Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи

Labil və ya yeniləşən hüceyrələr populyasiyası. 
Bu  qrupa  daxil  olan  hüceyrələr  eyni  tipli  olub  çox 

---

 
258 
yüksək  mitoz  xüsusiyyətin  malikdirlər.  Daha  doğrusu, 
bu hüceyrə populyasiyasındakı hüceyrələr bölünməklə, 
məhv  olan  hüceyrələrin  miqdarının  bərpa  olunmasını 
təmin  edirlər.  Belə  hüceyrələrə  eritrositləri  misal 
göstərmək olar. Onlar cəmi 120 gün yaşayır, qocalır və 
təbii  ölümlə  məhv  olurlar.  Onun  əvəzində  sümük 
iliyindən  hüceyrələrin  bölünməsi  nəticəsində  məhv 
olan  hüceyrələrin  miqdarı  qədər  qan  damarına 
eritrositlər daxil olur.  
Labil  və  ya  yeniləşən  hüceyrələr  populyasiyasına 
daha  maraqlı  bir  misal  göstərmək  olar.  Hesablamışlar 
ki, 90 günlük siçanın mədə-bağırsaq traktında hər gün 3 
milliard hüceyrə məhv olub itir və o qədər miqdarda da 
hüceyrə  yaranır  və  itmiş  hüceyrələri  əvəz  edir.  Əgər 
nəzərə  alsaq  ki,  bu  yaş  dövründə  siçanda  67  milyard 
hüceyrə  olur,  onda  orqanizmin  ümumi  hüceyrələrinin 
1/22 hissəsinin hər gün yeniləşməsini hesablamaq olar. 
Bu  proses  xüsusilə  toxumaların  regenerasiyası  və 
yaraların  sağalması  prosesində  daha  kəskin  meydana 
çıxır.  
Labil  hüceyrə  qrupuna  daxil  olan  hüceyrələrin 
ömrü  ümumiyyətlə  qısa  olsa  da  bir  sıra  faktorların 
təsirindən  də  asılı  olaraq  müəyyənləşir.  Məsələn: 
mexaniki, fiziki faktorların hormonların təsirindən və s. 
asılı  olaraq  bu  dövr  dəyişə  bilər.  Labil  hüceyrə 
populyasiyasının  hüceyrələrinin  çıxış  yeri  olmalıdır. 
Məsələn: qan hüceyrələri sümük iliyində yaranır və qan 
damarına keçirlər. Selikli qışa hüceyrələri xaricə tökülür 
və  s.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  yuxarıda  adlarını 
çəkdiyimiz  hüceyrə  populyasiyaları  normal  toxumalara 

---

 
259 
aid  edilməlidir.  Belə  ki,  potoloji  dəyişikliyə  uğramış 
toxumalarda,  qeyd  etdiyimiz  hüceyrə  populyasiyasına 
xas  olan  bölünmələr  və  digər  proseslər  dəyişir.  Bu 
cəhətdən müxtəlif hüceyrə populyasıyalarını bəd xassəli 
xərçəng  şişlərinin  hüceyrələri  ilə  müqayisə  etmək 
maraqlıdır.  Orqanizm  doğulduqdan  sonra  hüceyrə 
populyasiyaları  ya  stabil,  ya  böyüyən  və  ya  da  labil 
(yeniləşən) 
populyasiyaya 
çevrilirlər. 
Stabil 
populyasiyada  mitoz  dayandığı  halda,  böyüyən 
populyasiyada  isə  bölünmə  davam  edir,  lakin  getdikcə 
bölünmənin 
sürəti 
azalır, 
labil 
hüceyrələr 
populyasiyalarında  isə  mitoz  öz  fəallığını  saxlayır  və 
məhv olmuş hüceyrələrin əvəzini təmin edir. Şiş əmələ 
gələn orqanların hüceyrələrində isə mitoz daima davam 
edir və mitozun tezliyi şişin tipindən asılı olur, böyüyən 
hüceyrə  populyasiyasından  fərqli  olaraq  mitoz  mitotik 
yaşdan asılı olaraq azalmır. Məs: böyrək və böyrəküstü 
vəzinin  hüceyrələrində  mitotik  aktivlik  orqanın 
böyüməsi  prosesilə,  yaşla  əlaqədar  olaraq  tədricən 
azalırsa həmin orqanlarda bəd xassəli şiş əmələ gəldikdə 
isə mitoz uzun müddət eyni sürətlə bölünməkdə davam 
edirlər.  
Mitotik  indeksin  ölçüsünə  görə  normal,  yeniləşən 
labil  hüceyrələr  populyasiyası  xərçəng  şişlərinin 
hüceyrələrinə oxşayırlar (yəni daima bölünürlər). Lakin 
fərq ondan ibarətdir ki, normal labil populyasiyalardakı 
hüceyrələr  yenisini  yaradaraq,  sonradan  bölünmə 
qabiliyyətini  itirirlər  və  nəhayət  ölürlər.  Xərçəng  şişi 
hüceyrələri  isə  mütəmadi  bölünürlər.  Digər  fərq  isə 

---

 
260 
ondan  ibarətdir  ki,  labil  hüceyrə  populyasiyasının 
hüceyrələrinin  çıxışı  olduğu  halda,  xərçəng  şişləri 
hüceyrələrində  isə  belə  çıxış  olmur.  Nəhayət  xərçəng 
şişi  hüceyrələri  invaziv  boy  qabiliyyətinə  malik 
olduqları  halda,  normal  populyasiyanın  hüceyrələri  bu 
xüsusiyyətə malik deyillər.  

---

 
261