x-h, q-g‘ tovushlarini to‘g‘ri talaffuz qila olmaydilar. Nutq jarayoni
da ketappan - ketayapman, Hojahon - Shohjahon, Yustam - Rustam,
qalga - qarg‘a kabi talaffuz etishga yo‘llash, ovoz balandligiga, tovush
sur’atiga e’tibor berish metodik jihatdan muhim ahamiyatga ega. Ba’zi
bolalar o‘zidan kichiklami jerkib, ovozini ko‘tarib muomala qiladilar.
Shunda ularni talafiuziga, nutq madaniyatiga e’tibor qilish, me’yorda
so‘zlab, muomala qilishga о‘rgatish zarur. Chunki bolalikda tarkib
topgan muomala madaniyati inson umrining oxirigacha muhrlanib qo-
ladi. Obrazli nutqni rivojlantirish keng ma’noda nutq madaniyatining
muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu o‘rinda
nutq madaniyati de- ganda, adabiy til normalariga rioya qilish, o‘z fikrlarini, hissiyot-
larini, tasawurlarini aytilayotgan gapning yo‘nalishi va maqsadiga
muvofiq holda mazmunli, grammatik to‘g‘ri, aniq va ifodalab bera
olish tushuniladi. Nutq faqat bolada til boyligiga nisbatan qiziqish tar-
biyalangan, nutqda turli xil ifoda vositalaridan foydalanish ko‘nikmasi
rivojlantirilgan taqdirda obrazli, bevosita va jonli bo‘ladi.
2. Nutqning tovush madaniyatiga doir ishlar. Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirishda eri-
shilgan asosiy natijalar tengdoshlar bilan muloqot asosiy o‘rin egal-
laydigan muloqot sohasidagi chuqur o‘zgarishlar bilan bog‘liq. Bola
katta yoshdagi odamdan ko‘ra o‘z tengdoshini afzal ko‘ra boshlaydi.
Birga o‘ynayotgan o‘rtog‘iga qaratilgan nutq kattalar bilan bo‘lgan
nutqdagiga nisbatan mazmunliroq bo‘lib boradi. Sherik bilan dialog
muvofiqlashtirilgan predmetli va nutqiy harakatlar tusiga ega bo‘ladi.
Bola endi qo‘shnisining e’tiborini o‘ziga jalb qilishni biladi, uning
o‘zi o‘rtoqlarining ishlari va fikrlari bilan qiziqadi.
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqining funksiyalari ko‘p
qirralidir. Bunda bola nutqdan atrofdagilar bilan muloqot o‘matish,
