Fяxrяddиn mustafayev

(Venera planetinin simvolu), kişi (erkək) cinsi– M (Mars planetinin simvolu), 
valideyin  formaları  isə  –  P  (parents-valideyinlər)  hərfi  ilə  işarə  olunur. 
Valideyn  formalarının  çarpazlaşmasından  alınan  törəmə  hibrid  adlanır  və  F 
(Filii-nəsil, övlad, törəmə) hərfi ilə işarə olunmaqla onun aşağı hissəsində hansı 
nəslə mənsub olması göstərilir. Məsələn, F
1
-birinci nəslin, F
2
 – ikinci nəslin, F
3
 – 
üçüncü nəslin və s. törəməsini – hibridini göstərir. 
İrsiyyətin mahiyyətini xarakterizə edən başlıca üsullardan biri də hibridləş-
dirmə-çarpazlaşdırma üsulu hesab edilir və onun 4 növü – monohibrid, dihibrid, 
trihibrid  və  polihibrid–  ayırd  olunur.  Fərdlərdə  hər  hansı  bir  genetik  əlamətə 
görə aparılan çarpazlaşdırma monohibrid, 2 əlamətə görə aparılan – dihibrid, 3 
əlamətə  görə  aparılan-trhibrid,  4  əlamətə  görə  aparılan-tetrahibrid  və  çoxlu 
sayda  əlamətlərə  görə  aparılan  isə  polihibrid  çarpazlaşdırma  adlanır.  Müxtəlif 
fenotipə  malik  olan  fərdlərin  nisbəti  əlamətlərin  sərbəst  paylanması  qanununa 
əsasən aşağıdakı kimi olur: 
1.
 
Monohibrid çarpazlaşdırmada – 3:1; 
2.
 
Dihibrid çarpazlaşdırmada – (3:1)
2
=9:3:3:1; 
3.
 
Trihibrid çarpazlaşdırmada – (3:1)
3
=27:9:9:9:3:3:3:1; 
4.
 
Polihibrid çarpazlaşdırmada – (3:1)
4
 
Q.Mendel  müəyyən  etmişdir  ki,  çarpazlaşdırmada  irsiyyətin  nəslə  keçməsi 
statistika qanununa əsasən baş verir: 
1. Monohibrid çarpazlaşdırmada – (3A:1a)=(3:1)
1
; 
2. Dihibrid çarpazlaşdırmada – (3A:1a).(3B:1b) =(3:1)
2
=9:3:3:1; 
3. Trihibrid 
çarpazlaşdırmada 
– 
(3A:1a).(3B:1b).(3C:1C)
3
=
 
=27:9:9:9:3:3:3:1; 
4. Tetrahibrid çarpazlaşdırmada – (3A:1a).(3B:1b).(3D:10)=(3:1)
4