B. T. Musayev, K. R. Aliyeva, B. Narimanov O‘zbekiston respublikasining konstitutsiyaviy huquqi darslik toshkent – 2019

§ 2. O‘zbekiston Prezidentining maqomi
O‘zbekiston Prezidenti faqat davlat boshlig‘i maqomiga ega bo‘lsada, Konstitutsiyada unga keng vakolatlar berilgan, u siyosiy hayotda (amaliyotda) ham hal qiluvchi rol o‘ynaydi. O‘zbekistonda Prezident hokimiyati mustaqil, u parlament tomonidan nazorat qilinmaydi, parlament oldida mas'ulligi yo‘q. Prezident amaliyotda barcha hokimiyat tarmoqlaridan ustun turadi. Buning eng asosiy sabablaridan biri O‘zbekiston Prezidenti xalq tomonidan saylanadi va xalqdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri vakolat oladi.
Bulardan tashqari O‘zbekiston Prezidenti O‘zbekistonda faoliyat yuritadigan, lekin biror bir hokimiyat tizimiga kirmaydigan muassasalar rahbarlarini lavozimga tayinlashda ishtirok etadi. Masalan, Markaziy bank boshqaruvi raisi, Bosh prokuror, Hisob palatasi raisi, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi raisi, Milliy xavfsizlik xizmati raisi. Yuqoridagi fikrlar O‘zbekiston Respublikasida boshqaruvni aralash shakli bo‘lib, u kuchli prezident hokimiyatiga asoslanganligini ko‘rsatadi. Shunga mos ravishda Prezidentga yetarli vakolatlar berilgan.
Konstitutsiyaning 94-moddasiga asosan, O‘zbekiston Prezidenti Respublikaning butun hududida majburiy kuchga ega bo‘lgani farmonlar, qarorlar va farmoishlar chiqaradi. Bu ham Prezidentning huquqiy maqomini ko‘rsatuvchi omillardandir. Prezidentning O‘zbekiston Qurollli Kuchlarining Oliy Bosh qo‘mondoni hisoblanishi va Qurolli Kuchlarning Oliy qo‘mondonlarini tayinlash, vazifasidagi ozod qilishi ham uni maqomini xarakterlovchi omillardandir.
Prezident maqomi deganda – unga yuklatilgan vazifalar, ularni bajarish uchun zarur vakolatlar va shu vakolatlarni amalga oshirishini ta'minlovchi huquqlar, hamda Prezident mas'uliyati, uning faoliyatini kafolatlari yig‘indisi asosidagi Prezidentlik huquqiy holati tushiniladi.
§ 3. O‘zbekiston Prezidentini saylash tartibi
O‘zbekistonda ham Prezidentni saylovchilar – ya'ni xalq umumiy, to‘g‘ri, teng saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan saylaydi.


Yodda tuting!

To‘g‘ri saylov orqali prezident xalq tomonidan saylanganda u xalqdan vakolat oladi, boshqa xech qanday tuzilma oldida mas'ul bo‘lmaydi. Undan tashqari to‘g‘ri saylov natijasida prezident saylangan mamlakatlarda prezidentning vakolatlari keng bo‘ladi, boshqa hokimiyat tuzilmalariga ta'siri kuchli bo‘ladi.

O‘zbekiston Konstitussiyasining 90-moddasiga asosan: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga o‘ttiz besh yoshdan kichik bo‘lmagan, davlat tilini yaxshi biladigan, bevosita saylovgacha kamida 10 yil O‘zbekiston hududida muhim yashayotgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi saylanishi mumkin. Ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti bo‘lishi mumkin emas.

Yodda tuting!

O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari tomonidan umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan besh yil muddatga saylanadi.

Konstitutsiyaning 117-moddasida Prezident saylovi (boshqa vakillik organlari kabi) uning vakolat muddati tugaydigan yilda dekabr oyi uchinchi o‘n kunligining birinchi yakshanbasida o‘tkaziladi. Saylovlar umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovozberish yo‘li bilan o‘tkaziladi.

Saylov jarayonini eng muhim mas'uliyatli bosqichi Prezidentlikka nomzod ko‘rsatishi hisoblanadi. Prezidentlikka nomzod ko‘rsatish huquqiga tegishli tartibda saylovgacha to‘rt oy oldin Adliya vazirligidan ro‘yxatga olingan siyosiy partiyalar ega.