Badiiy san’atlar

Rashki lumanu ar-ar
2 mushkin kokili ostida gul-gun chehrasi,
Husn ganidurki, yotlishi 2 ajdar ustida
Kokil va chehrasini 1-misrada keltirib, 2-misrada chehrani xazinaga – ganjga qiyoslab, 2- kokilni shu xazinani qo’riqlovchi 2 ajdarga o’xshatyapti.
Yodda tuting! Laff – yig’ish, nashr – yoyish.
Laff 1-misrada kelib, 2-misrana nashr ya’ni yuqoridagi tushunchalarni bo’rtirib beradi. Yuqoridagi ikki bayt bunga misol, lekin unutmangki, aksincha avval nashrni, 2-misrada laffni keltiradi.
Sumbulu gul butgusidur tufrogimdin begumon,
Gul yuzum xasratinda chunki qilgumdur vafot.


Savoli javob
Mumtoz adabiyotda shunday she’rlar borki, ular savol javob asosida qurilgan.
Izoh! Lirik qahramon o’z-o’ziga savol berib, javob beradi, 2 ta obraz o’rtasida savol javob bo’ladi.
A.Navoiy “Farhod va Shirin” dostonida Farhod va Xusrav o’rtasida munosabat savol javob asosida:
Dedi: “Qaydin sen ay Majnuni gumroh,”
Dedi: “Majnun vatanidin qaydin ogoh”
A.Navoiyning “Jonga chu dermen” g’azali ham savoli javob asosida:
Jong’a chu dermen: “Ne erdi o’lmakim kayfiyati”
Derki: “Bois bo’ldi jism ichra markazning shiddati”
Mahdulquli va Durdi shoirning savol-javob asosida yozgan she’ri mavjud.


Kinoya (ramz)
Shoir she’rda fikrini yashirin ramziy o’xshatishlar asosida beradi.
Sevmoq uyat emasdur
Har kimda bor bu savdo
Qo’y ko’p qizarma g’uncha
Boshingni egma muncha.
Bunda shoir g’uncha so’zini majoziy ma’noda ishlatgan. Ya’ni g’uncha qiz bolaning ramziy tasviridir.


Muqobala
Qarshi kelich degani. She’r misrasiga bir-biriga zid fikrlarni keltirish. Mantiqan fikrlarni qarshi qo’yish.
Negaki javr qilursan, vafodin ortiq erur.
(menga qancha qilsang ham, har qanday vafodan ortiq)
Karamki o’zgacha qilsang vafodin ortiq erur,
(O’zgalarga qaram qilib lutf qilsang, vafodan ortiq)
Unutmang! Muqobala san’atini tazod san’atidan farqlash kerak. Tazodda antonim so’zlardan foydalaniladi.
Podsho yo’qlamasalar nogoh gado deb axtaring
Putmang hargiz otimni baxti qaro deb axtaring.
Muqobalada esa zid fikrlarni keltirish, zidlov munosabatli gapni, to’siqli ergasha gapl qo’shma gaplarni mohirlik bilan keltirish orqali yuzaga keladi.