1–misol. Universitetning iqtisodiyot fakultetidagi o’qishini endigina tugallagan qiz (yoki yigit) tijorat firmasiga menejer bo’lib ishga kiradi. Oliy iqtisodiy ma’lumot haqidagi diplom uning egasida maxsus (o’ziga xos) inson kapitali mavjudligidan dalolat beradimi? a) ha;
b) yo’q.
Javob: b), universitet ma’lumoti haqidagi diplom uning egasida universal,
ya’ni ixtisoslashmagan bilimlar mavjudligidan dalolat beradi. Maxsus (o’ziga xos)
inson kapitali
muayyan tashkilotda muayyan vazifalarning bajarilishi natijasida
to’planadi: inson bir joyda qanchalik uzoq vaqt ishlasa, u mazkur tashkilot uchun
maxsus (o’ziga xos) bo’lgan bilim va qo’nikmalarning shunchalik katta hajmini
to’playdi. Shuning uchun xodim egallagan inson kapitalining
maxsusligi (o’ziga
xosligi)ni baholash mezoni bo’lib diplom emas, balki tashkilotdagi ish staji xizmat
qiladi.
2-misol. Bir kishidan iborat uy xo’jaligining xilini shartli oylik budjetning quyidagi tuzilmasi asosida tahlil qiling: D a r o m a d l a r
X a r a j a t l a r
Moddalar
ming
so’mda
% da
Moddalar
ming
so’mda
% da
Ish haqi
200
23,5
Ovqatlanish
150
23,8
Qo’shimcha ish
320
37,7
Kommunal xarajatlar
120
19,0
Nomuntazam ish
haqlari
250
29,4
Nooziq-ovqat tovarlar
80
12,7
Dividendlar (renta)
80
9,4
Ta’lim
60
9,5
Jami
850
100
Dam olish
220
35,0
Jami
630
100
J a m g ’ a r m a l a r
+ 2 2 0
2 5 , 9
a) bozor;
b) o’tish;
v) buyruqbozlik;
g) aniqlanmagan.
Javob: b), daromadlar tarkibi uy xo’jaligining o’tish xiliga mansubligidan
dalolat berib turibdi: daromadlar iqtisodiyotning oshkora va (asosan) xufyona
sektorlarida bandlikdan kelib tushadi. Dam olish xarajatlarining yuqori ulushi
112
bozorda xizmatlarning ancha katta to’plami ko’rsatilganligidan dalolat bersa-da,
ushbu "bozor" dalil-isboti nooziq-ovqat tovarlar uchun xarajatlarning juda past
ulushi bilan "tenglashtiriladi".