Bajardi: Sarvar Qosimov Tekshirdi: Tadbirkorlik faoliyati sub’ektlari va ularning turlari Reja

Unitar korxonalar
Xozirda yurtimizda ko‘pgina shaxslar o‘zlarining tadbirkorlik faoliyatini unitar korxona shakli sifatida ham tashkil etib amalga oshirmoqdalar.

Unitar korxona - o‘ziga biriktirib qo‘yilgan mol-mulkka nisbatan mulkdor tomonidan mulk huquqi berilmagan tijoratchi tashkilot. (O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi 70-modda)
Unitar korxonaning mol-mulki bo‘linmasdir va u qo‘shilgan hissalar (ulushlar, paylar) bo‘yicha, shu jumladan korxona xodimlari o‘rtasida ham, taqsimlanishi mumkin emas.
Unitar korxonaning firma nomida uning mol-mulkining egasi ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. Unitar korxonani boshqarish organi uning rahbari bo‘lib, bu rahbar mulkdor tomonidan yoki mulkdor vakil qilgan organ tomonidan tayinlanadi hamda ularga hisob beradi. Unitar korxona o‘z majburiyatlari bo‘yicha o‘ziga qarashli butun mol-mulk bilan javob beradi. Unitar korxona o‘z mol-mulki egasining majburiyatlari bo‘yicha javobgar bo‘lmaydi.
Unitar korxonaning mol-mulki unga xo‘jalik yuritish yoki operativ boshqarish huquqi asosida tegishlidir.
Xo‘jalik yuritish huquqiga asoslangan unitar korxona Fuqarolik kodeksining 71-moddasiga muvofiq mulkdorning yoki u vakil qilgan organning qaroriga muvofiq tashkil etiladi.
Xo‘jalik yuritish huquqiga asoslangan korxonaning ta’sis hujjati uning belgilangan tartibda tasdiqlangan ustavidan iboratdir.
Xo‘jalik yuritish huquqiga asoslangan unitar korxona o‘z mol-mulkining bir qismini xo‘jalik yuritish uchun belgilangan tartibda topshirish yo‘li bilan yuridik shaxs bo‘lgan boshqa unitar korxona (sho‘ba korxona) tashkil etishi mumkin.
Muassis sho‘ba korxonaning ustavini tasdiqlaydi va uning rahbarini tayinlaydi.
Fuqarolik kodeksining 72-moddasiga muvofiq davlat organining qaroriga muvofiq davlat mulki bo‘lgan mol-mulk negizida operativ boshqaruv huquqiga asoslangan davlat unitar korxonasi (davlat korxonasi) tashkil etilishi mumkin.
Davlat korxonasining ta’sis hujjati uning ustavidir.
Operativ boshqaruv huquqiga asoslangan davlat korxonasining firma nomi uning davlat korxonasi ekanligini ko‘rsatishi kerak.
Davlat korxonasining o‘ziga biriktirib qo‘yilgan mol-mulkka bo‘lgan huquqi Fuqarolik kodeksining 178 va 179-moddalariga muvofiq belgilanadi.
Davlat korxonasining mol-mulki yetarli bo‘lmaganida davlat uning majburiyatlari bo‘yicha subsidiar javobgar bo‘ladi.
Davlat korxonasi uni tuzgan davlat organining qaroriga muvofiq qayta tashkil etilishi yoki tugatilishi mumkin.