Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
59 BUDDANIN TßBßSSÖMÖ Bizim maraqlû hekayÿtimizdÿ tÿsvir olunan hadisÿlÿr 194... ilin gþydÿn od yaüan yay gönlÿrindÿ baø vermiødi. Butûr hÿbsxanasûnûn saylarû mÿøhur qûrx ÷ÿllÿkdÿn ÿhÿ miy yÿtli dÿrÿ cÿdÿ ÷ox olan solüun buruntaq arxasûnda ÿyinlÿrindÿ yalnûz bel sarüûlarû olan mÿhbuslarû hÿrÿkÿtsiz bör kö dÿn ÿziyyÿt ÷ÿkirdilÿr. Bu faydalû vÿ yaxøû tÿnzimlÿnmiø möÿssisÿ haqqûnda nÿ demÿk olardû? Onun tarixi Yekaterina kazarmalarûndan baølanûr. Yekaterinanûn hakimiyyÿtdÿ olduüu qÿddar zaman- larda onun qala divarlarû vÿ taülû alaqapûlarû ö÷ön kÿr pic ÿsirgÿmÿmiødilÿr. Hÿøÿmÿtli qÿsr tikilmiødi, Bцtцn qÿsrlÿr tikilÿn kimi. Volterin maariflÿnmiø möxbirinin þlömöndÿn sonra dÿh liz lÿ rindÿ karabinyer ÷ÿkmÿlÿrinin kobud taqqûltûsû eøi di lÿn, aramsûz uüultu ilÿ dolu olan bu bina uzun illÿr baxûm sûz qaldû. Lakin hamûnûn arzusunda olduüu tÿrÿqqi þlkÿ mi zin östönö aldûqca, adû÷ÿkilÿn hakimi-mötlÿq qadû- nûn ÷ar varislÿri pravoslav taxtûnû laxladan bidÿt÷ilÿrin vÿ tÿrÿq qiyÿ mane olmaüa ÷alûøan cÿhalÿtpÿrÿstlÿrin mÿhz bura da yer lÿø di rilmÿsini faydalû hesab etdilÿr. Bÿnnalarûn mala larû vÿ suvaq ÷ûlarûn sörtgÿclÿri bu anfiladalarûn yöz lÿr- cÿ geniø vÿ rahat kameraya bþlönmÿsindÿ yardûm÷û oldu, misil siz sÿnÿtkarlar olmuø yerli dÿmir÷ilÿr isÿ pÿncÿ rÿ lÿr ö÷ön ÿyilmÿz barmaqlûqlar, elÿcÿ dÿ göndözlÿr qal dû rû lan vÿ gecÿ lÿr salûnan ÷arpayû qþvslÿri dözÿltdilÿr. Tÿh kim ÷i lÿr ara sûnda ÿn bacarûqlû insanlarûmûz Butûr qÿsrinin øþh rÿt- lÿn mÿsi naminÿ ÿllÿrindÿn gÿlÿni etdilÿr: toxucular ÷arpayû qþvslÿrinÿ taxûlmaq ö÷ön kÿtan torbalar tikdilÿr; su kÿmÿri
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 549
ustalarû ÷irkab sularûn axûdûlmasû ö÷ön yaxøû döøönölmöø sistem quraødûrdûlar; tÿnÿkÿ÷ilÿr bþyöktutumlu – dþrd-altû vedrÿlik, qulplarû vÿ hÿtta qapaqlarû olan paraøalar dözÿlt- dilÿr; dölgÿrlÿr qapûlarda axur yerlÿri kÿsdilÿr, øöøÿ÷ilÿr gþz lök qoydular; ÷ilingÿrlÿr qûfûl asdûlar; xösusi øöøÿ÷i-arma- tur÷u ustalar isÿ xalq komissarû Yejovun ÿn yeni dþvröndÿ øöøÿ armaturun özÿrinÿ bulanûq øöøÿ qatûøûüû da tþkdölÿr vÿ bununla da mÿrdimazar mÿhbuslarû hÿbsxana hÿyÿtinin pÿn cÿrÿlÿrdÿn gþrönÿn ki÷icik bir köncönö, sonradan dus- taq larûn saxlanûlmasû ö÷ön lazûm olmuø hÿbsxana kilsÿ sinin binasûnû vÿ bir tikÿ mavi sÿmanû gþrmÿkdÿn mÿhrum etmiø unikal buruntaqlar dözÿltdilÿr. Rahatlûqla baülû mölahizÿlÿr – nÿzarÿt÷ilÿrin ÿksÿriy- yÿ ti nin bitmÿmiø ali tÿhsilli olmasû – Butûr sanatoriyasûnûn hami lÿ rini kameralarûn divarlarûna döz iyirmi beø ÷arpayû qþvsö yapûødûrmaüa vÿ bununla da dustaqlarûn sadÿ yolla sayûlmasûnûn ÿsasûnû qoymaüa sþvq etdi: dþrd kamera – yöz baø, bir dÿhliz –iki yöz baø. Belÿcÿ, bu øÿfa ocaüû uzun onilliklÿr boyu ÷i÷ÿklÿnirdi. Nÿ ictimaiyyÿtin qûnaqlarû eøidilirdi, nÿ dÿ mÿhbuslarûn þzlÿri tÿrÿfindÿn narazûlûqlar olurdu. (Qûnaq vÿ øikayÿtlÿrin olmadûüûnû biz “Birja xÿbÿrlÿri” qÿzetinin sÿhifÿlÿrindÿ bu cör yazûlarûn ÷ox seyrÿk verilmÿsinÿ, “Fÿhlÿ vÿ kÿndli deputatlarû sovetinin xÿbÿrlÿri” qÿzetindÿ isÿ ömumiyyÿtlÿ, verilmÿmÿsinÿ ÿsaslanaraq fikir yörödÿ bilÿrik.) Lakin zaman general-mayorun, Butûr hÿbsxanasû rÿisi- nin xeyrinÿ iølÿmirdi. Vÿtÿn möharibÿsinin ilk gönlÿrindÿcÿ hÿr kamerada iyirmi baø qanununu pozmaq, kameralara ÷arpayûsûz qalan ÿlavÿ sakinlÿr yerlÿødirmÿk lazûm gÿldi. Èzafilik qorxulu hÿddÿ ÷atandan sonra isÿ ÷arpayûlar bir dÿ fÿ- lik a÷ûldû, onlara ÷ÿkilmiø parusin kisÿlÿr ÷ûxarûldû, östlÿ rinÿ taxta lþvhÿlÿr qoyuldu vÿ bundan øadlanan general-mayor vÿ onun silahdaølarû hÿr kameraya ÿvvÿl ÿlli baø, hitle rizm özÿrindÿ ömumdönya tarixi qÿlÿbÿmizdÿn sonra isÿ yet- miø beø baø salmaüa baøladûlar. Bu, nÿzarÿt÷ilÿrin iøini he÷
550 dÿ ÷ÿtinlÿødirmÿdi. Bilirdilÿr ki, indi dÿhlizdÿ altû yöz baø var vÿ buna gþrÿ dÿ onlara ÿlavÿ mökafat verilir. Belÿ tönlöyÿ daha kitab, øahmat, domino vermÿyin mÿnasû yox idi, ÷önki bunlar, onsuz da, ÷atûømûrdû. Zaman ke÷dikcÿ xalq döømÿnlÿrinÿ verilÿn ÷þrÿk payû azalûr, balûq amfibiyalarûn vÿ zÿrqanadlûlarûn ÿti ilÿ, kÿlÿm vÿ gicitkÿn isÿ yemlik silosla ÿvÿzlÿnirdi. Èmperatri÷ÿnin xalq qÿhrÿmanûnû zÿncirdÿ saxladûüû Puqa÷ov qöllÿsi indi dinc silos qöllÿsinÿ ÷evrilmiødi. Ènsan axûnûnûn isÿ arasû kÿsilmirdi, yeni-yeni adamlar gÿlirdi, hÿmiøÿ øifahi mþvcud olmuø mÿhbus ÿnÿnÿlÿri zÿif- lÿyir vÿ tÿhriflÿrÿ uürayûrdû, insanlar xatûrlamûr vÿ bilmirdilÿr ki, onlarûn sÿlÿflÿri parusin kisÿlÿrin östöndÿ xumarlanûr vÿ qadaüan olunmuø kitablar oxuyurdular (belÿ kitablarû hÿbs- xana kitabxanalarûndan yûüûødûrmaüû unutmuødular). Kame- raya buülanan iri qabda ixtiozavr ÿtindÿn bulyon vÿ silos hÿftÿbecÿri gÿtirilirdi; mÿhbuslar lþvhÿlÿrin östönÿ ÷ûxûr, darûsqallûqdan ayaqlarûnû sinÿlÿrinÿ sûxûr, qabaq ayaqlarûnû dþøÿmÿyÿ dirÿyÿrÿk mövazinÿtlÿrini birtÿhÿr saxlamaüa ÷alû øûr dûlar. Bu cör it oturuøu aldûqdan sonra onlar diølÿrini qûcûrdaraq diqqÿtlÿ, hÿyÿt itlÿri kimi, horranûn nim÷ÿlÿr özrÿ ÿdalÿtlÿ bþlöødörölmÿsini izlÿyirdilÿr. Nim÷ÿlÿr oynanûlûrdû – dustaqlar özö “paraøadan pÿncÿrÿyÿ” vÿ “pÿncÿrÿdÿn radia tora” tÿrÿf dururdular. Bundan sonra taxtlarûn vÿ taxtaltû it damlarûnûn sakinlÿri quyruq vÿ pÿncÿlÿri ilÿ, az qala, bir-birinin nim÷ÿlÿrini aøûraraq yetmiø beø aüûza hÿyat- verici yalû hortladûrdûlar, – kameranûn fÿlsÿfi sökutunu yal- nûz bu sÿs pozurdu. Hamû da razû idi. Hÿmkarlar Èttifaqlarûnûn “ßmÿk” qÿze- tindÿ vÿ “Moskva patriarxiyasûnûn xÿbÿrlÿri”ndÿ øikayÿtlÿr ÷ap olunmurdu. Baøqa kameralarûn sûrasûnda onlardan he÷ nÿ ilÿ fÿrq- lÿn mÿyÿn 72-ci kamera da vardû. O artûq mÿhkum edil miødi, lakin onun taxtlarû altûnda dinc mörgölÿyÿn vÿ sþyöøÿn mÿh- buslarûn irÿlidÿ onlarû gþzlÿyÿn dÿhøÿtlÿrdÿn hÿlÿ xÿbÿr lÿri Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 551
yox idi. Hÿmin o nÿhs gönön ÿrÿfÿsindÿ onlar, hÿmi øÿ olduq- larû kimi, uzun-uzadû sement dþøÿmÿnin östön dÿ, para øanûn yanûnda yerlÿrini rahatlayûr, taxtlarûn östön dÿ bel sar üû la rûn- da uzanûr vÿ dÿhøÿtli istidÿn boüu la raq ÿllÿri ilÿ özlÿrini yel lÿ- yir (kameranûn havasû qûødan-qûøa da dÿyiødirilmirdi), mil ÷ÿk þldörör vÿ bir-birinÿ möha ribÿ vaxtû Norve÷dÿ, Èslandiya da, Qrenlandiyada gönlÿ ri nin necÿ xoø ke÷diyindÿn danûøûrdû- lar. Uzun ÷alûø ma lar sayÿsindÿ qazanûlmûø daxili zaman his- siy ya tû na gþrÿ dustaqlar bilirdilÿr ki, nÿzarÿt÷inin axura “Hÿ, yatûn, vaxt dûr!” demÿsinÿ beø dÿqiqÿdÿn ÷ox qalmayûb. Birdÿn a÷ûlan qûfûllarûn øaqqûltûsûndan mÿhbuslarûn örÿk- lÿri döødö! Qapû taybatay a÷ûldû: giriødÿ ÿllÿrindÿ aü ÿlcÿk, olduqca hÿyÿcanlû ucaboy qaraøûn kapitan gþröndö. Onun arxasûnda leytenant vÿ serjantlardan ibarÿt dÿstÿ uüuldayûrdû. Þlö sökuta qÿrq olmuø dustaqlarû øeylÿri ilÿ birgÿ dÿhlizÿ ÷ûxardûlar. (Pû÷ûldaøan dustaqlar dÿrhal þz aralarûnda yeni paraøa 1
Dÿhlizdÿ onlarûn arasûndan beø dÿfÿ on-on nÿfÿr ayûrdûlar vÿ qonøu kameralara dörtdölÿr ki, bu da yerinÿ döødö, ÷önki “qonaqlar” þzlÿri ö÷ön yataq meydan÷asûnûn boø könclÿrini tuta bildilÿr. Bu bÿxtÿvÿrlÿr dÿhlizdÿ qalan iyirmi beø nÿfÿri gþzlÿyÿn dÿhøÿtlÿrdÿn canlarûnû qurtarmûø oldular. Þz ÿziz 72-ci kameralarûnûn yanûnda qalanlarûn son dÿfÿ gþrdöklÿri isÿ qapûlarûndan i÷ÿri salûnan pulverizatorlu ÿcaib cÿhÿnnÿm maøûnû oldu. Sonra onlara saü ÷iyni östÿ dþnmÿyi ÿmr etdilÿr vÿ nÿzarÿt÷ilÿrin bellÿrindÿn asûlmûø a÷arla rûn cingiltisi vÿ ÷ûrtma sÿslÿri altûnda (bu, Butûrkada qÿbul olunmuø “dustaq gÿtirirÿm!” iøarÿsi idi) ÷oxlu polad qapû lar dan ke÷irmÿklÿ, ÷oxlu pillÿkÿnlÿrlÿ döøörmÿklÿ bþyök bir zala gÿtirdilÿr. Bura göllÿlÿnmÿ zirzÿmisi, ya da ki iøgÿn cÿ qazamatû yox, xalq vÿ dustaqlar ara sûn da mÿø- hur olan Butûr hamamûnûn soyunma otaüû idi. Ota üûn mÿkrli dinc gþrönöøö vardû: divarlar, skam ya lar vÿ øoko lad rÿn gin- dÿ, qûrmûzû vÿ yaøûl metlax lþvhÿciklÿrlÿ þrtölmöø dþøÿmÿ, 1 Пaraøa – burada: øayiÿ (рус. hяbsxana jarqonu) 552 relslÿrin östöylÿ gurultu ilÿ sörölÿn, dustaqlarûn bitli paltar- la rû nûn asûlmasû ö÷ön qorxunc qarmaqlarû olan dezinfeksiya vaqo netlÿri. Bir-birinin ÷ÿnÿlÿrinÿ vÿ diølÿrinÿ toxunan, dus- taq lar þz baøûbÿlalû, sözölöb getmiø, biøirilmÿkdÿn bozar- mûø vÿ bÿzi yerlÿrindÿ hÿtta cûrûlmûø paltarlarûnû qay nar qarmaq lardan asdûlar (belÿ ki, ö÷öncö dustaq ehka mûn da deyilir: “Verir lÿr – tez gþtör!”) vÿ cÿhÿnnÿmin isti dÿn biø- miø qulluq ÷u larû – iki qoca arvad – dustaqlarûn löt olma la- rûna fikir belÿ ver mÿ dÿn vaqonetlÿri gurultu ilÿ tartara salûb arxalarûnca dÿmir qapûlarû baüladûlar. Èyirmi beø dustaq dþrd tÿrÿfi baülû otaqda qaldû. ßllÿrindÿ tÿkcÿ burun dÿsmalû vÿ ya onu ÿvÿz edÿn cûrûlmûø kþynÿk tikÿlÿri tutmuødular. Bÿdÿnlÿrinin tÿbiÿtin bizÿ bÿxø etdiyi oturmaq imkanûnû ger÷ÿklÿødirdiyimiz mÿlum yerlÿrindÿ nazik dÿ olsa aøûnmûø ÿt qatû qalmûø dus- taq lar isti zömröd rÿngli vÿ tönd-qûrmûzû, qÿhvÿyi kaøû ilÿ þrtölmöø daø skamyalarûn östöndÿ ÿylÿømiødilÿr. (Tÿrti ba- tûna gþrÿ Butûr hamamû Sandunov hamamlarûnû ÷ox geridÿ qoyurdu vÿ deyilÿnlÿrÿ gþrÿ, hÿr øeylÿ maraqlanan bÿzi ÿcnÿbilÿr bu hamamda yuyunmaq ö÷ön þzlÿrini bilÿrÿkdÿn ×eKaya tÿslim edirdilÿr.) Otura bilmÿmÿk dÿrÿcÿsinÿ qÿdÿr arûqlamûø digÿr mÿh- buslar isÿ ayûb yerlÿrini ÿllÿri ilÿ þrtÿrÿk, otaüûn o baøûndan bu baøûna gÿziøir, baø verÿnlÿri anlamaüa ÷alûøûrdûlar. Onlarûn tÿxÿyyцlц ÷oxdan Мÿøum qida dilÿyirdi. Dustaqlarû soyunma otaüûnda o qÿdÿr saxladûlar ki, artûq möbahisÿlÿr sÿngidi, bÿdÿnlÿr öøödö, axøam saat ondan yat maüa þyrÿømiø mÿdÿlÿri isÿ doldurulmalarûnû istÿ yirdi. Mÿh bus lar arasûnda divarlardakû vÿ dþøÿmÿdÿki barmaq lûq- lar dan artûq zÿhÿrli qazûn daxil olmaüa baøladûüûnû vÿ tezliklÿ hamûnûn þlÿcÿyini deyÿn pessimistlÿr partiyasû östön gÿldi. Bÿzilÿrinin hÿtta aøkar hiss olunan qaz iyindÿn hallarû da pislÿødi.
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 553
Lakin qapû guruldadû vÿ hÿr øey dÿyiødi! Hÿmiøÿki kimi ÿyinlÿrindÿ kirli xalat, ÿllÿrindÿ isÿ qoyun qûrxmaq ö÷ön kþh nÿ maøûnlar olan iki nÿzarÿt÷i i÷ÿri girib dustaqlarûn dûr- naq larûnûn sûndûrûlmasû ö÷ön nÿzÿrdÿ tutulmuø dönyada ÿn köt iki qay÷ûnû bir qûraüa atmadû, – yox, dþrd nÿfÿr bÿrbÿr øagirdi, östöndÿ odekolonu, fiksatuarû, dûrnaq lakû vÿ hÿtta teatr pariklÿri dÿ olan dþrd dÿnÿ gözgölö masanû i÷ÿri saldû. Arxalarûnca da dþrd nÿfÿr cössÿli usta, onlardan ikisi ermÿni idi, gÿldi. Elÿ buradaca, qapûnûn dalûndakû bÿrbÿrxanada, alÿt lÿ rin kÿsici hissÿlÿrini var göclÿri ilÿ aürûlû vÿ zÿrif yer lÿ- rÿ basaraq mÿhbuslarûn qasûqlarûnû qûrxmadûlar, ÿksinÿ, ora ÷ÿh rayû pud ra sörtdölÿr. Ölgöclÿrin yöngölcÿ tÿmasû ilÿ ÿldÿn döø möø adamlarûn yanaqlarûna toxunur, onlarûn qulaq larûnû qûcûq lan dû ran pû÷ûltû ilÿ soruøurdular: “Narahat etmir ki?” Baø la rûnû da daz qûrxmûrdûlar, hÿtta parik dÿ tÿklif edir di lÿr. Onla rûn ÷ÿnÿ lÿ ri nin dÿrisini soymurdular, ÿksinÿ, dus ta üûn istÿyinÿ uyüun øÿkildÿ gÿlÿcÿk bûü vÿ saqqallar ö÷ön zÿmin dÿ sax la yûr dû lar. Øagird lÿr dÿ qarûnlarû östÿ uzana raq dustaq- la rûn ayaq dûr naq la rûnû tutur dular. Nÿhayÿt, hama mûn qapûsû aüzûnda onlarûn ovuclarûna öfunÿt iyi verÿn vÿ axûb gedÿn sabundörtdцlÿr,qapûdadurmuøserjanthÿrbirinÿqol÷ÿkdi- rÿrÿk Mÿrcan adalarûndan gÿtirilmiø inci yÿ ox øar bulud, bir ÿdÿd dÿ ÿl dÿymÿmiø “Feya sireni” ÿl-öz sabunu payladû. Bundan sonra onlarû hÿmiøÿki kimi hamama salûb qapûnû baüladûlar vÿ doyunca ÷immÿlÿrinÿ imkan verdilÿr. Lakin dustaqlarûn gþzlÿrinÿ yuyunmaq gþrönmördö. Onla- rûn möba hi sÿlÿri hamam suyundan da qaynar idi. Bötön baø verÿn lÿr dÿn sonra optimistlÿr partiyasû irÿli ÷ÿkildi vÿ tÿsdiq lÿ mÿ yÿ baøladû ki, bÿs Stalinlÿ Beriya ×inÿ qa÷ûblar, Molotovla Kaqanovi÷ katolikliyi qÿbul ediblÿr, Rusiyada mövÿq qÿti sosial-demokratlar hþkumÿti qurulub vÿ artûq Möÿssislÿr Mÿclisinÿ se÷kilÿr gedir. Elÿ bu zaman hamamûn hamûnûza tanûø olan giriø qapûsû a÷ûldû – vestiböldÿ onlarû aülagÿlmÿz hadisÿlÿr gþzlÿyirdi: hÿr birinÿ xovlu dÿsmal vÿ ... döøÿrgÿdÿ iølÿyÿn dustaüûn
554 altûgönlök normasûna uyüun miqdarda yulaf sûyûüû verildi! Dustaqlar dÿsmallarû yerÿ tulladûlar vÿ heyrÿt doüuracaq bir sörÿtlÿ he÷ bir qaøûqsûz-zadsûz sûyûüû uddular. Hÿtta bunu gþrÿn qoca hÿbsxana mayoru tÿÿccöblÿndi vÿ hÿrÿyÿ daha bir nim÷ÿ sûyûq gÿtirilmÿsini ÿmr etdi. Bir nim÷ÿ dÿ yedilÿr. Bundan sonra nÿ olduüunu isÿ he÷ biriniz tapa bilmÿzsiniz. Don vurmamûø, ÷örömÿmiø, qaralmamûø, demÿk olar ki, tam yemÿli kartof gÿtirdilÿr. – Bu, istisna olunur! – dinlÿyicilÿr etiraz etdilÿr. – Bu artûq inandûrûcû deyil! – Yox, mÿhz belÿ dÿ olmuødu! Doürudur, kartof donuz nþvöndÿn idi, xûrda vÿ qabûqlû idi, tox dustaqlar, bÿlkÿ dÿ, onu yemÿzdilÿr, lakin iblis hiylÿgÿrliyi onda idi ki, kar tofu hÿr adam ö÷ön ayrûlûqda yox, bir ömumi qabda gÿtir miø- dilÿr. Vÿhøi kimi ulaøaraq, bir-birini basûb-ÿzÿrÿk, bir-biri nin löt ÷iyinlÿrinin östö ilÿ irÿli soxulmaüa ÷alûøaraq dustaq lar þzlÿrini vedrÿyÿ tÿrÿf atdûlar; bircÿ dÿqiqÿdÿn sonra isÿ boø vedrÿ dûnqûltû salaraq daø dþøÿmÿnin östö ilÿ diyirlÿnirdi. Bu vaxt duz da gÿtirdilÿr, lakin artûq o he÷ kÿsÿ lazûm deyildi. Yaø bÿdÿnlÿr qurudu. Qoca mayor dustaqlara xovlu dÿs- mallarû dþøÿmÿdÿn gþtörmÿyi ÿmr etdi vÿ onlara möraciÿtlÿ nitq sþylÿdi: – ßziz qardaølar! – dedi. – Hamûnûz xûrda gönahlarûnû- za gþrÿ cÿmiyyÿtdÿn mövÿqqÿti – kimi on illiyÿ, kimi dÿ iyirmi beø illiyÿ – tÿcrid olunmuø vicdanlû sovet vÿtÿn daø- la rû sû nûz. Bu vaxta qÿdÿr marksist-lenin÷i tÿlimin yöksÿk insan pÿrvÿrliyinÿ, partiya vÿ hþkumÿtin aydûn ifadÿ olun- muø iradÿsinÿ, øÿxsÿn yoldaø Stalinin dÿfÿlÿrlÿ gþstÿriø ver- mÿ sinÿ baxmayaraq, Butûr hÿbsxanasû rÿhbÿrliyi tÿrÿfin dÿn ciddi sÿhvlÿrÿ vÿ ÿyintilÿrÿ yol verilmiødir. Èndi onlar aradan qaldûrûlûr. (Evÿ buraxacaqlar! – dus- taq lar hÿyasûz nÿticÿ ÷ûxartdûlar.) Bundan sonra sizi kurort øÿrai tin dÿ saxlayacaüûq. (È÷ÿridÿ qalûrûq! – hÿvÿsdÿn döø- dö lÿr.) ßvvÿllÿr dÿ sizÿ icazÿ verilÿnlÿrlÿ yanaøû, sizÿ icazÿ verilir:
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 555
a) þz allahlarûnûza dua etmÿyÿ; b) istÿr gecÿ, istÿr dÿ göndöz ÷arpayûda uzanmaüa; c) kameradan ayaqyoluna maneÿsiz ÷ûxmaüa; d) xatirÿlÿrinizi yazmaüa. Sizÿ qadaüan olunmuølardan ÿlavÿ, sizÿ qadaüan edilir: a) burnunuzu hÿbsxana dþøÿkaüûlarûna vÿ pÿrdÿlÿ- rinÿ silmÿk; b) ikinci qab yemÿk istÿmÿk; c) kameraya yöksÿkrötbÿli adamlar gÿlÿndÿ mödi- riy yÿtÿ zidd getmÿk vÿ ondan øikayÿt etmÿk; d) masanûn östöndÿn icazÿsiz “Kazbek” papiroslarû gþtörmÿk. Bu qaydalardan hÿr hansû birini pozan on beø sutkalûüa soyuq vÿ ciddi rejimli karserÿ salûnacaq vÿ mÿktublaømaq höqu qundan mÿhrum edilmÿklÿ uzaq döøÿrgÿlÿrÿ gþn dÿ ri- lÿ cÿk. Aydûndûrmû? Mayor nitqini qurtarar-qurtarmaz taqqûltûsûz vaqonet lÿr biøirici kameradan dustaqlarûn alt paltarlarûnû vÿ canlûqla- rûnû ÷ûxarmadûlar, yox! – Cûr-cûndûrû udan cÿhÿnnÿm onlarû geri qaytarmûrdû! Dþrd nÿfÿr cavan qûz i÷ÿri girdi, gþzlÿrini yerÿ dikÿrÿk, utandûqlarûndan qûzararaq, gölömsÿmÿlÿri ilÿ mÿh bus lara toxtaqlûq verÿrÿk (onlar hÿlÿ kiøiliklÿrini itir mÿ- yib lÿr) mavi ipÿk alt paltarû paylamaüa baøladû. Sonra dus- taq la rûn hÿr birinÿ øtapel kþynÿk, qalstuk, lend-lizlÿ alûnmûø parlaq-sarû amerikan ÷ÿkmÿlÿri vÿ yalan÷û koverkotdan tikil miø kostyum verildi. Dÿhøÿt vÿ hÿyÿcandan dillÿri tutulmuø dustaqlar cöt- cöt sûraya dözöldölÿr vÿ yenidÿn þz 72-ci kameralarûna qay- tarûldûlar. Èlahi, bura necÿ dÿ dÿyiømiødi! Hÿlÿ dÿhlizdÿ ikÿn onlar adamû ayaqyoluna getmÿyÿ sþvq edÿn xovlu xal÷a payÿndazlarûn östö ilÿ yeridilÿr. Kame rada isÿ onlarû tÿmiz hava axûnû qarøûladû, þlmÿz gönÿø dÿ döz gþzlÿrinin i÷inÿ parûldadû (gecÿ qayüûlarda ke÷ miødi vÿ artûq sÿhÿr a÷ûlmûødû). Mÿlum oldu ki, gecÿ
556 ikÿn barmaqlûqlarû gþy rÿnglÿ rÿnglÿyiblÿr, pÿncÿrÿlÿrdÿn burun taq larû gþtöröblÿr, hÿyÿtin ortasûndakû ke÷miø Butûr kil sÿ si nin östön dÿ isÿ dþnÿn ayna quraødûrûlûb, xösusi ola- raq tÿyin edil miø nÿzarÿt÷i hÿmin aynanû elÿ tÿnzim lÿyir ki, ÿks olu nan iøûq axûnû hÿmiøÿ 72-ci kameranûn pÿn cÿ rÿ sinÿ döø sön. Kameranûn hÿlÿ dönÿn tönd-sarû-yaøûl olan divar- larû indi a÷ûq rÿngli yaülû boya ilÿ þrtölmöødö, divar lara gþyÿr÷in øÿkillÿri ÷ÿkilmiø, özÿrinÿ “Biz – sölh tÿrÿf da rû yûq!” vÿ “Dönyaya – sölh” yazûlmûø lentlÿr asûlmûødû. Taxta bitili lþvhÿlÿrin, ömumiyyÿtlÿ, izi-tozu da qalmamûødû. ×arpa- yû larûn ÷ÿr÷ivÿlÿrinÿ kÿtan par÷a asûlmûødû, onun i÷indÿ dÿ dþøÿklÿr, tök yastûqlar vardû, yorüanûn bilÿrÿkdÿn geri qat- lan mûø qûraüûnûn altûndan isÿ aüappaq yorüanözö vÿ mÿlÿfÿ gþrönördö. Èyirmi beø ÷arpayûnûn hÿr birinin yanûnda dolab- ÷a qoyulmuødu, divar boyu isÿ Marksûn, Engelsin, möqÿd- dÿs Avqustinin vÿ Akvinalû Fomanûn kitablarû yûüûlmûø rÿflÿr asûlmûødû. Kameranûn ortasûnda kraxmallanmûø söfrÿ ilÿ þrtöl möø masa, onun da östöndÿ i÷inÿ göl qoyulmuø göldan, köl qabû vÿ a÷ûlmamûø “Kazbek” qutusu qoyulmuødu. (Bu ecaz kar gecÿnin bötön zÿnginliklÿrini möhasibatlûqdan ke÷ir mÿk mömkön olmuødu, tÿkcÿ “Kazbek” qutusunu he÷ bir xÿrclÿr maddÿsinÿ uyüunlaødûra bilmÿmiødilÿr. Hÿbs- xana rÿisi þzönö gþstÿrmÿk istÿmiø vÿ masanûn östöndÿki “Kazbek”i þz puluna almûødû vÿ hÿmin sÿbÿbdÿn dÿ bu cör ciddi cÿza tÿyin etmiødi.) Hÿr øeydÿn ÷ox isÿ ÿvvÿllÿr paraøanûn durduüu könc dÿyiømiødi. Divar aüappaq yuyulmuø vÿ rÿnglÿnmiødi, yuxa rûda, qucaüûnda kþrpÿsini tutmuø möqÿddÿs Mÿryÿmin iko nasû qarøûsûnda, bþyök qÿndil yanûr, Mirlikiyli Nikolayûn cöb bÿsi iøûldayûrdû, etajerin östönÿ katolik madonnasûnûn heykÿli, hÿlÿ inøaat÷ûlarûn qoyub getdiklÿri ÷ox da dÿrin olmayan tax÷aya Bibliya, Quran, Talmud, bir dÿ Buddanûn rÿngi qaralmûø ki÷icik böstö qoyulmuødu. Buddanûn gþzlÿri azca qûyûlmûødû, dodaqlarûnûn qûraqlarû geriyÿ dartûlmûødû – qaralmûø börönc Budda, sanki, gölömsÿyirdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 557
Sûyûq vÿ kartofdan yeyib doymuø vÿ dÿrk edÿ bilmÿdiklÿri tÿÿssöratlarûn ÷oxluüundan sarsûlmûø dustaqlar soyunub yerlÿrinÿ girdilÿr vÿ dÿrhal da yuxuya getdilÿr. Yöngöl Eol pÿncÿrÿlÿrin mil÷ÿklÿri i÷ÿri buraxmayan krujevalû pÿr dÿ- lÿrini tÿrpÿdirdi. Nÿzarÿt÷i yarûa÷ûq qapûnûn aüzûnda durub baxûrdû ki, “Kazbek”i oüurlayan olmasûn. Gönortayacan, hÿddÿn artûq hÿyÿcanlanmûø qaraøûn kapi tan qalxmaq komandasû verÿnÿcÿn, belÿcÿ nazlandûlar. Tez geyindilÿr vÿ ÷arpayûlarûnû yûüûødûrdûlar. Kameraya tÿlÿsik aü ÷exolla þrtölmöø, östönÿ “Oqonyok”, “SSRÈ inøaat da” vÿ “Amerika” jurnallarû dözölmöø dÿyirmi masa vÿ yenÿ dÿ ÷exol altûnda olan iki ÿdÿd tÿkÿrli qÿdimi kreslo gÿtir dilÿr. Kameraya qorxunc vÿ dþzölmÿz sökut ÷þkdö. Kapi tan pÿncÿlÿri östÿ ÷arpayûlarûn arasûnû gÿzir vÿ qÿøÿng aü ÷ubu üu ilÿ ÿlini “Amerika” jurnalûna uzatmaq istÿyÿnlÿrin barmaq larûna vururdu. Lal sökut i÷indÿ mÿhbuslar qulaq kÿsilmiødilÿr. Sizÿ þz tÿcröbÿnizdÿn yaxøû mÿlum olduüu kimi, eøitmÿ qabiliyyÿti mÿhbusun ÿn vacib duyüusudur. Onun gþrmÿ zolaüû, adÿ- tÿn, divarlar vÿ buruntaqla mÿhdudlaøûr, iy duyüusu möx- tÿlif yaramaz ÿtirlÿrlÿ ÷irklÿnmiø olur, lamisÿ ö÷önsÿ yeni ÿøyalar olmur. ßvÿzindÿ eøitmÿ qeyri-adi dÿrÿcÿdÿ inkiøaf tapûr. Hÿtta dÿhlizin o biri baøûndan gÿlÿn ÿn zÿif sÿs belÿ dÿrhal tanûnûr, hÿbsxanada baø verÿn hadisÿlÿri izah edir vÿ zamanû þl÷ör: qaynanmûø su paylayûrlar, gÿzintiyÿ aparûrlar, kimÿsÿ baülama gÿlib. Tapmacanûn cavabûnûn ÿvvÿlini dÿ sÿs gÿtirdi: 75-ci kamera tÿrÿfdÿn dÿmir arakÿsmÿ sÿs saldû, dÿhlizÿ ÷oxlu adam girdi. Onlarûn sakit danûøûqlarû, xal÷alarûn batûrdûüû addûm sÿslÿri eøidildi, sonra qadûn sÿslÿrini, yubkalarûn xûøûl tû sûnû fÿrqlÿndirdilÿr, 72-ci kameranûn döz qapûsûnûn aüzûn da Butûr hÿbsxanasûnûn rÿisi nÿvaziølÿ dedi: – Èndi isÿ xanûm Ruzveltÿ, yÿqin, hansûsa bir kamera- ya girmÿk maraqlû olar. Bÿs hansûna? Èlk qarøûmûza ÷ûxan kame raya. Mÿsÿlÿn, 72-ciyÿ. A÷ûn, serjant.
558 Vÿ kameraya katibinin, tÿrcömÿ÷inin vÿ kvakerlÿrdÿn olan iki hþrmÿtli xanûmûn, hÿbsxana rÿisinin vÿ mölki geyimdÿ, elÿcÿ dÿ DÈN formasûnda bir ne÷ÿ nÿfÿrin möøayiÿti ilÿ xanûm Ruzvelt daxil oldu. Aü ÿlcÿkli kapitan isÿ kÿnara ÷ÿkildi. Mötÿrÿqqi baxûølara vÿ geniø dönyagþröøönÿ malik qadûn olan, insan höquqlarûnûn mödafiÿsi ö÷ön ÷ox iølÿr gþrmöø xanûm Ruzvelt Amerikanûn øanlû möttÿfiqi olmuø þlkÿyÿ baø ÷ÿkmÿk, UNRRA-nûn yardûmlarûnûn necÿ bþlöø- dö röl döyönö þz gþzlÿri ilÿ gþrmÿk (Amerikaya mÿn fur øayiÿ lÿr gÿlib ÷atmûødû ki, guya, UNRRA-nûn gþndÿrdiyi ÿrzaq sadÿ xalqa gedib ÷atmûr), hÿm dÿ SSRÈ-dÿ vicdan azad lû üûnûn mÿhdudlaødûrûlmadûüûna ÿmin olmaq qÿrarûna gÿl miødi. Ona artûq ÿyinlÿrindÿ qaba fÿhlÿ paltarû olan ö÷ sadÿ sovet vÿtÿndaøûnû (paltarlarûnû dÿyiømiø partiya iø÷i- lÿrini vÿ DTN ÿmÿkdaølarûnû) tÿqdim etmiødilÿr ki, onlarûn ö÷ö dÿ bir aüûzdan Birlÿømiø Øtatlara tÿmÿnnasûz yardûma gþrÿ tÿøÿkkör etmiødi. Sonra isÿ xanûm Ruzvelt tÿkid etmiødi ki, onu hÿbsxanaya aparsûnlar. Onun bu istÿyi dÿ ger ÷ÿk lÿømiødi. O, kreslolardan birinÿ oturdu, mÿiyyÿti dÿ ÿtrafûna toplaødû. Tÿrcömÿ÷i vasitÿsilÿ sþhbÿt baølandû. Fûrlanan aynadan gÿlÿn gönÿø øöalarû hÿlÿ dÿ 72-ci kame raya döøördö. Eolun nÿfÿsi dÿ pÿrdÿlÿri tÿrpÿdirdi. Tÿsadöfÿn se÷ilmiø vÿ gþzlÿnilmÿdÿn daxil olduqlarû kame radakû bu aülûq, mil÷ÿklÿrin yoxluüu, adi iø gönö olma- sûna baxmayaraq, köncdÿ qÿndilin yanmasû xanûm Ruz vel- tin ÷ox xoøuna gÿldi. Mÿhbuslar ÿvvÿl ÷ÿkinirdilÿr vÿ yerlÿrindÿn tÿrpÿnmir- dilÿr, lakin tÿrcömÿ÷i ali qonaüûn mÿhbuslardan he÷ birinin papiros ÷ÿkmÿmÿsi vÿ havanû tÿmiz saxlamaüa ÷alûømalarû ilÿ baülû sualûnû tÿrcömÿ etdikdÿn sonra onlardan biri say- mazyana qutunu gþtördö vÿ “Kazbek”i a÷dû, þzö bir papiros yandûrdû vÿ birini dÿ yoldaøûna uzatdû. General-mayorun sifÿti qaraldû. – Biz papiros ÷ÿkmÿyÿ qarøû möbarizÿ aparûrûq, – o, mÿnalû tÿrzdÿ dedi, – ÷önki tötön zÿhÿrdir. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 559
Mÿhbuslardan daha biri masanûn yanûna ke÷di vÿ “Ame- rika” jurnalûnû vÿrÿqlÿmÿyÿ baøladû, amma nÿ ö÷önsÿ bunu ÷ox tÿlÿsik etdi. – Bu adamlar niyÿ cÿzalandûrûlûblar? Mÿsÿlÿn, jurnal oxu yan cÿnab? – ali qonaq soruødu. (Bu “cÿnab” ehtiyatsûzlûq edib amerikalû turistlÿ tanûø olduüu ö÷ön on il almûødû.) General-mayor cavab verdi: – Bu adam fÿal hitler÷i olub, Gestapoda xidmÿt edib, øÿxsÿn rus kÿndini yandûrûb vÿ özr istÿyirÿm, ö÷ rus kÿndli qadûnû zorlayûb. Onun þldördöyö kþrpÿlÿr isÿ saya gÿlmir.
– O, dar aüacûndan asûlmaüa mÿhkum edilib? – xanûm Ruzvelt ucadan soruødu. – Xeyr, ömid edirik ki, islah olunacaq. On il vicdanlû ÿmÿyÿ mÿhkum edilib. Mÿhbusun sifÿtindÿ ÿzab oxunurdu, lakin sþhbÿtÿ möda- xilÿ etmir, tÿlÿsÿ-tÿlÿsÿ jurnalû oxumaüûna davam edirdi. Elÿ bu an tam tÿsadöfÿn kameraya sinÿsindÿn iri sÿdÿf xa÷ asûlmûø rus pravoslav keøiøi girdi – gþrönör, kameralara nþvbÿti dÿfÿ baø ÷ÿkirdi. È÷ÿridÿ mödiriyyÿti vÿ ÿcnÿbi qonaq larû gþrÿn keøiø þzönö itirdi. ×ûxûb getmÿk istÿdi, lakin onun sadÿliyi xanûm Ruzveltin xoøuna gÿlmiødi vÿ ali qonaq ruhanidÿn þz borcunu yerinÿ yetirmÿyi xahiø etdi. Keøiø dÿrhal þzönö itirmiø mÿhbuslardan birinÿ balaca cib Èncili verdi, tÿÿccöbdÿn gþzlÿri kÿllÿsinÿ ÷ûxmûø baøqa bir mÿh bu sun ÷arpayûsûna oturdu vÿ dedi: – Belÿliklÿ, mÿnim oülum, ke÷ÿn dÿfÿ siz xahiø etmiø- diniz ki, Allahûmûz Èsa Mÿsihin ÿzablarûndan danûøûm. Xanûm Ruzvelt general-mayordan xahiø etdi ki, onun yanûndaca mÿhbuslara sual versin, kiminsÿ Birlÿømiø Mil- lÿt lÿr Tÿøkilatûnûn adûna øikayÿti yoxdur ki? General-mayor hÿdÿlÿyici sÿslÿ soruødu: – Diqqÿt, mÿhbuslar! “Kazbek” haqqûnda kimÿ deyil- miødi? Ciddi rejim istÿyirsiniz?
560 Vÿ bu vaxta qÿdÿr ovsunlanmûø kimi susan mÿhbuslar sÿs-sÿsÿ verib narazûlûqla qûøqûrûødûlar: – Vÿtÿndaø rÿis, ÷ÿkmÿyÿ he÷ nÿ yoxdur axû! – Qulaqlarûmûz øiøir! – Maxorka o biri øalvarlarûmûzda qalûb! – Biz axû bilmirdik! Mÿøhur xanûm mÿhbuslarûn, doürudan da, narazû olduq larûnû gþrördö, onlarûn sÿmimi qûøqûrtûsûnû eøidirdi vÿ bu sÿbÿb dÿn cavablarûnûn tÿrcömÿsini dÿ bþyök maraqla din lÿdi: – Onlar bir sÿslÿ Amerikada zÿncilÿrin aüûr vÿziyyÿtinÿ qarøû etiraz edirlÿr vÿ xahiø edirlÿr ki, bu mÿsÿlÿyÿ BMT-dÿ baxûlsûn. Belÿcÿ xoø sþhbÿtdÿ on beø dÿqiqÿyÿ yaxûn vaxt ke÷di. Bu vaxt dÿhliz özrÿ nþvbÿt÷i hÿbsxana rÿisinÿ naharûn gÿtirildiyi barÿdÿ mÿruzÿ etdi. Qonaq xahiø etdi ki, ÷ÿkinmÿsinlÿr vÿ naharû onun yanûn- daca paylasûnlar. Qapû a÷ûldû, cavan vÿ gþzÿl xþrÿkpaylayan qûzlar (bayaq hamamda onlara paltar paylamûø qûzlara oxøayûrdûlar) iri qabda adi toyuq øorbasû gÿtirmiødilÿr vÿ onu kasalara ÷ÿkmÿyÿ baøladûlar. Bu vaxta kimi xoø tÿÿssörat baüûølayan mÿhbuslar ibtidai instinktin tÿsiri altûnda bircÿ anûn i÷indÿ dÿyiødilÿr: onlar ayaqlarûnda ÷ÿkmÿ ÷arpayûlarûn östönÿ tullandûlar, dizlÿrini sinÿlÿrinÿ tÿrÿf sûxdûlar, ÿllÿri ilÿ ayaqlarûna dÿstÿklÿndilÿr vÿ hÿmin bu it pozalarûnda diø- lÿrini qûcûrdaraq ÿriøtÿnin bþlöødörölmÿsini izlÿmÿyÿ baø- la dûlar. Xeyriyyÿ÷i qadûnlar heyrÿtlÿnmiødilÿr, lakin tÿrcö- mÿ÷i izah etdi ki, rus milli adÿti belÿdir. Dustaqlarû dilÿ tutmaq mömkön olmadû ki, masa arxasûna oturub melxior qaøûqla yesinlÿr. Onlar haradansa þz kþhnÿ taxta qaøûqlarûnû ÷ûxardûlar, keøiø yemÿyÿ xeyir- dua verÿn kimi xþrÿkpaylayan qûzlar kasalarû ÷arpayûlarda oturanlara payladûlar vÿ xÿbÿrdar etdilÿr ki, sömöklÿri masanûn östöndÿki boø nim÷ÿyÿ atsûnlar. Eyni zamanda hÿr tÿrÿfdÿn qorxunc sorma sÿsi, sonra toyuq sömöklÿrinin Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 561
xûr÷ûltûsû eøidildi, kasalara nÿ ÷ÿkilmiødisÿ, hamûsû bir anûn i÷indÿ yox oldu. He÷ sömök qabû da lazûm olmadû. – Onlar, bÿlkÿ, acdûrlar? – narahat olmuø qonaq gölönc mölahizÿ yörötdö. – Bÿlkÿ, yenÿ istÿyirlÿr? – He÷ kÿs ÿlavÿ istÿmir ki? – general xûrûltûlû sÿslÿ soruødu.
Mödrik “prokuror ÿlavÿ edÿr” ifadÿsini yadlarûnda saxlamûø dustaqlardan he÷ biri ÿlavÿ pay istÿmÿdi. Lakin döyölö teftelilÿri dÿ aülagÿlmÿz sörÿtlÿ uddular. Èø gönö olduüu ö÷ön bu gön kompot verilmirdi. Bÿdxahlarûn yaydûüû iftiralarûn ÿsassûzlûüûna ÿmin olan missis Ruzvelt mÿiyyÿti ilÿ birgÿ dÿhlizÿ ÷ûxdû vÿ orada dedi: – Onlarûn rÿftar tÿrzlÿri necÿ dÿ qabadûr vÿ bu bÿd bÿxt- lÿrin inkiøaf sÿviyyÿsi necÿ dÿ aøaüûdûr! Ömid etmÿk olar ki, on il ÿrzindÿ burada mÿdÿniyyÿt þyrÿnÿrlÿr. Sizin ÿla hÿbsxananûz var! Keøiø mÿiyyÿtÿ qarûøaraq kameradan ÷ûxdû, tÿlÿsirdi ki, birdÿn qapû baülanar. Qonaqlar dÿhlizdÿn gedÿndÿn sonra kameraya aü ÿlcÿkli kapitan girdi: – Qa-alx! – qûøqûrdû. – Èki-iki dözlÿn! ×ûxûn dÿhlizÿ! Sþzlÿrinin hamû tÿrÿfindÿn dözgön baøa döøölmÿdiyini gþrÿn kapitan geri qalanlara ÷ÿkmÿnin ucu ilÿ dÿ izahat verirdi. Yalnûz bu zaman mÿlum oldu ki, hiylÿgÿr dustaqlardan biri xatirÿlÿrin yazûlmasû ö÷ön verilmiø icazÿni hÿrfi mÿnada baøa döøöb vÿ hamû yatan zaman artûq iki fÿsil yazûb: “Mÿnÿ necÿ iøgÿncÿ verirdilÿr” vÿ “Lefortovo gþröølÿrim”. Xatirÿlÿr dÿrhal mösadirÿ edildi, zirÿk yazû÷ûya isÿ dþvlÿt tÿhlökÿsizliyi orqanlarûna al÷aqcasûna bþhtan atdûüûna gþrÿ yeni istintaq iøi a÷ûldû. Onlarû “dustaq gÿtirirÿm” iøarÿsi bildirÿn ÷ûrtûltû vÿ a÷ar cingiltisinin möøayiÿti ilÿ yenidÿn ÷oxlu dÿmir qapûdan ke÷irÿrÿk hamamûn ÿvvÿlki kimi gþzÿlliyi ilÿ gþz oxøayan soyunma otaüûna gÿtirdilÿr. Orada mavi rÿngli alt paltarûna kimi ÿyinlÿrindÿ nÿ vardûsa, soyundurdular, xösusi diqqÿtlÿ
562 östlÿrini axtardûlar. Bir nÿfÿr dustaqdan Èncildÿn cûrûb yana- üûnûn altûnda gizlÿtdiyi daüöstö xötbÿni aldûlar. Bu tÿqsirÿ gþrÿ dustaq dÿrhal ÿvvÿl saü, sonra da sol yanaüûna øillÿ aldû. Aüappaq buludlarû vÿ “Feya sireni”nin qalûqlarûnû da dustaqlardan geri aldûlar vÿ hÿr birinÿ qol da ÷ÿkdirdilÿr. ßyinlÿrindÿ ÷irkli xalat olan iki nÿzarÿt÷i i÷ÿri girdi vÿ köt maøûnlarû ilÿ mÿhbuslarûn qasûqlarûnû qûrxmaüa baøladû, sonra da elÿ hÿmin maøûnlarla onlarûn yanaqlarû vÿ baølarû qûrxûldû. Nÿhayÿt, hÿrÿnin ovcuna iyirmi qram öfunÿtli sabun ÿvÿzlÿyicisi tþkdölÿr vÿ hamama salûb qapûnû baüladûlar. Dustaqlar bir dÿ yuyunmaüa mÿcbur oldular. Daha sonra qapû hÿmiøÿki gurultu ilÿ a÷ûldû, dustaqlar bÿnþvøÿyi vestibölÿ ÷ûxarûldûlar. Èki nÿfÿr qoca arvad, cÿhÿn- nÿm xidmÿt÷ilÿri, qarmaqlarûndan qÿhrÿmanlarûmûza tanûø olan cûr-cûndûr asûlmûø vaqonetlÿri gurultu ilÿ biøirilmÿ ota- üûn dan ÷ûxardûlar. Kor-peøman 72-ci kameraya qayûtdûlar. Onlarûn nÿlÿr baø verdiyini þyrÿnmÿk istÿyi ilÿ alûøûb-yanan ÿlli nÿfÿr yoldaø- larû ÿvvÿlki kimi taxtabitili lþvhÿlÿrin östönÿ uzanmûødû. Pÿn cÿrÿlÿr yenÿ dÿ buruntaqla tutulmuø, divarlardakû gþyÿr ÷in lÿr tönd-sarû-yaøûl boya ilÿ rÿnglÿnmiødi, köncdÿ, ÿvvÿlki yerindÿ yenÿ dþrdvedrÿlik paraøa dururdu. Yalnûz tax÷anûn östöndÿ yaddan ÷ûxûb qalmûø balaca börönc Budda möÿmmalû tÿrzdÿ gölömsÿyirdi...
Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|