13.1. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida
atmosferaning ahamiyati
B iosfera uchun atm osferadagi gazlardan eng aham iyatiisi azot,
kislorod, uglerod oksidi va suv b u g ‘idir.
A zot
- o ‘sim liklarning tuproqdan oladigan ozuqasining asosiy
elem entlaridandir.*U o ‘sim lik va hayvonlarning oqsillariga kiradi.
H ar bir gektar yer ustidagi havoda 80 m ing tonnagacha azot b o ‘ladi.
Erkin atm osferadagi azotlar tuproq tarkibidagi
bakteriyalari bilan
b o g ‘langan b o 'lad i. A zotning m ineral va organik birikm alari tuproq-
qa o ‘g ‘it sifatida beriladi. Bu esa o ‘sim liklar tuproqdan oladigan
ozuqani boyitadi. B akteriyalar bilan birikkan azot m a ’lum m iqdorda
(3 -4 kg/ga yiliga) atm osfera y o g ‘ingarchiligi bilan tuproqqa tushadi.
Kislorod (OJ
-
nafas olish, chirish,
yonish uchun kerak. O rganik m od-
dalarning kislorod bilan birikishi (ok-
sidlanish) tirik organizm da energiya
ajratadi,
natijada
hayvon
va
o ‘sim liklarning yashashini ta ’m inlaydi.
Tuproqning kislorod bilan boyishi tup
roq
eroziyasini yaxshilaydi, tuproq
bakteriyasi faoliyatini oshiradi. Tuproq
dan o ‘sim liklarning oladigan ozuqasini
k o ‘paytiradi,
o ‘sim Iiklam ing
tom ir
охюоо55<и.
*0^00524<».
sistem asini kuchaytiradi.
K r
. C H .
J
0 .0 0 0 1 1 4
0 .0 0 0 1 8
25-rasm. Atmosferadagi organik elementlar.
Karbonat angidrid (C O )
- o ‘sim liklam ing
havodan oziqla-
nish m anbayi, qishloq x o ‘ja lik hosildorligining asosiy om ili. Yashil
o ‘sim liklar y o ru g ‘lik energiyasi yordam ida
fotosintez jarayonida
suv va k arbonat angidrididan organik m odda hosil qiladi. K arbonat
adgidrid atm osferada m a ’lum bir m iqdorgacha oshishi natijasida
o ‘sim liklarning hosildorligi oshadi.
144
Sanoat m arkazlarida, y a ’ni yonilgi k cfp
ishlatiladigan jo y larda,
issiqxonalarda, y a ’ni g o ‘ng k o ‘p chiriydigan jo y larda havo alm ash-
m aydigan uylarda C 0 2 m iqdori keskin ortadi. C 0 2 aralashm asida
fotosintez ju d a aktiv b o ‘ladi. C 0 2 y em in g
issiqlik balansini doim iy
saqlab turishga olib keladi, y a ’ni unung sovishini kam aytiradi.
Suv bug‘i
— tabiatda suvning alm ashishi katta rol o ‘ynaydi. Suv
b u g ‘i bulutlar hosil boMishi, y om g ‘ir y o g ‘ishi, o ‘sim lik yuzasidan
b u g ‘lanishga va boshqalarga ta ’sir qiladi. Suv b u g ‘ining atm osferada
bo‘lishi “havoning nam ligi” deyiladi.
U hayvonlar, o ‘sim liklar hayo-
tida katta aham iyatga ega b o ‘lib, xususan, qishliq x o ‘jaligid a hosil-
dorlikka m a’lum darajada ta ’sir qiladi.
Dostları ilə paylaş: 
