Азярбайжан республикасы дахили ишляр назирлийи

Xalq hərəkatını boğmaq cəhdləri. Qanlı yanvar. 
AXC liderlərinin 1989-cu ilin payızından başlayaraq 
düşünülməmiş addımlar atması, türkçülüyə meyllərini 
açıq ifadə etməsi də imperiya rəhbərlərini çox ciddi 
narahat edirdi. Mərkəz belə bir təşkilatın hakimiyyətə 
gəlməsinə heç vəchlə razılaşa bilmirdi.
Təcrübəsiz və hakimiyyətə can atan siyasi liderləri 
"radikallar"a və "liberallar"a bölüb xalq hərəkatını 
daxildən parçalamaq, seçkiləri fövqəladə vəziyyət, 
komendant 
saatı 
şəraitində 
keçirməklə 
yenə 
"kommunistlərin" qalib gəlməsinə nail olmaq üçün məkrli 
siyasət aparılırdı.
Cəlilabadda 1989-cu il dekabrın 8-dən fasiləsiz 
mitinqlər, tətillər başlandı. İnzibati orqan işçiləri xalqın 
tərəfinə keçdi. Xalqın tələbi ilə raykomun 57 gün əvvəl 
təyin olunmuş birinci katibi istefa verdi. Yeni katib 
paytaxtdan göndərildi. Rayonda hakimiyyətə gəlmək 
istəyənlər yenidən adamları qızışdırdılar. Vəziyyəti 
nizama salmaq üçün dekabrın 27-də rayona gətirilən 
milis dəstələri həbslər keçirdi. Qəzəblənmiş əhali hücum 
edib raykomun, milisin binalarını dağıtdı, rəhbərləri döyüb 

---

376 
qovdu. Toqquşmalarda 150-dən çox adam yaralandı. 
Dekabrın 29-da burada "Xalq hökuməti" adlandırılan 
hökumət fəaliyyətə başladı. Müvəqqəti Təşkilat Komitəsi 
və Milli Müdafiə Şurası yaradıldı.
İnsanlar 
Cənubi 
Azərbaycanda, 
İran 
İslam 
Respublikasında yaşayan qan qardaşları, qohumları ilə 
mədəni və iqtisadi əlaqələri, gediş-gəlişi bərpa etmək 
tələbi ilə dəfələrlə rəhbər orqanlara müraciət etmişdi.
Naxçıvan MSSR kimi aztorpaqlı respublikada 17 min 
kv.
m münbit torpaq sahəsi sərhədlə tikanlı məftillər 
arasında qalmışdı. Bu zonadakı qədim qəbiristanlığa və 
ziyarətgaha getmək mümkün deyildi. Lakin vəziyyəti 
düzgün qiymətləndirməyən rəhbər dairələr tədbir 
görməyə tələsmirdilər. "Sərhəd hərəkatı" isə genişlənirdi.
1989-
cu ilin dekabrında Naxçıvan MSSR-də sərhəd 
boyu 9 minə qədər adam toplanmış, çadırlar qurulmuş, 
tonqallar qalanmışdı. Xalq cəbhəsi dekabrın 23-də 
sərhəd dəstəsinin komandirinə ultimatum göndərib 
dekabrın 31-dək sərhəddən adamların müəyyən 
qayd
alarla keçməsinə, qohum-qardaşları ilə əlaqə 
saxlamasına imkan yaratmasını tələb etdi. Lakin razılıq 
əldə olunmadı.
İmperiyanın rəhbərliyi haqq-ədalətin bərqərar edilməsi 
uğrunda səsini qaldıran xalqa divan tutmağa hazırlaşırdı. 
Sərhədlərin pozulması bəhanəsi də onun planlaşdırdığı 
qanlı qırğına bəraət ola bilərdi. Buna görə də 
sərhədçilərə müqavimət göstərməmək əmri verilmişdi.
Dekabrın 31-də saat 12-də Araz çayı boyu 137 km 
Sovet-
İran sərhədində həyəcanlar başlandı. Sərhəd 
qurğuları dağıdıldı. Hər iki tərəfdən sahildə toplanmış 
adamlar Arazı keçib görüşdülər. 1990-cı il yanvarın 7-də 
isə SSRİ-Türkiyə Respublikası sərhəddində həyəcanlar 
baş verdi. Yanvarın 18-də Biləsuvar və Cəlilabad 
rayonlarında sərhəd qurğuları dağıdıldı.

---

377 
1990-
cı il yanvarın 11-də AXC Lənkəran şöbəsinin 
qərarı ilə gecə raykom, daxili işlər şöbəsi, rabitə qovşağı, 
mətbəə və digər dövlət müəssisələri mühasirəyə alındı,