Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

-
qovuşan və həlqə üzrə hərəkət edən avtomobillərin 
nisbi sayı;
 
щ
-
axındakı orta və ağır yük avtomobillərinin nisbi sayıdır.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İCTİMAİ NƏQLİYYATIN HƏRƏKƏTİNİN TƏŞKİLİ 
 
Yol hərəkətinin təşkilinin əsas optimallıq meyarları aşağıdakılardır: 
- yüksək hərəkət sürəti; 
- YNH-nin sayının minimum qiyməti. 
Avtobus 
sərnişin 
daşımalarında sərnişinlərə xidmət keyfiyyətini 
qiymətləndirmək üçün çox zaman çatdırma sürəti anlayışından istifadə edilir. Ona 
görə də yol hərəkətinin təşkili üzrə tədbirlərin əsas məqsədi hərəkət 
təhlükəsizliyinin təmin olunması şərti ilə yüksək çatdırma sürətidir. 
Çatdırma sürətinin qiyməti hərəkət tərkibinin dinamikliyindən (sürətlənmə və 
tormozlanma intensivliyi, maksimum sürət), dayanacaq məntəqələri arasındakı 
pereqonun uzunluğundan, dayanma vaxtından və pereqonlarda faktiki hərəkət 
sürətini müəyyən edən hərəkət şəraitlərindən asılıdır. Bütövlükdə nəqliyyat axını 
kimi marşrut nəqliyyatının da sürət göstəriciləri hərəkətin nizamlanması 

---

keyfiyyətindən asılıdır. 
Ixtiyari marşrut nəqliyyatının hərəkəti sürətlənmə, qərarlaşmış sürətlə 
hərəkət, tormozlanma, minib-düşmələr zamanı dayanacaqlarda ləngimə və yol 
ayrıclarında ləngimələrdən ibarət olan tsiklik bir prosesdir. Bu şəraitlərdə bir tsikl 
üçün çatdırma sürətinin qiyməti aşağıdakı düsturla hesablanır:

+
+
+
=
t
V
L
j
a
P
щ
щ
p
ъ
V
Л
3,6
В
/
6
,
3
)
/
1
/
1
(
2
,
7
/
, (38.1) 
burada 
ъ
В
-çatdırma sürəti, 
km/saat
; 
щ
В
-pereqonda icazə verilən hərəkət 
sürəti, 
km/saat
; 

-təcil, 

=1 
m/san
2
götürülür; 
j
-xidmət tormozlanması zamanı 
təcil, 
m/san
2
; 
p
Л - dayanacaqlar arasındakı pereqonun uzunluğu, 
m
; 
Δ
т
-dayanacaq 
məntəqəsində orta ləngimə vaxtıdır, 
san
. 
(38.1) düsturu ilə hesabat əsasında marşrut nəqliyyatının (
p
Л
dayanacaqlar 
arasındakı məsafə) və adi avtomobillərin nizamlanan hərəkətli magistrallarda 
hərəkətinin (
p
Л nizamlanan yol ayrıcları arasındakı məsafə) çatdırma sürətlərini 
məyyən etmək olar. Svetoforlardakı ləngimələri də nəzərə alaraq marşrut 
nəqliyyatının çatdırma sürətini təyin etdikdə svetoforlardakı ləngimələrin ehti-
malına əsasən 
p
Л
-nin orta qiymətindən istifadə edilir. (38.1) düsturunun analizi bir 
daha təsdiq edir ki, yol hərəkətinin xarakteristikalarına kompleks amillər təsir 
göstərir. Nəqliyyat vasitələrinin sürətlənmə və yavaşıma təcilləri təkcə onların 
konstruktiv xarakteristikalarından yox, həm də avtomobili idarə etmə üsulundan, 
yəni sürücüdən asılıdır. Pereqonlarda qərarlaşmış hərəkət sürətinin qiymətləri, 
avtobusların texniki xarakteristikasından, yolun vəziyyətindən, yol hərəkəti 
qaydalarının 
müəyyən etdiyi həddən, hərəkət intensivliyindən, hərəkət 
üstünlüyündən və dayanacaq məntəqələrinin yerləşməsindən asılıdır. 
Dayanacaq məntəqələrinin yerinin müəyyən edilməsində optimal variantın 
seçilməsi üçün ziddiyyətli tələblər nəzərə alınmalıdır. Bunlar sərnişinlərin rahatlığı 
və nəqliyyat axınlarına minimum maneçilikdir. Bu ziddiyyətlər magistral küçələrin 
kəsişmə zonasında daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Ancaq, piyada və nəqliyyat 
axınlarının dərindən öyrənilməsi sayəsində dayanacaq məntəqələrinin yerini dəqiq 
müəyyən etmək olar. 
Relssiz marşrut nəqliyyatı üçün çoxzolaqlı hərəkət olduqda keçidə tərəf 
hərəkət edən sərnişinlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün dayanacaq 
məntəqəsi kəsişmədən və piyada keçidindən sonra yerləşdirilməlidir. Ancaq, külli 
miqdarda piyada yaradan məntəqələr (ticarət mərkəzləri, mehmanxanalar) olduqda 
dayanacaq məntəqəsini kəsişmədən əvvəldə yerləşdirmək səmərəli olur. 
Inşaat Norma və Qaydalarına əsasən marşrut sərnişin nəqliyyatının 
dayanacaq məntəqələri arasındakı məsafə 600