Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

 

---

S
əki
yə 
yax
ın hərəkət zolağı avtobus hərəkəti üçün xüsusiləşdirildikdə və dayanacaq 
məntəqələri bir-birinə nəzərən sürüşdürüldükdə avtobus xəttinin buraxma 
qabiliyyətinin qiymətləri 38.1
 
saylı cədvəldə verilmişdir.
 
Cədəvəl 38.1
H
ərək
ət intensivliyinin yüksək qiymətlərində marşrut nəqliyyatının sürətinin və 
təhlükəsizliyinin yüksəldilməsi məsələsi aktual olduğu qədər də çətindir. Bu 
məsələni həll etmək üçün marşrut nəqliyyatı vasitələrinə müəyyən üstünlüklər 
verilməlidir.
Bu üstünlüklər aşağıdakılarla təmin olunur: 
-yol hərəkəti qaydaları DÜIST 10807-78 və 23457-79-la
 
müəyyən edilən 
uyğun qaydalarla; 
- yol ayrıclarının nizamlama tsiklində xüsusi fazanın nəzərdə tutulması ilə; 
-ictimai nəqliyyat marşrutu trassasında digər NV üçün məhdudiyyətlər 
qoyulmaqla; 
- marşrut nəqliyyatı üçün hərəkət zolağını xüsusiləşdirməklə. 
Yol hərəkəti qaydaları və standartları marşrut NV üçün aşağıdakı üstün-
lükləri nəzərdə tutur: 
- 3.18; 3.19; 3.27 qadağanedici və 4.1 məcburi hərəkət istiqamətləri nişanları 
aid edilmir; 
- yol ayrıclarında tramvaylara üstünlük verilir; 
- bütün sürücülər dayanacaq məntəqəsindən (yaşayış məntəqələrində 
yerləşən) çıxan avtobus və trolleybuslara maneçilik törətməməlidirlər; 
- dayanacaq məntəqələrində bütün digər NV-nin dayanmasını qadağan edən 
1.17 nişanlama xətti tətbiq edilir (hərəkət hissəsinin kənarında çəkilmiş ziq-zaq 
şəkilli sarı bütöv xətt). 
Marşrut NV-nin ləngimələrini azaltmaq və hərəkət təhlükəsizliyini 
yüksəltmək üçün digər bütün nəqliyyat növlərinə aşağıdakı müxtəlif 
məhdudiyyətlər qoyulur: 
Hərəkəti buraxma qabiliyyəti, 
avt/saat
115 110 105 100 95 
NV-nin uzunluğu, 
m
7 10 15 20 30 
Tutumu, 
nəfər
30
−
35 60
−
70 100
−
110 120
−
140 200
−
220 
Avtobusun uzun- 
luğu, 
m
Tutumu, 
nəfər
Avtobus xəttinin buraxma qabiliyyəti
, 
avt/saat
с
к =2 
с
к =3 
7 
10 
15 
20 
30-35 
60-70 
100-110 
200-220 
185 
175 
170 
145 
240 
200 
220 
190 

---

-sağa dönmələr qarşısında dayanacaq məntəqəsi yerləşirsə, onların qadağan 
edilməsi; 
-intensiv ictimai nəqliyyata malik küçələrdə digər bütün NV-nin 
dayanmasının və gözləməsinin qadağan edilməsi; 
-2.1 və 2.3, həmçinin xüsusi lövhəcikli (obyektə qədər olan məsafəni 
göstərən) 2.1 nişanları ilə baş yolun qeyd olunması. 
Xüsusi zolaq nəzərdə tutulduqda sürücülərə aydın məlumat verilməlidir. 
Məsələn, yola çəkilmiş BUS (1.23) işarəsi və ya 5.9, 5.10.1; 5.10.2; 5.10.3 nişanları 
vasitəsilə. 
Xüsusi zolağın ayrılması dəqiq əsaslandırılmalıdır və müəyyən edilmişdir ki, 
saatlıq hərəkət intensivliyi 40 böyük tutumlu avtobus olan nəqliyyat axını üçün 
100
m
-dən çox məsafədə hərəkət zolağının xüsusiləşdirilməsi özünü doğruldur. 
Kiçik intensivliklərdə sağ kənar zolaqda digər NV-nin dayanmasının qadağan 
edilməsi kifayət edir. 
Kəsişmələrdə marşrut nəqliyyatına hərəkət üstünlüyünün verilməsinin 
əsaslandırılması üçün həmin NV-nin və onların sərnişinlərinin, həmçinin digər NV-
nin ləngimələri və onlardan dəyən zərər müqayisə edilməlidir. 
Nizamlanan və nizamlanmayan yol ayrıclarındakı ləngimələri azaltmaqla 
çatdırma sürətini yüksəltmək olar. Buna aşağıdakı tədbirlər sayəsində nail olmaq 
mümkündür: 
- ictimai nəqliyyata üstünlüyün verilməsi; 
- müxtəlif səviyyələrdə kəsişmələrin tətbiqi; 
- yeraltı piyada keçidlərinin tətbiqi; 
- piyada çəpərləri tətbiq etməklə piyada hərəkətini sistemləşdirmək; 
- kanallaşdırılmış hərəkətin tətbiqi; 
- nizamlama tsikli və onun tərkib hissələrinin optimal qiymətlərinin təyini; 
- koordinə edilmiş nizamlamanın tətbiqi; 
- adaptiv nizamlamanın tətbiqi; 
- sola dönmələrin qadağan edilməsi və s. 
Bu tədbirləri həyata keçirdikdə YNH-nin sayı və ağırlıq dərəcəsi də azalır. 
Təqribi hesabatlarda aşağıdakı göstəricilərdən istifadə etmək olar: 
Δ
к
-%-lə YNH-nin sayının azalması; 
- dayanacaq məntəqələrində “cib”lərin tikintisi
−
44 
- piyada çəpərlərinin tətbiqi
−
75 
- yeraltı piyada keçidinin tətbiqi 
−
73 
- səkilərin tikilməsi
−
79 
- “Dayanmadan keçmək qadağandır” nişanının
tətbiqi 
−
59 
- svetoforların tətbiqi
−
65 
- birtərəfli hərəkətin tətbiqi
−
60 
- hərəkət hissəsinin nişanlanması
−
47 
- velosiped yollarının tətbiqi 
−
93 
Il ərzində YNH-nin sayının azaldılması aşağıdakı düsturla hesablanır: 

---

1
2
М
М
100
Δ
к
Н
н

=
, 
burada, 
Н
-tədbirdən əvvəl il ərzində baş vermiş YNH-nin sayı;
1
М
və 
2
М
- 
tədbirdən əvvəl və sonra orta sutkalıq hərəkət intensivliyidir, 
ədəd/sutka
. 
Yol ayrıclarındakı ləngimələrin azaldılmasının ən sadə üsulu svetoforun iş 
reжiminin optimallaşdırılmasıdır. 
Hər hansı bir hərəkət marşrutunun optimallığını müəyyən etmək üçün 
ləngimələr, YNH-nin sayı və əlavə yürüşlərin qiymətlərinə görə müxtəlif variantlar 
müqayisə edilməlidir. 

---