Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı
Yüklə 297,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 55
Meral Melekoğlu 1
İbrahim H. Diken 2
3
Gözde Tomris 4
Antisosyal Davranışları Önlemeye Yönelik Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programının Etkililiği ile İlgili Yapılan Bilimsel Çalışmaların İncelenmesi *
Erken çocukluk veya ilkokul dönemi çocuklarında antisosyal davranış gösterme riski ve bu çocuklarda antisosyal davranışların tamamen yerleşmesi giderek artmaktadır. Antisosyal davranışlar, içinde bulunduğu çevreye uyum sağlamada zorlanma, toplumun kurallarına aykırı davranma, istendik yönde davranmama veya toplumun geneli tarafından olumsuz olarak kabul edilen davranışlardır. Bu davranışlara ilkokul üçüncü sınıfa kadar etkili bir müdahalede bulunulmazsa antisosyal davranış kalıcı olabilmekte ve çözümü daha geç ve güç olmaktadır. Dolayısıyla etkili erken müdahale yöntemleri antisosyal davranışları önlemede ön plana çıkmaktadır. Başarıya İlk Adım (BİA) Erken Eğitim Programı etkililiğini kanıtlamış programlardan birisidir. Bu anlamda bu araştırmada antisosyal davranışları önlemeye yönelik Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programının etkililiği ile ilgili yapılan bilimsel çalışmaların ayrıntılı analizi yapılmıştır. BİA okul ve evde uygulanan bir programdır. BİA, Tarama/Tanılama, Sınıf ve Ev olmak üzere üç modülden oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda, BİA’nın antisosyal davranışları önlemede etkili bir yöntem olduğu, programı uygulayan öğretmen ve ailelerin programın sonuçlarından memnun oldukları görülmüştür. Anahtar Kelimeler
eğitim programı, antisosyal davranış, erken müdahale, erken önleme Giriş
Günümüzde (21. yüzyılda) kalıcı antisosyal davranış örüntüleri sergileyen ve antisosyal davranış gösterme riski olan çocukların sayısı Türkiye ve dünyadaki diğer ülkelerde giderek artmaktadır (Blackbourn, Patton ve Trainor, 2004; Diken ve Rutherford, 2005;
1 M.A., Öğr. Gör., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Özel Eğitim Bölümü, Eskişehir, TÜRKİYE e-posta: meralmelekoglu@gmail.com 2 Ph.D., Prof. Dr., Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Bölümü, Eskişehir, TÜRKİYE e-posta: ibrahimhdiken@gmail.com 3 M.A., Araş.Gör., Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Bölümü, Eskişehir, TÜRKİYE e-posta: secilcelik2@gmail.com 4 M.A., Araş. Gör., Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Bölümü, Eskişehir, TÜRKİYE e-posta: gozdetomris@gmail.com * Bu çalışma TÜBİTAK 1001 programı 110K274 nolu proje kapsamında üretilmiştir. Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 56 Sprague ve Perkins, 2009). Walker ve diğ. (2009), ilkokul dönemindeki (9 yaş) çocukların yanı sıra erken çocukluk döneminde bulunan çocukların da yaşadıkları çevreye veya okula bağlı olarak davranış problemleri gösterme riskinin oldukça fazla olduğunu vurgulamaktadırlar. Buna ek olarak, yapılan bilimsel araştırmalar çocuklarda görülen antisosyal davranışların pek çok farklı faktörden kaynaklanabileceğini ortaya koymaktadır (Painter, Allen ve Perry, 2011). Bu faktörler anne ve çocuk arasındaki etkileşim, erken çocukluk deneyimleri, ailenin demografik özellikleri (eğitim seviyesi, sosyo-ekonomik durumu, medeni hali vb.) gibi durumları kapsamakta ve bu faktörlerle çocuğun ileride gösterebileceği antisosyal davranış örüntüleri arasında güçlü bir bağ olduğu belirtilmektedir (Bowlby, 1958; 1982; Painter ve diğ., 2011). Bununla birlikte, ailelerin veya birinci derece çocuğun bakımından sorumlu olan kişilerin tutarsız çocuk yetiştirme tutumları, çocuğun ailede fiziksel, cinsel veya duygusal istismara maruz kalması, uygun ve yasal olmayan şekilde çocuktan faydalanılması, ailenin sosyo- ekonomik durumunun düşük seviyede olması ve çocuğun sevgiden yoksun bir ortamda yetişmesi gibi durumlar çocukların antisosyal davranış sergilemelerine neden olabilmektedir (Campbell, 2002).
Antisosyal davranış gösterme riski altında olan çocuklar özellikle aile ve sosyal çevrelerinde onlardan beklenen işbirliğinde bulunma, paylaşma, akran ve yetişkin yönergelerini takip etme, uygun iletişim ve etkileşimde bulunma, kendini yönetme ve güdüleme, dikkatini verme, akademik çalışmalara yoğunlaşma gibi davranışları göstermede büyük güçlükler yaşayabilmektedirler (Sprague ve Perkins, 2009; Sumi ve diğ., 2012; Walker ve diğ., 2009). Bununla birlikte, 2000’li yıllarda özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde toplumsal yapının, kültürel ve ekonomik durumun hızla değişmesine bağlı olarak erken çocukluk yıllarında antisosyal davranış sergileyen ya da antisosyal davranış örüntüleri gösterme riski altında olan çocuklar bu problemlerle örgün eğitime başlamaktadırlar (Golly, Sprague, Walker, Beard ve Gorham, 2000). Bu çocuklar ilerleyen yıllarda yukarıda belirtilen davranışlara ek olarak kurallara uymama, sosyal kurallara karşı gelme, çete kurma ve suça bulaşma gibi kalıcı davranış problemleri göstermektedirler (; Beard ve Sugai, 2004; Loman, Rodriguez ve Horner, 2010; Sprague ve Perkins, 2009).
Yapılan bilimsel araştırmalar erken dönemde ortaya çıkan antisosyal davranışların erken müdahale programlarıyla ilkokul üçüncü sınıfa kadar kontrol altına alınmaması durumunda bu antisosyal davranışların ilerleyen dönemlerde yaşam boyu süren davranış bozukluklarına dönüşebileceğini gözler önüne sermektedir (Diken, Cavkaytar, Batu, Bozkurt ve Kurtyılmaz, 2008; 2010). Başka bir deyişle, bireyin başlangıçta içerisinde bulunduğu çevreye uyum sağlamada yaşadığı birtakım antisosyal davranışlar zamanla okulu terk etme, okuldan kaçma, şiddete yönelme, hırsızlık, uyuşturucu ve ilaç kullanımı gibi sonradan müdahale edilmesi zor olan ve iyileştirilmesi uzun zaman alan kalıcı davranış problemlerine dönüşebilmektedir (Beard ve Sugai, 2004; Diken ve diğ., 2008; 2010; Overton, McKenzie, King ve Osbourne, 2002; Sprague ve Perkins, 2009). Buna ek olarak, bu konuda sayısız bilimsel çalışmalar gerçekleştiren araştırmacılar antisosyal davranış sergileyen çocukların uygun eğitim almadıkları durumlarda bu çocukların problemlerinin ergenlik yıllarına, hatta bireyin yetişkinlik yıllarına da yansıyacağını ve Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 57 toplumda istenmeyen bireyler olabileceklerini vurgulamaktadırlar (Golly, Stiller ve Walker, 1998; Walker, Kavanagh ve diğ.,, 1998; Walker ve diğ., 2009).
Forness, Freeman, Paparella, Kauffman ve Walker, (2012) okul çağında olan ve antisosyal davranış sergileyen çocukların sayısının ve bu çocukların kaçının özel eğitim hizmetlerinden yararlandıklarının tespit edilmesinin önemli olduğunu vurgulamışlardır. Ayrıca, özel eğitim uzmanları bu çocuklardaki antisosyal davranışları önlemek için etkili ve güvenilir bilimsel dayanıklı müdahalerin neler olduğu konusunda da yoğun araştırmalar yapmaktadırlar (Blackbourn ve diğ., 2004).
Alanyazın çalışmaları incelendiğinde antisosyal davranışları önlemeye ve iyileştirmeye yönelik birçok yöntem ve müdahale vardır. Bu yöntem ve müdahalelerden bazıları şunlardır; bireyin akademik becerilerini geliştirme, davranış değiştirme programları oluşturma ve zihinsel davranış müdahaleleri uygulama, bireye davranış yönetim teknikleri öğretmedir (Blackbourn ve diğ., 2004). Bu müdahalelerin içerisinde en etkili olanları ise erken müdahale yöntemleridir. Yapılan bilimsel araştırmalar antisosyal davranış sergileyen ya da antisosyal davranış gösterme riski olan çocuklara uygulanan müdahalelerin etkili olmasında müdahalenin başlangıcı ile çocuğun yaşı arasında doğrudan bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu çocuklarda mümkün olduğunca erken yaşta önlemeye ve iyileştirmeye yönelik erken müdahalelerin başlatılmasının hayati önemi olduğu vurgulanmaktadır (Forness ve diğ. 2012; Kamps, Kravits, Stolze ve Swaggart, 1999). Antisosyal davranışların önlenmesine ilişkin geliştirilen erken müdahale programları sadece yararlı olmakla kalmayıp, gelecekte ortaya çıkma riski yüksek olan antisosyal davranışların önlenmesinde veya bu riskin azaltılmasında büyük bir role sahiptir (Anderson, 2007; Bullis, Walker ve Sprague, 2001). Antisosyal davranışları önlemeye yönelik yapılandırmacı yaklaşım içerisinde olan araştırmacılar, küçük çocukların davranışlarının yönlendirilmesinde çocuğun gelişimine uygun uygulamaların yapılması gerektiğini vurgulamışlardır. Buna ilişkin, okul öncesi öğretmenlerinin çocukların sosyal etkileşim, öz-kontrol (self-control), öz- düzenleme (self-regulation) ve sosyal becerilerini geliştirmek için uygun fırsatlar sunmaları gerektiği belirtilmektedir (Tomris, 2012).
Kauffman (1999) bir erken müdahalenin başarılı olabilmesi için risk altında olan çocuğa müdahalede bulunmanın yanında, çocuğun içinde bulunduğu çevreye de doğrudan öğretim ve destek verilmesinin önemli olduğunu vurgulamaktadır. Yine Kauffman, etkili bir müdahalenin çok boyutlu olması gerektiğini, çocuğun özellikleri kadar çevrenin kültürel yapısının ve özelliklerinin de ele alınması gerektiğini ileri sürmektedir. Aynı zamanda, küçük çocuklarda görülen antisosyal davranışların önlenmesine yönelik geliştirilen müdahale uygulamalarında okul-aile ve aile-öğretmen işbirliğine önem verilmesi gerektiği belirtilmektedir. İşbirliği sağlanmadığı takdirde müdahale uygulamalarından istenilen sonuçların elde edilemeyeceği vurgulanmaktadır (Fox, Dunlap ve Cushing, 2002).
Ramey ve Ramey (1998), erken müdahale programlarının başarılı olmasının üç temel bileşene bağlı olduğunu vurgulamaktadır. Birincisi aile katılımı, ikincisi kapsamlılık ve Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 58 üçüncüsü ise programın yapısıdır. Diğer bir yandan, küçük çocuklar için erken yıllarda başlayan, derinlemesine ve yapılandırılmış olan, çocuk ve ailenin aktif katılımını sağlayarak onların temel gereksinimlerine cevap verebilen müdahale uygulamalarının etkili olabileceği belirtilmiştir (Campbell, 2002; Ramey ve Ramey, 1998). Walker, Ramsey ve Gresham, (2005) ise, antisosyal davranışların önlenmesine yönelik geliştirilecek erken müdahalenin üç temel ortamı ve bu ortamlarla ilişkisi olan sosyal etmenleri içermesi gerektiğini vurgulamaktadırlar. Bu üç temel bileşenlerden birincisi ev ortamı ve ebeveynler, ikincisi sınıf ortamı ve öğretmenler ve üçüncüsü ise oyun alanı ve akranlardır.
Erken çocukluk dönemindeki çocukların antisosyal davranışlarını önlemeye yönelik çeşitli programların geliştirildiği, uygulandığı ve etkililiklerinin tartışıldığı görülmektedir (Anderson, 2007; Beard ve Sugai, 2004; Walker, Kavanagh ve diğ, 1998; Walker, Severson, Feil, Stiller ve Golly, 1998; Webster-Stratton, Reid ve Hammond, 2001; Webster-Stratton ve Reid, 2004). Bu programların bazıları şunlarıdır; İkinci Adım (Second Step) (Grossman ve diğ., 1997), First Steps to Success (Başarıya İlk Adım) (Walker, Kavanagh ve diğ., 1998) ve İnanılmaz Yıllar (Incredible Years) (Webster- Stratton, 2000).
İnanılmaz Yıllar Ebeveyn, Öğretmen ve Çocuk Eğitim Serisi, (Incredible Years Parents, Teachers and Children Training Series) 1989 yılında Webster-Stratton tarafından dört- sekiz yaş arasındaki çocukların saldırgan davranışlarını ve antisosyal davranışlarını önlemek için ebeveyn, öğretmen ve çocuk eğitimlerini kapsayan bir programdır. Bu programın uzun dönemde iki temel amacı bulunmaktadır. Birincisi, erken başlangıçlı antisosyal davranışlarla karşı karşıya kalan küçük çocuklar için geniş kapsamlı bir önleme programı geliştirmek; ikincisi ise küçük yaş grubu çocukların ailelerinin ve öğretmenlerinin kullanabileceği, sosyal becerileri geliştiren ve antisosyal davranışların meydana gelmesini ilk elden önleyen, evrensel, toplum temelli ve ucuz maliyetli bir program geliştirmektir. Programın kısa dönemdeki amaçları ise; çocukların sosyal duyguları anlamlandırma ve davranışlarını kontrol edebilme becerileri kazandırma, akademik sorumluluğunu ve okula hazırbulunuşluğunu arttırarak; ev ve okul ortamında çocuklardaki saldırgan ve yıkıcı davranışları azaltmaktır (Tomris, 2012; Webster- Stratton, 2000; Webster-Stratton ve diğ., 2001; Webster-Stratton ve Reid, 2004).
Antisosyal davranışları önlemeye yönelik uygulanan bir başka program ise Olumlu Davranış Desteğidir (ODD) (Positive Behavior Support). ODD eğitim ve öğretim için uygun bir çevre yaratmakla birlikte aynı zamanda bireysel davranış desteği vermeyi de amaçlayan müdahale uygulamalarından oluşan bir sistemdir. ODD ayrıca, çocuklardaki sosyal-duygusal gelişimi destekleyerek antisosyal davranışları önlemeyi ve çocukların akademik ve sosyal başarılarını artırmayı amaçlamaktadır. Bu sistemde, tüm çocuklar okul ortamının farklı mekânlarında (kantin, lavabo, spor salonu, koridor, oyun alanı vb.) tutarlı, sabit ve açık bir şekilde ortaya koyulmuş kurallar bütünüyle karşı karşıyadır. Bu sistemin en temel amacı, bireye olumlu davranışlar öğreterek ve bu olumlu davranışları pekiştirerek, ortaya çıkabilecek olumsuz davranışları en aza indirmektir (Benedict, Horner ve Squires, 2007; Carter, Norman ve Tredwell, 2011; Fox ve diğ., 2002). Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 59
Diğer bir erken müdahale programı ise Aile Kaynak Programıdır (Family Resource Program, Head Start’s early family support program). Bu program ailelere ve sekiz yaşından küçük çocuklara sağlık, psikolojik destek, eğitim, danışmanlık ve gıda yardımı sağlamaktadır (Bulotsky- Shearer, Domínguez, Bell, Rouse ve Fantuzzo, 2010; Zigler, 1994). Başka bir program olan, Chicago Çocuk-Aile Merkezli Program (The Chicago Child-Parent Center Program) uzun süreli bir program olup, düşük gelirli ailelerin çocuklarının eğitim hizmetlerini incelemektedir. Aynı zamanda bu program ailelere rehberlik hizmeti ve çocuklara yarım veya tam günlük bakım hizmeti sunmaktadır (Reynolds, Temple ve Ou, 2003).
Antisosyal davranışları önleme ve söndürmede etkili olan bir başka erken eğitim programı ise BİA’dır. Walker ve diğ., (1997) tarafından ilk olarak anasınıfı, ilkokul birinci ve ikinci sınıfta bulunan, antisosyal davranışlar gösterme riski olan çocuklar için geliştirilmiştir. Ancak daha sonra anaokulu öğrencilerine göre uyarlanmıştır. Programın amacı, antisosyal davranışlar gösterme riski bulunan çocuğa çevresindekilerle pozitif ve uyumlu ilişkilerde bulunmayı öğretmektir. Program, çocuğun ev ve okul ortamını kapsamakta olup, program süresince anne-baba, öğretmen ve programı uygulayan uzman veya uzmanlar işbirliği içinde bulunmaktadırlar. BİA’nın birbiriyle uyumlu olarak yürütülen üç temel modülü vardır; (1) Tarama/Tanılama Modülü, (2) Sınıf Modülü ve (3) Ev Modülüdür.
1. Tarama/Tanılama Modülü: Programın uygulanacağı antisosyal davranışlar gösterme riski altındaki çocukları tanılama için kullanılabilecek dört değişik tarama ve tanılama yöntemi sunmaktadır. Bunlar; “Öğretmen görüşüne dayalı ölçekler” ve “Öğretmen görüşü ve ayrıntılı gözlemleri içeren çok aşamalı değerlendirme yöntemlerini” içermektedir. Modülde yer alan dört değişik tanılama yönteminden herhangi biri çocuğun tanılanmasında kullanılabilmektedir.
2. Sınıf Modülü: Programın sınıf modülünde, çocuğun sınıf öğretmeni, sınıf arkadaşları ve programı uygulamada yardımcı olacak program rehberi yer almaktadır. Program 30 iş günü (okul günü) içinde uygulanmaktadır. Programın sınıf modülünde, antisosyal davranışların sınıf ortamında kontrol altına alınması ve yerine olumlu davranışların kazandırılması hedeflenmektedir. Bu amaçla, bu modülde sınıf öğretmeni bir yüzü KIRMIZI, diğer yüzü YEŞİL olan çocuğa davranışı ile ilgili görsel uyarı (geri bildirim) sağlayan bir kart kullanır. Çocuk uygun davranışlar sergilerken kartın YEŞİL yüzü, uygun olmayan davranışlar için sözel veya fiziksel uyarı yerine kartın KIRMIZI yüzü çocuğa gösterilir. Programda belirtilen süreler içerisinde uygun davranışlar kaydedilir ve programda belirtilen puan kazanıldığında çocuk ve sınıf ödüllendirilir (Diken, Bozkurt ve diğ., 2011; Diken ve diğ., 2010; Russell, 2006).
3. Ev Modülü: Programın ev kısmı, programın on birinci gününde başlar. Anne-babanın çocukla birlikte günlük 15-20 dakika oynayacakları etkinlikleri/oyunları içerir. Etkinlikler/oyunlar çocuğun sosyal becerilerini ve anne-babanın çocuklarıyla kurdukları ilişkiler ile ilgili bilgi ve becerilerini geliştirmeye dayalı altı ayrı konuyu kapsar.
Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 60 Program danışmanı, programın ev kısmının uygulanmasından önce anne-baba ile görüşür ve programın ev kısmının evde nasıl uygulanacağını anne-babaya açıklar. Ayrıca, anne-baba ile haftalık görüşmelerde bulunarak gerekli desteği sağlamaktadır (Diken ve Rutherford, 2005; Diken, Bozkurt ve diğ. 2011; Golly ve diğ., 2000; Golly ve diğ., 1998; Overton ve diğ., 2002; Walker, Kavanagh ve diğ., 1998).
Programın uygulanmasında programa ilişkin eğitim alan program rehberi program süresince temel görevleri sürdürmektedir. Program rehberi öğrencinin tanılanmasından, programda sınıf ve ev modüllerinin uygulanmasına kadar programın tüm aşamalarında etkin rol almaktadır. Programda aşağıdaki aşamalar izlenir:
Programa katılacak öğrencinin belirlenmesi: Program, sınıfta antisosyal davranışlar gösterme riski taşıyan ve öğretmen tarafından belirlenen bir öğrenci ile yürütmektedir. Sınıftaki antisosyal davranış gösterme riski taşıyan öğrenciyi belirlemek amacıyla öğretmen, programın sağladığı antisosyal davranışlara ilişkin derecelendirme ölçeklerini kullanılmaktadır. Öğretmenin yaptığı değerlendirmeden en yüksek puanı alan yani, öğretmene göre en ciddi antisosyal davranışlar gösterme riski olan öğrenci programa dâhil edilmektedir. Tanılamanın daha güvenilir olması için gerekli durumlarda daha ayrıntılı sınıf içi/dışı doğal gözlemler yapılabilmektedir.
Öğrencinin ebeveynleri, öğretmeni, kendisi ve sınıf arkadaşları ile görüşme: Programa dâhil edilen çocuğun ebeveyni ve öğretmeni ile program rehberi bir görüşme yapmaktadır. Bu görüşmenin amacı programı anlatmak, ebeveynlerin ve öğretmenin programa gönüllü ve istekli katılımlarını sağlamak, programdaki sorumluluklarını açıklamak, öğrenciye ve sınıfa ilişkin pekiştireçleri belirlemektir.
Ebeveyn ve öğretmenlerin onayı alındıktan sonra program rehberi, programa katılacak öğrenci ile görüşme yapmaktadır. Program, öğrencinin anlayabileceği bir dille açıklanarak, öğrenciye KIRMIZI-YEŞİL kart ile sınıfta bir oyun oynanacağı ve bu oyunda kendisinin başrolde olacağı söylenerek, KIRMIZI-YEŞİL kartın kullanımı açıklanmaktadır. Daha sonra program rehberi, öğrencinin sınıf arkadaşlarına uygulanacak program (oynayacakları oyun) ile ilgili açıklama yapmaktadır. Eğer hedeflenen öğrenciye yardımcı olurlarsa, öğrencinin ve dolayısıyla kendilerinin puan kazanacağı ve sınıf olarak ödüllendirilecekleri söylenmektedir.
Programın sınıf modülünün uygulanması: Programın sınıf modülü 30 iş günü (okul günü) sürmektedir. Her okul günü program belli süreler ile sınıfta uygulanmaktadır. Bu süreler ilk başta günlük 20 dakikadan başlayarak artmaktadır. Programın sınıf modülünün ilk 5 gününü program rehberi sınıfta uygulamakta ve öğretmene model olmaktadır. Programın sınıf modülünde bir tarafı KIRMIZI, diğer tarafı YEŞİL olan bir kart kullanılmaktadır. Öğrenci, uygun davranışlar gösterdiğinde kartın YEŞİL tarafı öğrenciye gösterilmektedir. Öğrenci uygun olmayan davranışlar içinde iken ise hemen kartın KIRMIZI tarafı gösterilmektedir ve başka ipucu (sözel veya fiziksel) verilmemektedir. Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 61 Programın ev modülünün uygulanması: Programın on birinci günü okul modülüne parallel olarak ev modülünün uygulanması başlamaktadır. Programın ev modülüne geçilmeden önce program rehberi, ev ziyareti yaparak ev modülünün nasıl uygulanacağını ebeveynlere anlatmaktadır. Programın ev modülünde her hafta bir sosyal beceri hedeflenmektedir. Öğrenciye kazandırılması hedeflenen altı farklı konuda etkinlikler bulunmaktadır. Evde ebeveynlerden programda belirtilen etkinliklerden birini veya ikisini çocuk ile gerçekleştirmesi istenmektedir (Diken, 2004; Diken, Bozkurt ve diğ., 2011; Golly ve diğ., 2000; Golly ve diğ., 1998; Overton ve diğ., 2002; Walker, Severson ve diğ., 1998).
BİA Erken Eğitim Programının etkililiği ve sosyal geçerliliği 1998 yılından beri farklı çalışmalarla değerlendirilmektedir (Örn., Diken, 2004; Diken, Cavkaytar, Batu, Bozkurt ve Kurtyılmaz, 2011; Frey, 2013; Golly ve diğ., 2000; Golly ve diğ., 1998; Overton ve diğ., 2002; U.S. Department of Education, 2012; Walker, Kavanagh ve diğ., 1998). Bu çalışmalarda öğretmen ve ebeveynlerin yaptıkları değerlendirmeler ve doğrudan gözlemler, programın antisosyal davranışlar gösterme riski olan öğrencilerin antisosyal davranışlarını (örn., sınıfta yerinde oturmama, başkalarına dokunma, başkalarının şahsi eşyalarına dokunma, rahatsız edici ve zamansız konuşma, itaatsizlik, saldırganlık, öğretmenin verdiği işlerden kaçınma gibi) söndürme veya azaltmada etkili olduğu bulunmuştur. Programın sosyal geçerliğine ilişkin olarak da hemen hemen tüm çalışmalarda programın katılımcıları olan çocukların, ebeveynlerinin, arkadaşlarının ve öğretmenlerinin memnuniyet düzeylerinin oldukça yüksek olduğu bulunmuştur.
Bu çalışmanın amacı antisosyal davranışları önlemeye yönelik BİA Erken Eğitim Programının etkililiği ile ilgili yapılan bilimsel çalışmaların ayrıntılı bir şekilde analizinin yapılmasıdır. Bu anlamda BİA Erken Eğitim Programının kullanıldığı tüm çalışmalar tespit edilip, programın uygulandığı davranışlar, katılımcıların özellikleri, ortam gibi durumlar incelenmiştir.
Yöntem
Araştırma Modeli Bu çalışma, BİA Erken Eğitim Programının antisosyal davranışları önlemeye ve söndürmeye yönelik bağımsız değişken olarak kullanıldığı araştırmaların ayrıntılı olarak gözden geçirilmesini içerir. Bu çalışma ile antisosyal davranışları erken yaşta tespit etme ve iyileştirmede BİA Erken Eğitim Programı ile ilgili akademik ve bilimsel çalışmaların ayrıntılı dökümünü inceleyerek gelecekte yapılacak araştırmalara ışık tutması hedeflenmiştir.
BİA Erken Eğitim Programı Walker ve diğ., (1997); Walker, (1998) tarafından ilk olarak anasınıfı, ilkokul birinci ve ikinci sınıfta bulunan antisosyal davranışlar gösterme riski olan çocuklar için geliştirilmiş ve daha sonra anaokulu öğrencilerine de uyarlanmıştır. Programın amacı, antisosyal davranışlar gösterme riski bulunan çocuğa çevresindekilerle Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programı,
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79. 62 pozitif ve uyumlu ilişkilerde bulunmayı öğretmektir. Program, çocuğun ev ve okul ortamınında uygulanmakta olup; anne, baba, öğretmen ve programı uygulayan uzman kişi veya kişiler programın uygulama sürecinde işbirliği içinde bulunmaktadırlar. BİA (1) Tarama/Tanılama, (2) Sınıf ve (3) Ev olmak üzere üç modülden oluşur.
BİA 15 yıldan fazla araştırmacılar tarafından antisosyal davranışları önleme ve söndürmede aktif olarak kullanılmaktadır. Yapılan alanyazın taraması sonucu 1998-2013 yılları arasında iki kitap (Walker, 1997), sekiz tez (Blalock, 2008; Çelik, 2012; Diken, 2004; Karaoğlu, 2011; Lee, 2012; Russell, 2006; Özdemir, 2006; Tomris, 2012) ve 26 makale çalışmasına ulaşılmıştır.
Bu araştırmada, özellikle antisosyal davranış problemi gösterme riski içerisinde olan çocukların problem davranışlarını önlemeye ve söndürmeye yönelik BİA erken eğitim erogramının uygulandığı çalışmaların ayrıntılı analizi yapılmıştır. Bu amaçla “Başarıya İlk Adım (BİA)/First step to success (FSS)” ve “antisosyal davranış”, anahtar sözcükleri kullanılarak EBSCO (Academic Search Complete ve ERIC), Wilson Web, ProQuest Research Library, SAGE, Education full text, The free E-Journals, Google Akademik, Social sciences full text, JABA ve Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) veri tabanları kullanılarak elektronik tarama gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ulaşılan makalelerin kaynakçaları kar topu yöntemiyle taranarak ilgili makalelere ulaşılmıştır.
Araştırma kapsamına dâhil edilen makalelerin seçiminde aşağıdaki ölçütler dikkate alınmıştır: a) Makalelerin BİA Erken Eğitim Programının uygulandığı çalışmalar olması, b) BİA’nın antisosyal davranışı söndürmek için kullanılmış olması.
Yukarıdaki ölçütlere uyan 19 makale ve iki tez 10 kategoriye ayrılarak değerlendirilmiştir. Bu kategoriler; (a) söndürmek istenilen antisosyal davranış, (b) katılımcının özellikleri, (c) uygulamanın etkililiği, (ç) izleme/kalıcılık, (d) genelleme, (e) gözlemciler arası güvenirlik, (f) uygulama güvenirliği, (g) araştırma modeli, (ğ) ortam ve (h) sosyal geçerlik açısından değerlendirilmiştir (Bkz. Tablo 1 ). Bu değerlendirmede araştırmacılar birbirinden bağımsız olarak verileri kodlamalardır ve araştırmacılar arası arası güvenirlik katsayısı hesaplanmıştır. Bu hesaplama sonucu kodlayıcılar arası güvenirlik katsayısı %100 olarak hesaplanmıştır.
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
Yüklə 297,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|