B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

5.3. V -V II SINFLARDA TASVIRIY SAN’AT
DARSLARI METODIKASI
Pedagogika nazariyasi va tarixidan m a ’lum ki, har bir 
dars metodikasi jahon pedagogikasi tajribalariga suyanadi. Dars 
m etodikasini to ‘g‘ri tanlash avvalambor pedagogika naza­
riyasiga tayangan holda amalga oshiriladi. H ar bir o ‘qituvchi 
о ‘zi dars metodikasini belgilashda o ‘qitishning didaktik prin-
11 — B.N.Oripov
161

---

siplaridan kelib chiqqan holda, dars m aterialini oson, qisqa, 
ilmiy asosda o ‘quvchiga yetkazadigan eng samarali uslubni 
tanlaydi.
Tasviriy san’atni o‘qitishda og‘zaki bayon etish, savol-javob 
va amaliy ishlarni tashkil etish va ko‘rgazmalilik usullaridan 
foydalaniladi. Maktab tasviriy san’ati kursining o‘ziga xos xususi- 
yatlari bo‘lib, dars jarayonida o ‘qituvchi rasm chiziladigan narsa, 
obyekt voqea-hodisalar yoki o ‘rgatilayotgan asar haqida o‘quv- 
chilarga og‘zaki m a’lumotlar beradi. 0 ‘qituvchi darsning maqsadi 
va vazifasidan kelib chiqqan holda dars mazmunini og‘zaki bayon 
etish uslubida amalga oshiradi.
Tasviriy san’at darsi o‘z xarakteriga ko‘ra har bir dars m ate­
rialini ko‘rgazmalar vositasida, ko‘rgazmali o ‘qitish uslubida 
amalga oshiradi. 0 ‘qituvchining ko‘rgazmalilik uslubida o ‘tgan 
darsi o ‘quvchilarga puxta bilim berish imkonini beradi. Tasviriy 
san’at darslarining barchasida amaliy ishlar bajariladi. Shu 
boisdan o ‘qituvchilar amaliy ishlar uslubidan ham foydala- 
nadilar.
V—VII sinflarning tasviriy san’at darslarida pedagogikaning 
barcha turdagi dars o‘tish uslublaridan foydalaniladi. Ya’ni aralash 
uslubda dars o‘tish ham amalga oshiriladi.
V—VII sinflarda rasmi chiziladigan natura va naturmortlarda 
rasm chizish yoki tem atik kompozitsiyalar yaratishning ish 
mazmuni sinfdan sinfga o‘tgan sari murakkablashib boradi. Bular 
o ‘qituvchidan dars jarayonida qo‘llayotgan uslublarini o‘zgartirib 
turishni taqozo etadi. Ammo har bir darsda og‘zaki bayon etish 
va savol-javob uslubidan keng foydalaniladi.
Tasviriy san’at darslarini tashkil etishda turli uslublarning 
qo‘llanishidan qat’i nazar, o‘qitish didaktikasining tarbiyaviylik, 
ilmiylik, izchillik, ketma-ketlik, ko‘rgazmalilik, nazariyot bilan 
amaliyotning birligi kabi prinsiplarga asoslaniladi. Chunki dars 
uslublarining barchasi o ‘qitish didaktikasi asosida amalga oshiri­
ladi. Didaktika sinf dars sistemasining ilmiy asosi bo'lib, didak­
tika talabiga javob bermaydigan darsda o‘tilgan mavzu to ‘la 
yoritilmay qoladi. Shuningdek, tasviriy san’atning har bir dars 
mashg‘uloti predmetlararo bog‘lanish prinsipi asosida o ‘tiladi.
162

---

Predmetlararo bog‘lanish darsning ilmiyligini, izchilligini, 
amaliyot bilan bog‘liqligini ta ’minlaydi, o ‘quv materiallarini 
boshqa o ‘quv fanlari bilan bog‘laydi. 0 ‘quvchilarning boshqa 
fanlardan olgan bilim va malakalaridan tasviriy san’at darslarida 
foydalanishga o‘rgatadi. Ular bu bog‘lanish asosida dars mate- 
rialini osonroq o'zlashtirib oladilar.
Yangi dasturga muvofiq, I—VII sinflarda tasviriy san’at fani 
mashg‘ulotlari: suhbat, rangtasvir, grafika (qalamtasvir), haykal - 
taroshlik, m e’morchilik, amaliy va dizayn san’ati yo‘nalishlarida 
olib boriladi. Bu sinflarda ham o ‘quvchilar tasviriy san’at, amaliy 
san’at, badiiy loyihalar, dizayn san’ati, haykaltaroshlik (hajmli 
tasvirlash) va san’at asarlarini tahlil qiladilar. Shuningdek, ular 
qalamtasvir, rangtasvir, grafika va ulardagi janr, mavzu, kompo- 
zitsiya, hajm, fazo (perspektiva), chiziq, yorug‘-soyalar, rang, 
rang uyg‘unligi, dog‘, mazmun, shakl, g‘oya kabilar haqida ham 
ma’lumot oladilar.