Bilimlendiriw ministrligi

Toplamnıń bir bólegin baqlaw
úyrenilip atırǵan toplamdaǵı birliklerden 
qandayda bir bólimi haqqında kerekli maǵlıwmatlardı alıw múmkinshiligin 
tuwǵızadı.
Toplamnıń bir bólegin baqlaw tórt túrge bólinedi:
-
saylanba baqlaw; 
-
tiykarǵı massivti baqlaw; 

---

38 
-
anketa arqalı baqlaw; 
-
monografiyalıq súwretlew. 
Saylanba baqlaw 
degende ulıwma bas toplamnan bir bólimin ilimiy 
tiykarlanǵan, wákillikti tolıq támiyinlep beretuǵın usıllar járdeminde saylap alıp 
tekseriw túsiniledi. Ol durıs shólkemlestirilse, alınǵan nátiyjeler ulıwma toplam 
haqqında tolıq hám anıq pikir júritiw imkaniyatı beriledi. 
Tiykarǵı massivti
baqlawda úyrenilip atırǵan belginiń ulıwma kólemine eń 
salmaqlı orın tutqan toplamnıń tiykarǵı bólimi ajıratıp alınadı. Máselen, jámáátlik 
sawda statistikası áne usı massivti tekseriw principlerinde alıp barıladı. Jámáát 
хojalıǵı bazarları bes mıńnan artıq qala hám qala tipindegi qalashalarda bar. 
Tekseriw bolsa hár úlken qalalardaǵı tiykarǵı kollektiv хojalıǵı bazarlarında alıp 
barıladı. Bul qalalarda qala хalqınıń yarımınan kóbi jasaydı, jámáát хojalıǵı sawda 
aylanısında bolsa olar tiykarǵı salmaqtı (50 procentin) iyeleydi. 
Anketa arqalı baqlawda
baqlanıp atırǵan adamlarǵa aldınnan arnawlı 
tayarlanǵan betler tarqatıladı. Máselen, «Múlkdar» gazetası baspası óz 
oqıwshılarnıń gazeta haqqındaǵı pikirin hám onı hár tárepleme jaqsılaw boyınsha 
usınısların biliw maqsetinde olarǵa arnawlı anketalar tarqatadı. Bunday baqlaw 
anketa arqalı baqlawǵa mısal bola aladı. 
Anketa arqalı baqlaw kerekli maǵlıwmatlardı kem qárejet qılıp alıw 
imkaniyatın jaratsada, biraq olardıń anıqlıǵı juwap berip atırǵan adamlarǵa 
baylanıslı. Betlerge juwap jazıw ıqtıyarlı bolǵanlıǵı ushın ádette tarqatılǵan 
anketalardıń tek ǵana bir bólegi qaytıp keliwi múmkin. Nátiyjede bólip alıp 
baqlawǵa iye bolamız.