Bilim sohasi

7.9-§. IKKI DIELEKTRIK CHEGARASIDA YORUG’LIKNING QAYTISH VA SINISH VAQTIDA QUTBLANISHI

Tabiiy yorug'lik ikki dielektrik chegarasidan qaytish vaqtida qisman qutblanadi(7.27- rasm).

Qaytgan nur tushish tekisligiga perpendikular bo‘lgan tebranishlar, singan nurda esa unga parallel tebranishlar ko‘pchilikni tashkil etadi.
Agar tushish burchagi
tg i_B = n, (7.35)
shartni qanoatlantirsa, qaytgan nur to‘la yassi qutblangan bo‘ladi (7.28-rasm). (7.35) munosabat Bryuster qonunini ifodalaydi. Bu yerda tushish burchagi Bryuster burchagi yoki to‘la qutblanish burchagi, ikki muhitning nisbiy sindirish ko‘rsatkichi.

7.27-rasm 7.28-rasm
B

7.26-rasm. Nurning plastinkalardan o’tishi vaqtida qutblanishi
ryuster qonunini bajarishda singan nur qisman qutblangan bo‘lib, uning qutblanish darajasi eng kattadir (7.35) va sinish qonunidan foydalanib, qaytgan nur to‘la qutblanganda, singan va qaytgan nurlar orasidagi burchak 90⁰ ga teng ekanini ko’rsatish qiyin emas.
Shunday qilib, ikki dielektrik chegarasi yoki dielektrik bilan vakuum chegarasi qutblagich (polyarizator)dir.
Qutblagich sifatida shisha plastinkalar dastasi ishlatiladi. Tushish burchagidan va Bryuster qonunining bajarilishidan qat’iy nazar, sinuvchi nurning qutblanish darajasi 7.26-rasmda sxematik ravishda ko‘rsatilganidek, plastinkalardan o'tgan sari ortib boradi.

7.10-§. YORUG’LIKNING IKKI KARRA NUR SINISHI VAQTIDA QUTBLANISH1

Ba’zi shaffof kristallar ikki karra nur sindirish xossasiga ega: kristallga nur tushganda nur ikkilanadi. Nurlarning biri uchun sinish qonunlari bajariladi, shuning uchun bu nurga oddiy nur deyiladi, ikkinchisi uchun bajarilmaydi va unga ajoyib (oddiymas) nur deyiladi.

Kristall sirtiga yorug'lik normal tushgan vaqtda ikki karra (qo‘sh) sinish 7.27- rasmda ko‘rsatilgan: oddiy nur (o) sinish qonuniga muvofiq sinmasdan o’tadi, oddiymas nur (e) sinadi.