Microsoft Word Diabet son versiya docx

Diabetin Növləri  

 

Uşaqlarda daha çox 1-ci tip diabet xəstəliyinə rast gəlinir ki, bu da xəstəlikdən ömürlük 

asılılıq ilə nəticələnir. Uşaqlarda (xüsusilə yeniyetmələrdə) 2-ci tip diabet xəstəliyinə də 

təsadüf  olunur.  Şəkərli  diabetin  nadir  rast  gəlinən  növləri  xüsusilə  də  yeni  doğulmuş 

körpələrdə müşahidə oluna bilər.  

 

Daha ətraflı: 

 

1-ci Tip Diabet  

 

---

1-ci  tip  diabet  uşaqlarda  və  yeniyetmələrdə  daha  çox  rast  gəlinən  avto  immun 

xəstəlikdir.  Fərdi  riski  müəyyən  etməkdə  həm  irsi,  həm  də  ekoloji  faktorlar  zəruridir, 

lakin mexanizmlər hələ də tam olaraq mənimsənilməyib. Əhatə dairəsi ölkədən ölkəyə, 

ölkə daxilində və hətta müxtəlif etnik tərkibli əhali arasında belə geniş formada fərqlənir. 

Finlandiyada    hər  il  15  yaşdan  aşağı  olan  hər  100.000  uşağa  1-ci  tip  diabet  ilə  64  uşaq, 

digər ölkələrdə isə hər il 15 yaşdan aşağı olan hər 100.000 uşağa 1-ci tip diabet ilə 1 uşaq 

düşür. 1-ci tip şəkərli diabet xəstəliyi ildə 3-5% artmaqdadır.  

 

Doğulduqdan  sonrakı  dövr  ərzində  xəstəliyə  tutulma  istənilən  yaşa  təsadüf  edə  bilər, 

lakin xəstəlik əsasən uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə daha geniş yayılmışdır. 

Kliniki  əlamətlər  dehidratasiya,  şok  və  diabetik  ketoasidoz

  (DKA) 

(6-cı  səhifədəki 

cədvələ  bax)

 

ilə  müşaiyət  olunan 

ağır  və  qeyri-təcili

 

(daha  geniş  yayılmış  simptomlar 

barədə məlumat üçün 6-cı səhifədəki cədvələ bax)

 

əlamətlərdən fərqlənə bilər.  

Mümkün  olduğu  təqdirdə,  yeni  diaqnoz  qoyulmuş  uşaqlar  pediatrik  diabet  xəstəliyi 

sahəsində ixtisaslaşmış mərkəzə yerləşdirilməlidir.    

 

Şəkərli diabet xəstəliyinin müalicəsi qeyd edilənlərdən ibarətdir: 

 

•

 

Ömürlük insulin asılılığı, gün ərzində bir neçə dəfə inyeksiya olunmalıdır 

 

•

 

sağlam qidalanma planı 

 

•

 

müntəzəm fiziki fəallıq. 

 

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə bu balansın qorunub saxlanması onların dəyişkən inkişafı, 

aktivliyi və qidalanma vərdişlərindən dolayı müəyyən çətinliklər yarada bilər.  

 

Mümkün olduğu təqdirdə, diaqnoz zamanı antitel analizi aparılmalıdır. 

 

Daha  ətraflı  məlumat  üçün  Uşaq  və  Yeniyetmələrdə  Diabet  Beynəlxalq  Cəmiyyətinin 

(ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 1-ci Fəslinə bax.  

 

2-ci Tip Diabet  

 

2-ci  tip  diabet  xəstəliyi  adətən  40  yaşından  yuxarı  insanlar  arasında  müşahidə  olunur, 

ailə  üzvləri  arasında  yayılır  və  bir  çox  hallarda  artıq  çəkidən  irəli  gəlir.  Getdikcə 

artmaqda olan statistic məlumatlara əsasən qeyd edə bilərik ki, xəstəliyin bu növü çəkisi 

yüksək  və  qeyri-aktiv  olan,  ailə  üzvləri  arasında  2-ci  tip  diabet  xəstəliyindən  əziyyət 

çəkən  və  ya  mənsub  olduqları  etnik  mənşəyə  əsasən  yeniyetmələrin  2-ci  tip  diabet 

xəstəliyinə meyilli olduğu yaşca böyük uşaqlarda, xüsusilə də yeniyetmələrdə müşahidə 

olunur.  

 

---

2-ci tip diabet xəstəliyindən əziyyət çəkən insanlara insulin verilsə də insulin müalicəsi 

effektiv  olmur  (“insulin  müqaviməti”).  2-ci  tip  diabet  xəstəliyindən  əziyyən  çəkən 

xəstələr  ilkin  olaraq  sağlam  qidalanma  planı,  müvafiq  fiziki  məşqlər  və  çəkinin 

azaldılmasına yönəlmiş cəhdlərə müsbət cavab verirlər. Lakin, metformin tez-tez tətbiq 

olunmalıdır (+/- insulin həssaslaşdıran preparat), daha sonra insulin tətbiq oluna bilər.  

 

Daha  ətraflı  məlumat  üçün  Uşaq  və  Yeniyetmələrdə  Diabet  Beynəlxalq  Cəmiyyətinin 

(ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 3-cü Fəslinə bax.  

 

Diabetin Digər Növləri 

 

Şəkərli diabetin digər nadir növləri: 

 

•

 

Yanlış  qidalanma  ilə  əlaqəli  diabet  və  xroniki  pankreatit  xəstəliklərinin 

mahiyyətinin natamam tədqiq edilməsi həm də dünyanın bir sıra inkişaf etməkdə 

olan  ölkələrində  müşahidə  olunur.  Xroniki  pankreatit  adətən  qarın  nahiyəsində 

ağrılar və mədəaltı vəzin çapıqlaşması ilə müşaiyət olunur və rentgen və ultrasəs 

müayinəsi ilə aşkar olunur.  

 

•

 

Diabetin  bəzi  növləri  1-ci  və  2-ci  tip  diabet  xəstəliyi  ilə  uyğunlaşmır  –  “atipik 

diabet” 

 

•

 

Neonatal  Diabet  (körpəliyin  ilk  altı  ayında  təzahür  edir)  əsasən  pankreasın  beta 

hüceyrələrinin funksiyasına təsir edən bəzi  proteinləri kodlaşdıran bir sıra genin 

mutasiyası  səbəbindən  baş  verir  (monogenik  diabet).  Əgər  xəstəliyin 

mövcudluğuna  şübhə  varsa,  genetik  test  aparılmalıdır,  əks  təqdirdə  xəstəliyin 

tənzimlənməsinə  təsir  edə  bilər.  Bu  tip  testlər  Böyük  Britaniya  və  ya  digər 

ölkələrin  mərkəzlərində  pulsuz  aparılır. 

Daha  ətraflı  məlumat  üçün  Uşaq  və 

Yeniyetmələrdə  Diabet  Beynəlxalq  Cəmiyyətinin  (ISPAD)  2009-cu  il  tarixli 

Təlimatının 4-cü Fəslinə bax.  

 

•

 

Neonatal  dövrdən  sonrakı  monogenik  diabet.  Şəkərli  diabetin  bu  növü  həm  də 

Yetkinlik  Yaşının  Diabeti  –  MODY  kimi  də  tanınır.  Monogenik  diabet  xəstəliyi 

autosomal  dominant  transmissiya  və  auto-anticismlərin  təyin  edilməməsi  ilə 

xarakterizə olunan irsi xəstəlikdir. 

 

•

 

Daun Sindromu, Prader – Uill Sindromu kimi sindromlarla əlaqəli diabet  

 

•

 

Gənc qadınlarda hamiləlik zamanı hamiləlik diabeti müşahidə oluna bilər.  

 

Daha  ətraflı  məlumat  üçün  Uşaq  və  Yeniyetmələrdə  Diabet  Beynəlxalq  Cəmiyyətinin 

(ISPAD) 2009-cu il tarixli Təlimatının 1-ci Fəslinə bax. 

 

---