Teqvim2013. pdf

70 

illiyi

---

146

Milli ədəbiyyat

120 

illiyi

Bəkir Çobanzadə

1893-1938

MA

Y

Bəkir Vahab oğlu Çobanzadə 1893-

cü il may ayının 15-də Krımda, Tavri-

da vilayəti Simferopol qəzasının Qa-

rasubazar  şəhərində anadan olmuşdur. 

Burada ibtidai təhsil almış, 14 yaşında 

ikən qeyri-adi zəkası ilə diqqəti cəlb 

etmişdir. Dini Xeyirxahlar Cəmiyyəti 

1908-ci ildə onu Türkiyəyə Qalatasaray 

liseyi - “Sultaniyyə”yə  təhsilini davam 

etdirməyə göndərmişdir.  İlk  şeirlərini, 

“Anan harda?” poemasını  tələbəlik 

dövründə  qələmə almışdır.  İstanbul 

Universiteti nəzdində olan üçillik ali 

kursda ərəb və fars dillərini mükəmməl 

öyrənmiş, Türkiyədə “Müstəqil tatar 

Krımı” ideyaları ilə yaşayan gənclərdən 

ibarət “Krım-tatar tələbə  cəmiyyəti”nin 

yaradıcılarından və  rəhbərlərindən ol-

muşdur. Sonra Budapeşt Universitetinin 

tarix-fılologiya fakültəsində türk, ərəb 

və macar filologiyası ilə yaxından tanış 

olmuş, doktorluq dissertasiyası müdafiə 

etmişdir. 1919-cu ildə Budapeştdə türk 

dilində çıxan “Şərq” qəzetinin redaktoru 

olmuşdur. 1918-1919-cu illərdə “Krım”, 

“Göy kitab” (İstanbul) məcmuələrində 

və  “Şərq” qəzetində  şeirləri dərc edil-

mişdir. Bu dövrdə Türkiyə, Krım, Orta 

Asiya və Rusiya dövri mətbuatında 

ictimai-siyasi, elmi məqalələrini müx-

təlif imzalarla çap etdirmişdir. Sonra-

lar “Türk ensiklopediyası”nda “Çoban 

oğlu”, “Bəkir Baybək”, “Bəkir Cavbək”, 

“Bəkir Yaybək”, “Çoban oğlu Bəkir Sid-

qi” imzaları ilə məqalələri dərc olunmuş-

dur. 

O, 1920-ci ildə  filologiya elmləri 

namizədi, 1922-ci ildə isə professor adı 

na layiq görülmüşdür.

Vətənə qayıtdıqdan sonra 1920-1922-

ci illərdə Krım inqilabi komitəsinin rəisi, 

Krım Maarif Komissarlığında tatar lisa-

niyyatı  və  ədəbiyyatı  şöbəsinin müdiri 

olmuş, eyni zamanda ali məktəblərdə, 

elmi-tədqiqat institutlarında çalışmış-

dır. 1928-ci ildə S.Ağamalıoğlunun 

dəvəti ilə Azərbaycanda yeni əlifba 

komitəsinin sədri, Yeni türk əlifbası 

Ümumittifaq Mərkəzi Komitəsinin 

rəhbəri təyin edilmişdir. Türk xalqlarının 

yeni əlifbaya keçməsində fəal  mübarizə 

aparmış, Moskvada təlimatçı kurslarında 

mühazirələr oxumuşdur. 1924-1929-cu 

illərdə Azərbaycan Baş Elmi İdarəsində 

terminologiya komitəsinə    rəhbərlik et-

miş, eyni zamanda Azərbaycan Dövlət 

Universitetinin şərqşünaslıq  fakültəsində 

kafedra müdiri, dekan vəzifəsində ça-

lışmışdır. 1928-ci ildə Moskvada Şərq 

Xalqları  İnstitutunun həqiqi üzvü seçil-

mişdir. 1929-cu ildə Azərbaycan Dövlət 

Elmi-Tədqiqat  İnstitutunun aspirantu-

ra  şöbəsinin müdiri işləmişdir. 1932-ci 

ildə keçmiş SSRİ EA Zaqafqaziya filialı 

Azərbaycan şöbəsinin, 1935-ci ildə SSRİ 

EA  Azərbaycan  filialının həqiqi üzvü 

seçilmişdir. Paris Dilçilik Cəmiyyətinin 

üzvü olmuşdur. O, bir sıra monoqrafik 

əsərlərlə yanaşı, “Türk dilinin metodi-

kası” (1932), “Elmi qramerin əsasları” 

(1932) kitablarını şərikli tərtib etmişdir. 

1971-ci ildə ilk şeirlər məcmuəsi özbək 

dilində kütləvi tirajla buraxılmışdır.

Bəkir Çobanzadə 1937-ci il yan-

var ayının 28-də  həbs edilmiş, Pyati-

qorsk türməsinə, oradan da Azərbaycan 

SSR Daxili İşlər Xalq Komissarlığının 

təcridxanasına gətirilmişdir. 1938-ci il 

oktyabr ayının 13-də ona ölüm hökmü 

kəsilmişdir.