Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

YOL HƏRƏKƏTİNİN OPERATİV TƏŞKİLİNİN 
ƏSAS MƏSƏLƏLƏRİ VƏ İSTİQAMƏTLƏRİ 
Yol hərəkətinin operativ təşkilinin əsas məsələləri və istiqamətləri demək 
olar ki, yol hərəkəti mühəndisinin əsas vəzifələrini əks etdirir. Bu vəzifələri 
müəyyən etmək üçün əvvəlcə yol hərəkətinin təşkili üzrə fəaliyyətin əsas 
istiqamətlərinin strukturasına nəzər yetirək
Bu struktur sxemə əsasən yol hərəkətinin təşkili mühəndisinin əsas görəcəyi 
işlərin təsnifatını aşağıdakı kimi vermək olar: 
- nəqliyyat, piyada axınlarının və yol nəqliyyat hadisələrinin tədqiqi; 
- nəqliyyat vasitələri və piyadaların hərəkətinə təhlükə yaradan yerlərin aşkar 
edilməsi və onların ləğv edilməsi üçün tədbirlərin işlənməsi; 
- küçə-yol şəbəkəsində “dar” yerlərin (hərəkət ləngimələrinin yarandığı 
yerlər) aşkar edilməsi və yolun buraxma qabiliyyətinin yüksəldilməsi üzrə 
tədbirlərin işlənməsi; 
- nəqliyyat vasitələrinin rasional hərəkət sxemlərinin işlənməsi, onların 
nəqliyyat və piyada hərəkəti şəraitləri və tələbatlarına müvafiq şəkildə təshih 
olunması; 
- hərəkətin idarə olunması üzrə yeni texniki vasitələrin tətbiqi; 
- yol hərəkətinin təşkili və nizamlanması üzrə tətbiq olunan tədbirlərin 
səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi; 
Səviyyələr 
Ümumdövlət 
Inzibati 
Mühəndis xidmətləri 
1.Yol hərəkəti üzrə 
qanuni aktlar.
2.SAYM sistemi 
elementlərinə 
qoyulan tələblərin 
standartlaş-
dırılması. 
3.Küçə-yol şəbəkə-
sinin inkişafı. 
4.Avtomobilləşmə-
nin miqyasının 
nizamlanması
1.Şəhər sərnişin 
nəqliyyatının tək-
milləşdirilməsi və 
inkişafı. 
2. Avtomobil yük 
daşımalarının 
optimallaşdırılması. 
3.Sürücülərin ha-
zırlanması. 
4.Yol hərəkətinin 
texniki nizamlama 
vasitələrinin 
istehsalı. 
1.Yol hərəkətinin və-
ziyyətinin tədqiqi. Təh-
lükəli və “dar” yerlərin 
aşkar edilməsi. 
2.Təhlükəli və “dar” 
yerlərin ləğv edilməsi. Yol 
hərəkətinin optimal təşkili 
reжimləri və sxemlərinin 
əsaslandırılması. 
3.Yol hərəkətinin
texniki nizamlama 
vasitələrinin tətbiqinin 
əsaslandırılması
4.Yol hərəkətinin və YHT 
tədbirlərinin inkişafının 
proqnozlaşdırılması 
Müxtəlif səviyyələrdə yol hərəkətinin təşkili üzrə 
fəaliyyətlərin əsas istiqamətlərinin strukturası
Yol hərəkətinin təşkili üzrə fəaliyyətin əsas istiqamətləri 

---

- yol hərəkətinin inkişafının proqnozlaşdırılması. 
Bu məsələlərə diqqət yetirsək görərik ki, onların hamısı bir-biri ilə 
əlaqədardır. Məsələn, nəqliyyat və piyada axınlarının rasional hərəkət sxemlərinin 
tətbiqi qeyri-məhsuldar ləngimələrin və YNH-nin sayının azalmasına səbəb olur. 
“Dar” yerlərin ləğv edilməsi hərəkət sürəti və yolun buraxma qabiliyyətinin 
artmasına, ləngimələrin azalmasına səbəb olur və s. 
Qeyd edək ki, “tıxac”ların ləğv edilməsi üçün hərəkətin operativ təşkili 
tədbirləri intensivliyin müəyyən qiymətləri həddində səmərə verə bilər. Tədqiqatlar 
Y
ol
h
ər
ək
ət
ini
n o
per
at
iv 
tə
şki
li
ni
n 
əs
as
m
et
odi
ki
i
st
iq
am
ətl
əri
T
əhlük
əsiz v
ə 
sə
m
ər
əli
y
ol h
ər
ək
əti
ş
ər
ait
lə
ri
Təhlükəli yol şəra-
itlərinin ləğv edilməsi 
Təhlükəli yol şə-
raitlərinin olma-
ması 
Mübahisəli nöqtələrin 
sayının və təhlü-
kəlilik dərəcəsinin
azaldılması 
Mübahisəli vəziy-
yətlərin sayının 
minimum olması 
Sürət reжiminin op-
timallaşdırılması 
Hərəkət 
şəraitinə 
uyğun sürət 
Nəqliyyat və piyada 
axınlarının hərə-
kətinin vaxta görə 
ayrılması 
Svetofor nizamla-
masının optimal 
reжimləri 
Nəqliyyat axınlarının 
tərkibinin 
eyniləşdirilməsi 
Eyni tərkibli nəq-
liyyat axınları 
Yolun yüklənmə 
dərəcəsinin azal-
dılması 
Hərəkət sıxlığının 
buraxıla bilən 
həddi 
 Yol hərəkətinin operativ təşkilinin əsas metodiki
istiqamətləinin struktur
 
sxemi. 

---

göstərmişdir ki, yuxarıda qeyd olunan məlum üsulların tətbiqi ilə bir hərəkət 
zolağının buraxma qabiliyyətini cəmi 25–30
%
artırmaq olar. Ona görə də bir 
hərəkət zolağındakı xüsusi hərəkət intensivliyi 1000 
ədəd/saat
-dan çox olarsa, 
hərəkətin normal hala salınması üçün, küçə-yol şəbəkəsinin yenidən qurulması və 
inkişafı tədbirləri, o cümlədən, müxtəlif səviyyəli nəqliyyat açılmalarından istifadə 
olunması vacibdir. 
Yol hərəkətinin operativ təşkili dedikdə mövcud küçə-yol şəbəkələrində, 
əsaslı yenidənqurma və tikinti işləri aparılmadan nəzərdə tutulan mühəndis 
tədbirləri başa düşülür. Yol hərəkətinin operativ təşkilinin metodiki əsaslarını 
xarakterizə edən blok-sxemi 31.2 saylı şəkildə olduğu kimi göstərmək olar.