotada erishidan hosil bo’ladi:
Cu + 4HNO_3(kons) = Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ + 2H₂O
Ba’zi metallar nitratlarining termik parchalanishidan ham NO₂ hosil bo’ladi:
2Pb(NO₃)₂ 2PbO + 4NO₂ + O₂
Past temperaturada azot (IV) oksidi dimerlanadi:
O 130^o O
N N
O O
Azot (IV) oksidi suvsiz nitratlar hosil qilishda, nitrit va nitrat kislotalar hosil qilishda ishlatiladi.
2NO₂ + H₂O = HNO₃ + HNO₂
4NO₂ + 2H₂O + O₂ = 4HNO₃
Azot (IV) oksidida azot +4 oksidlanish darajasida bo’lgani uchun electron berishi ham ( ionlanish energiyasi 9.78 eV), qabul qilishi ham (elektronga moyilligi 2.5 eV) mumkun. Boshqacha aytganda azot (IV) oksidi disproportsiya reaksiyalariga kirishadi. Buning isboti sifatida quyidagi reaksiyalarni ko’rsatish mumkin:


Azot (V) oksidi (natrat angidridi) – N₂O₅ – oq kristall, juda kuchli gidroskopik modda bo’lib, quyidagi tuzilishga ega:

Olinishi. 1-usul. NO₂ ning ozon ta’sirida oksidlanishidan N₂O₅ xosil bo’ladi.

2NO₂ + O₃ =N₂O₅ + O₂
2-usul. Nitrat kislotani degidratlab olinadi:
4HNO₃ + P₄O_{10 (qattiq)} → 4HPO₃ + 2N₂O_{5 (qattiq)}
Uning suv bilan brikishidan kuchli nitrat kislotasi hosil bo’ladi.
N₂O₅ + H₂O → 2HNO₃