Babayeva d. R

Bolalar: 
Avtobusda.
Tarbiyachi: 
Yana nimalarda ketishimiz mumkin edi?
Nigora: 
Trolleybusda.
Zokir: 
Yengil mashinalarda.
Shokir: 
Poyezdda.
Tarbiyachi: 
Shahar ichida poyezd yuradimi?
Ravshan: 
Metro poyezdi yuradi-ku.
Tarbiyachi: 
Juda to‘g‘ri. Biz hozir avtobusda ketyapmiz. Shahar 
markaziga metroda ham borishimiz mumkin.
188

---

Suhbat jarayonida bolalaming nutq bo‘yicha talay qiyinchiliklarga 
duch kelishi aniqlandi.
Bu qiyinchiliklar quyidagilardan iborat:
- nutqda kerakli so‘zni topib qo‘llash;
- mavzuga oid fikmi aniq va ravon bayon etish;
- o‘z fikrini xulosalash;
- fikrining izchilligiga rioya etish;
- ma’nodosh, uyadosh hamda qarama-qarshi ma’no ifodalash im- 
koniyatlaridan maqsadga muvofiq foydalanish;
- nutqda bir-birlarini takrorlash.
Kuzatishlar suhbat jarayonida tarbiyachi va tarbiyalanuvchilar- 
ning erkin muloqotda bo‘lishlari va fikr almashishlariga, bolalaming 
til vositalarini mustaqil tarzda, mavzuga mos tarzda qo‘llashlariga 
erishish zarurligini ko‘rsatdi.
Masalan, «Transport turlari» mavzusi bo‘yicha o‘tkaziladigan suh- 
batda avtobus, poyezd, samolyot, metro kabi har bir so‘zning ma’nosini 
tushunib ishlatilishi, bir-birlarining fikrini va tarbiyachi fikrini davom 
ettirganda, xulosalaganda jumlalar, b rikmalar va so‘zlami to‘g‘ri 
tuzishi va o‘z o‘mida ishlatishiga erishish nutqni rivojlantirishning 
muhim shartlaridan biridir. 
■
Dialog vositasida nutqni rivojlantirishda bolalaming aniq mavzu 
asosida qurilgan suhbatda qo‘llangan so‘zlaming ma’nolarini, masa­
lan, transport turlarining farqini anglab olishlari va ana shu so‘zlar 
qatorini tuzishlari ham muhim.
- Tramvay, trolleybus, avtobus - transport turlari.
Ular nima bilan yuradi?
- Tramvay, trolleybus elektr tokida yuradi.
- Avtobus va boshqa avtomobillar benzin yordamida yuradi.
- Samolyot ham benzin yordamida uchadi.
- Metro elektr toki yordamida yuradi.