Babayeva d. R

asosini ehtiyoj-moti-
vatsiya 
tashkil qilishi, uning tarkibi o‘zgarganligidadir.
Verbal bosqichda 
bolada sust nutq shakllanadi. Ushbu bosqichga 
bo‘lgan 
davming asosiy ahamiyati shundan iboratki, uning ichida 
navbatdagi bosqich - faol nutq 
paydo bo‘lisbi 
bosqichiga o‘tish 
uchun zarur bo‘lgan sharoit vujudga keladi.
Bolaning faol nutqni o‘zlashtirishining 
ikkinchi bosqichida 
uchta 
asosiy jihat ajralib chiqadi: emotsional munosabatlar; birgalikda faoli- 
yat (hamkorlik) davomidagi munosabatlar; tovushli munosabatlar.
171

---

Bolaning kattalar bilan muloqot qilishining ko‘rib chiqilayot- 
gan har bir jihati uning oldiga kattalar tomonidan qo‘yilayotgan 
va so‘zdan jamiyatda o‘zaro bir-birini tushunish uchun shartli ra­
vishda qabul qilingan vosita sifatida foydalanishni talab qilishdan 
iborat bo‘lgan kommunikativ vazifani qabul qilishiga yordam be­
radi. Bundan tashqari, kommunikativ omilning ko‘rib chiqilayot- 
gan har bir jihati u yoki bu darajada va o‘z holicha bolalaming 
kommunikativ vazifani hal etishlariga, ya’ni nutqdan foydalanish- 
lariga yordam beradi.
Nutqni rivojlantirishning 
uchinchi bosqichida 
- uning ma- 
. teriyasi (leksika va grammatika) bolaning muloqot vazifasi ni 
o ‘zgartirgan holda kattalar bilan muloqotga bo'lgan ehtiyojiga va 
uning tarkibiga uzviy bog‘liq boMadi. Bu bolaning nutqning yan­
gi, yanada murakkab va keng qamrovli jihatlarini o‘zlashtirishiga 
olib keladi.
Bolaning ruhan shakllanishida nutqning hal qiluvchi o‘rinni 
egallashi uning turli bosqichlarda rivojlanishiga yordam beruvchi 
shart-sharoitlar va omillaming ahamiyatini yanada oshiradi. Nutq 
irivojini harakatlantiruvchi kuchlar haqidagi masala ular shidcat 
bilan va to‘satdan amalga oshirilishi tufayli ham alohida ahamiyat 
kasb etadi.
Xalq ertaklari, rivoyatlar va xalq o‘yinlari orqali bolalar nutq 
madaniyatini rivojlantirish.